Heeft Kurz gegokt..... en zal hij verliezen?

De zaak rond de geheime video met de Oostenrijkse FPÖ-politicus Heinz-Christian Strache lijkt zeer ambivalent: aan de ene kant is een problematische politicus over de controle van de media gevallen, wat moet worden toegejuicht. Aan de andere kant lijkt de hele affaire manipulatief en twijfelachtig. Er zijn veel (nog) onbeantwoorde vragen......

De val van de Oostenrijkse vice-kanselier en FPÖ-politicus Heinz-Christian Strache moet vanuit verschillende gezichtspunten worden bekeken. Er zijn uitspraken en handelingen van Strache die worden gedaan in een in het geheim opgenomen video - deze moeten worden gezien als schokkend en bijna hopeloos: hier toont Strache vooral een koelbloedige houding, die de Staat en de media als prooi beschouwt. Bovendien blijkt uit delen van de video een naïviteit die niet voor mogelijk werd gehouden.

Het ontslag van Strache was daarom ook onvermijdelijk en die stap moet hier in principe worden toegejuicht: inhoudelijk zou men over de politicus geen traan laten en afstand kunnen nemen van de politieke posities van de FPÖ. Maar we kunnen het echter ook vanuit een andere invalshoek benaderen (in het artikel van vanochtend gingen we al uitvoerig op deze zaak in).
Want zo duidelijk als de videobeelden van Strache zijn, waardoor hij nu wordt geconfronteerd met de terechte straf van ontslag bij deze  politieke crash, zo vaag is het verhaal van de video die gepubliceerd werd door de "Spiegel" en de "Süddeutsche Zeitung". Daarnaast is nu nog niet duidelijk waarom het juist nu - een week voor de Europese verkiezingen - werd geplaatst, en van wie de video afkomstig is.
Talloze vragen over het gedrag van de mainstream media en personen die direct bij de campagne en de  mainstream media zijn betrokken, zijn hier van belang.

Want wat er gebeurd is, is niet alleen een journalistieke coup - het is ook een coup d'état: wie heeft de video gemaakt en het tijdstip van publicatie gekozen, waarbij gespeculeerd werd op de omverwerping van de zittende coalitie, het ontstaan van politieke onrust en het uitdelen van een klap naar de FPÖ.
Met het coververhaal van de video van de "russische oligarch" wordt dan ook nog even de jarenlange  "russische bemoeienis" in westerse democratieën meegenomen: zelfs nadat gisteren al bleek dat er helemaal niets "russisch" aan de hand is, blijven de mainstream media hierover schrijven. Bijvoorbeeld De Volkskrant, die op de voorpagina kopt: "Oostenrijkse coalitie valt na Rusland video" - maar in het gehele artikel niet zegt dat de video al twee jaar oud is.... essentieel feit om een goed oordeel over deze zaak te kunnen vormen.

Vanuit verschillende bronnen komt de mening dat het waarschijnlijk is dat het afluisteren werd bedacht en uitgevoerd door dubieuze westerse kringen - hoewel er soms in andere artikelen een andere indruk wordt gewekt.

Een ander punt van kritiek is de manier waarop de mainstream media met de video omgaan - hieruit spreekt een zekere hypocrisie. Omdat tijdens het proces dubieuze, mogelijk geheime dienstagenten werden ingezet met activiteiten, die jarenlang door de westerse mainstream media feitelijk worden toegeschreven aan de russische "tegenstander": de publicatie van de video kort voor de verkiezing is een bewuste beïnvloeding van de verkiezingen - het ligt er immers wel allemaal dik bovenop.

Het feit dat de gevestigde media nu de ogenschijnlijk duistere bron verkregen video gebruiken en het proces van de herkomst ervan niet adequaat aanpakken, staat in schril contrast met vergelijkbare gebeurtenissen - zoals die in verband met de in omloop gebrachte geheime e-mails van Hillary Clinton. Op dat moment was de daad van de zogenaamde diefstal van gegevens zo zwaar geschandaliseerd dat het helemaal niet meer ging over de mogelijk belastende inhoud van de Clinton-mails. In het geval van Strache is deze weging precies het tegenovergestelde: de inhoud is bedoeld om de bron toe te dekken.

In het geval van Strache moet ook worden aangenomen dat de bronnen geheim zullen blijven. Op zijn minst is er de theoretische mogelijkheid dat een westerse inlichtingendienst hier (mede) actief is geweest. Er zijn zaken die in die richting wijzen, speculeert de Oostenrijkse krant "Die Presse": "ambtenaren van de geheime dienst, met wie "Die Presse" sprak, hintten op een enscenering door een westerse inlichtingendienst."
Het professioneel vervaardigde profiel van de vrouw en de onderliggende technische inspanningen (de villa was gehuurd, net als de auto's met russische kentekens) zouden wijzen op absolute professionals. Het is waarschijnlijk geen toeval dat deze video, die al in 2017 werd opgenomen, nu verschijnt, zo kort voor de EU-verkiezingen. De bedoeling van de video zou moeten zijn dat het de invloed van de FPÖ moet verzwakken - laten zien waar de partij "echt staat".

