De Europese Centrale Bank (ECB) wil de Zuid-Europese zombiebanken helpen met miljarden dollars aan noodleningen. De aansprakelijkheid van o.a. Nederlandse spaarders wordt daardoor uitgebreid. Waarom zou de zoveelste miskleunmaatregel van Mario Draghi dit keer wèl werken?
De
NOS
meldde gisteren o.a. het
volgende:
De Europese Centrale Bank (ECB) gaat banken
opnieuw ondersteunen met gratis geld. Vanaf september kunnen banken
voor nagenoeg niks miljarden euro's lenen van de ECB.
De ECB beoogt met de leningen dat de gunstige kredietvoorwaarden bij
banken behouden blijven. De ECB is onlangs gestopt met opkopen van
staatsschulden voor in totaal bijna 2600 miljard euro, en wil
voorkomen dat banken daardoor op de rem gaan staan. Ook de
verzwakkende economie in de eurozone speelt een rol. De Duitse
economie staat bijna stil en Italië is zelfs in een lichte recessie
verzeild geraakt.
De afgelopen weken is er behoorlijk wat slecht nieuws over de eurozone
naar buiten gekomen, waarbij door analisten de vrees werd geuit dat
het late economische herstel al snel voorbij zou zijn. Gisteren hebben
de nieuwste prognoses van de Europese Centrale Bank deze bezorgdheid
bevestigd, met een enorme verlaging van het groei- en
inflatievooruitzicht voor 2019:
De situatie is nogal gênant voor de ECB, aangezien de bank nauwelijks
drie maanden geleden haar gigantische kwantitatieve
versoepelingsprogramma van 2,6 biljoen (!) euro stopte. Na zoveel geld
te hebben uitgegeven om het herstel te helpen, zou je verwachten dat
de economie van de eurozone op schema ligt voor een duurzame groei.
Maar van enig schaamtegevoel hebben ze bij de ECB geen last, en
gisteren kondigde de ECB aan dat zij in september een nieuwe ronde van
zogenaamde Targeted Long-Term Refinancing Operations (TLTRO-III)
gaat lanceren - een nieuwe versie van een oud beleid dat voor het
eerst werd uitgevoerd in 2011 en dat zes keer werd herhaald (met
verschillende modaliteiten). Vandaar dat de aankondiging van vandaag
een groot déjà vu gehalte heeft.
Onder normale omstandigheden hebben commerciële banken altijd toegang
tot nieuwe liquiditeiten bij de centrale bank door een aantal activa
als onderpand in te leveren. Met TLTRO's zijn de voorwaarden voor het
verkrijgen van liquiditeit bij de ECB gewoon eenvoudiger, goedkoper en
voor een langere duur.
Een ander kenmerk van TLTRO's is dat ze worden "gericht" op leningen
in de reële economie. In de praktijk probeert de ECB ervoor te zorgen
dat commerciële banken het TLTRO-geld gebruiken door een nog lagere (soms
negatieve) rentevoet toe te passen, als banken kunnen rechtvaardigen
dat zij meer hebben uitgeleend dankzij de TLTRO. Maar zoals we
hieronder zullen aantonen, is dit gemakkelijker gezegd dan gedaan.
Kort door de bocht: LTRO's zijn gesubsidieerde leningen van de ECB aan
particuliere banken. Zoals Mario Draghi gisteren zei: "als het geen
subsidie was, zou niemand het opnemen."
Volgens de ECB zijn de nieuwe zogenaamde TLTRO's leningen met een zeer
lage rentevoet. Met behulp van deze noodkredieten moeten met name de
Zuid-Europese en Franse instellingen in leven worden gehouden door
geld te blijven pompen in de economische cyclus (in het licht van de
economische vertraging in de eurozone) en zo een kunstmatig opgeblazen
vraag te creëren. Als gevolg hiervan komt het erop neer dat vooral
Nederlandse en Duitse spaarders nog steeds meer dan voorheen
aansprakelijk zijn voor slechte leningen (van buitenlandse banken).
De ECB heeft in juni 2014 een eerste reeks grote cashinjecties
goedgekeurd, en een tweede in maart 2016. Banken in Italië, Spanje en
Frankrijk hebben daarvan fors geprofiteerd, van Italiaanse banken
verliepen de laatste nog uitstaande en gedeeltelijk slechte
langlopende leningen van in totaal ongeveer 240 miljard euro.