Ook de "Tagesspiegel" heeft interessante vragen:
"Wie heeft er baat bij zo'n video in zijn bezit te hebben? Wie heeft er baat bij om het niet te publiceren voor de Nationale Raadsverkiezingen in die tijd, maar het twee jaar vast te houden en het vervolgens - vóór de Europese verkiezingen - aan de pers te geven? Waarvoor is de video ondertussen gebruikt?"

En de databeschermingsfunctionaris van Baden-Württemberg, Stefan Brink, gaat in op de journalistieke ethiek: "Als we politieke tegenstanders bedriegen, hun privacy schenden en zelfs criminele onrechtmatigheden plegen, dan schaden we uiteindelijk onze politieke cultuur en dus ons allemaal", schreef Brink zaterdag op Twitter. Het gedrag van de "Spiegel" en "SZ"-redacteuren was "geen glorieuze bijdrage" voor de journalistiek.

Ook "Die Welt" neigt die kant op. "Bij deze actie werd niet alleen onderzocht, er werd vooral geënsceneerd: wie er ook achter zat, die persoon kan niet terugvallen op de rol van een journalist die toevallig (of opzettelijk) aanwezig was toen Strache zijn anti-democratieplannen uitte. De situatie is opzettelijk gecreëerd om Strache te ontmaskeren."

De prangende vragen van de beroepsethiek probeert de "FAZ" echter ongeldig te maken met betrekking tot de inhoud van de video. De conversatie-inhoud moet de vervaardiging van de video rechtvaardigen: "Alles wat de voormalige vice-kanselier van Oostenrijk heeft gezegd in de video van Ibiza, diskwalificeert hem voor elk openbaar ambt. Dat geldt ongeacht wie de valstrik voor hem heeft gezet."

Veel westerse mainstream media geven nog steeds de indruk dat het om russische invloed gaat. Zo begon de "Tagesthemen" bijvoorbeeld een verslag over het onderwerp met de "russische invloed": "Beveiligingsexperts waarschuwen al jaren dat de russische strijdkrachten proberen de democratie in de Europese Unie te ontmantelen. Vandaag lijkt het erop dat dit eerder een belofte dan een bedreiging voor de Oostenrijkse vice-kanselier zou zijn. Heinz Christian Strache en zijn FPÖ hebben lang geflirt met gemeenschappelijke denkers in Rusland; de partij documenteert dit ook openlijk."

Ook "Die Welt"  bezwijkt voor de verleiding om de procedure van het maken van chantage-materiaal te beschrijven, op te slaan en te gebruiken als dat nodig is, om het vervolgens te beschrijven als "geperfectioneerd door de Russische geheime dienst" - hoewel het specifieke geval duidelijk anders is en vermoedelijk gemaakt en gebruikt is door westerse belanghebbenden.

Bij alle kritiek op de rol van de mainstream media in deze zaak: kunnen de redacteuren zich echt anders gedragen hebben? Ten slotte zou men de niet-publicatie van een stressvolle video als een cover-up en hulp aan een partij kunnen noemen. Daarom is het verhaal zeer ambivalent: aan de ene kant is een problematische politicus over de controle van de media gevallen, wat moet worden toegejuicht. Aan de andere kant lijkt de hele implementatie manipulatief.
Ook het volgieten van het betreffende "slachtoffer" met alcohol en de daaropvolgende provocatie van ontzettende uitspraken voor een verborgen camera lijkt journalistiek grensgedrag te vertonen. Het moet ook duidelijk zijn wanneer we kijken naar het proces dat de tactieken die nu in stelling zijn gebracht politici als Strache kunnen raken. Toch blijft er een detail, weinig genoemd maar cruciaal: wat is de herkomst van het aangeboden materiaal. We kunnen ons niet voorstellen dat journalisten van de twee kranten daar geen onderzoek naar hebben gedaan.

Tja, en dan hebben we ook nog de raadselachtige rol van Jan Böhmermann. Wat was zijn rol in het geheel? We zouden ook de vraag kunnen stellen, wat nu precies de journalistieke eigen bijdrage van de "SZ" en de "Spiegel" in deze zaak is geweest, buiten het publiceren. Was hier soms - zoals het ook gebeurde bij de "Panama Papers" - sprake van een extern voorbereid en samengesteld pakket, dat ongeredigeerd aan de lezers kon worden gepresenteerd?

Eigenlijk zouden de "Spiegel" en de "SZ" nu meer transparantie moeten geven over de oorsprong van de video, voor zover de bronbescherming dit toelaat. Maar kennen de redacteuren de bron zelf wel? Het oorspronkelijke verhaal zoals beschreven door de "SZ"  spreekt dat tegen: de journalisten moesten naar een afgelegen locatie rijden, waar de video werd overhandigd in een verlaten hotel - "Zoals je voor je ziet in een slechte film", beschrijft Bastian Obermayer van de "SZ" het proces. Obermayer bedoelt vermoedelijk een bepaald genre: de spionagefilm.