Er zijn in ieder geval vier redenen waarom we de maatregel van de ECB
maar niets vinden.
Ten eerste is de benadering van de ECB door de jaren heen bijzonder
inconsistent. Als de Europese Centrale Bank inderdaad echt bereid was
te reageren op de vertraging die al in 2019 aan de gang was (zoals
haar zorgwekkende voorspelling liet zien), dan zouden de TLTRO's zo
snel mogelijk gereed moeten zijn voor activering, en niet pas over zes
maanden vanaf nu.
Ten tweede weet iedereen die bankzaken begrijpt dat banken technisch
gezien geen ECB-geld, TLTRO's of andere vormen van "uitleenbare
fondsen" nodig hebben om meer aan de economie te lenen, aangezien
commerciële banken geld creëren wanneer ze leningen verstrekken.
Vandaar dat de logica achter TLTRO's bijzonder theoretisch is, en
nogal wat dubieuze vragen oproept.
Dan de derde reden: als banken geen geld van de ECB nodig hebben om
meer krediet te verstrekken, waarom dan toch overgaan op TLTRO's?
Simpel gezegd: we vermoeden, nee we weten het eigenlijk wel zeker, dat
het èchte doel van de ECB bij TLTRO's niet zozeer het stimuleren van
de reële economie is, maar dat banken die door de crisis getroffen
worden door gratis ECB-geld voldoende liquiditeit hebben, of om het
gewoon maar duidelijk te zeggen: om ervoor te zorgen dat onbetrouwbare
zombiebanken het hoofd boven water houden.
De vierde reden is dat het erg moeilijk voor de ECB is om ervoor te
zorgen dat TLTRO's feitelijk "gericht" zijn. De ECB heeft geen
technische middelen om na te gaan en te controleren hoe banken het
geleende geld gebruiken. Een dergelijke controle wordt alleen a
posteriori uitgevoerd en is natuurlijk uiterst complex. Daarnaast is
het zo goed als onmogelijk om te bewijzen of nieuwe leningen dankzij
de TLTRO hebben plaatsgevonden of eenvoudigweg vanwege andere factoren.
Deze zoveelste nieuwe kredietronde, die uit het niets komt, betekent
dat de gelddrukmachines nog sneller gaan draaien. Vanuit het oogpunt
van financiële experts is dit praktisch een onthulling van het
monetaire beleid. Want zonder nieuwe geldinjecties dreigen er ernstige
ontwrichtingen in de markten voor staatsobligaties.
De nationale begrotingen van verschillende eurolanden zouden
ineenstorten omdat Italië, Spanje, Frankrijk en Griekenland veel
hogere rentetarieven zouden moeten betalen zònder het bestaande en
toekomstige opkoopprogramma's van de ECB - wat in feite voor die
landen een staatsbankroet zou betekenen. (Lol)
O ja, dan hadden we natuurlijk ook nog het rentebesluit. De Europese
Centrale Bank heeft besloten haar rentetarieven voorlopig op nul te
houden. Deze beslissing was unaniem, omdat de eurozone op weg is naar
een recessie. De ECB verwacht een groei van slechts 1,1% dit jaar in
plaats van 1,7% (zie eerste grafiek op deze pagina).
Ook deze prognose zal wel niet kloppen, want de Duitse economie krimpt
al een half jaar, zoals de econoom Friederike Spiecker onlangs heeft
berekend. De Bundesbank is duidelijk ook in paniek, omdat het besluit
van de ECB unaniem werd genomen. Dit is een niet te negéren signaal,
omdat de Bundesbank zich in het verleden vaak schaamde voor en kritiek
had op het lage rentebeleid.
Maar de ECB heeft niet alleen de rente verlaagd, ze heeft ook gezorgd
voor een spectaculaire ommekeer. Steeds maar weer had Mario Draghi, de
man die Griekenland de EU binnensjoemelde, aangekondigd dat de ECB
vanaf de zomer van 2019 de rentetarieven langzaam zou gaan verhogen.
Het plotselinge afscheid van deze lang geplande strategie laat zien
hoe paniekerig het leiderschap van de ECB is.