Ondertussen begint de rol van de Oostenrijkse kanselier Sebastian Kurz (ÖVP) steeds meer vragen op te roepen. De kanselier wil dat de onberispelijke minister van binnenlandse zaken van Oostenrijk Herbert Kickl (FPÖ) zijn biezen pakt. Hij geeft als reden voor dit ontslag dat Kickl secretaris-generaal van de FPÖ was toen Strache in de opgezette val trapte. De compromitterende video zou gerechtelijke en politie-onderzoeken vereisen maar Kickl kan zichzelf niet onderzoeken, stelt Kurz.

Kurz vindt dat volledige openbaarmaking nodig is, die vooral moet worden gewaarborgd door het ministerie van Binnenlandse Zaken, hoewel de aanklager, het ministerie van Justitie, verantwoordelijk is voor dergelijke rapporten. Van daaruit wordt echter tegen de "Kurier" gezegd dat geen "concrete aanwijzingen heeft voor het bestaan van een strafbaar feit" uit de tot nu toe gepubliceerde videoclips. Het Openbaar Ministerie (OSTA) lijkt geen reden te zien om HC Strache of Johann Gudenus te vervolgen.

De actie van Kunz richting Herbert Kickl is schjnheilig, omdat nog maar een paar dagen geleden bekend werd dat het bureau van de openbare aanklager strafrechtelijke aanklachten heeft ingediend tegen de algemene secretaris van het federale ministerie van grondwet, hervormingen, deregulering en justitie, Christian Pilnacek. Hij wordt verdacht van ambtsmisbruik. Kurz vond het tot dusverre onnodig commentaar te geven op deze zaak, noch het betrokken personeel, de secretaris-generaal en de verantwoordelijke federale minister op non-actief te zetten totdat de beschuldigingen zijn uitgezocht. Van ontslag was zeker geen sprake.

In ieder geval willen Kurz en bondsvoorzitter Alexander Van der Bellen de macht over het ministerie van Binnenlandse Zaken hebben. Beiden verzochten zaterdag om een aftreden van Kickl. De afdeling zou niet langer in zijn handen moeten zijn. Waarom niet? Omdat zij veel macht naar zich toe willen trekken. Vóór de aankondiging van Kurz dat hij het ontslag van de minister van Binnenlandse Zaken zou voordragen, kondigde de FPÖ aan dat Kickl's troonsafstand ook zou worden gevolgd door het vertrek van de liberale leden uit de regering.

De ontwikkelingen in de Oostenrijkse politiek gaan in rap tempo.

De liberale NEOS wil ondertussen van de Volkspartij "opheldering" wat betreft hun partijfinanciering. Vanwege "inconsistenties" in het verantwoordingsverslag bestaat er sinds de partijovername door Sebastian Kurz geen inzicht meer in de financiën van de ÖVP. Deze kritiek uitte secretaris-generaal Nick Donig vandaag tijdens een persconferentie.

De "Liste Jetzt" wil tijdens de komende speciale zitting van de Nationale Raad een motie van wantrouwen tegen Bondskanselier Sebastian Kurz (ÖVP) indienen. De aangekondigde motie van wantrouwen tegen Kurz brengt de ÖVP nu ook onder druk. De reden: FPÖ-kringen hadden gezegd dat als ÖVP op het ontslag van Kickl zou aandringen, men de stemming in de speciale zitting van de Nationale Raad zou kunnen steunen.

Ondertussen beginnen steeds meer burgers hun bdenkingen te hebben bij deze hele kwestie, en dan vooral de rol van de kanselier Sebastian Kurz, na het bekendworden van het schandaal. Vooral tegen zijn handelen versus de door veel Oostenrijkers geliefde en onkreukbare Herbert Kickl en in het verlengde daarvan diens partij FPÖ nemen velen stelling. En in het bijzonder in de sociale media moet de kanselier het ontgelden. Hoe dan ook heeft hij in elk geval een ernstig tactische fout gemaakt door de coalitie op te blazen en er zijn kranten die zeggen dat - hoe de verkiezingen ook zullen verlopen - het onwaarschijnlijk is dat hij opnieuw bondskanselier zal worden. Hij hoeft geen steun van de FPÖ te verwachten vanwege de talloze vernederingen, en de mensen die daarop gestemd hebben zullen waarschijnlijk niet het vertrouwen schenken aan Kurz. Ook de Linke hebben de pest in en steun van hen kan hij ook wel vergeten. Nee, het is waarschijnlijker dat Kurz de kortste tijd in de geschiedenis bondskanselier is geweest - een soort "Kurz-Zeit-Kanzler", dus.

Afdrukken Doorsturen