De zaak rond de geheime video met de Oostenrijkse FPÖ-politicus Heinz-Christian Strache lijkt zeer ambivalent: aan de ene kant is een problematische politicus over de controle van de media gevallen, wat moet worden toegejuicht. Aan de andere kant lijkt de hele affaire manipulatief en twijfelachtig. Er zijn veel (nog) onbeantwoorde vragen......
De val van de Oostenrijkse vice-kanselier en FPÖ-politicus
Heinz-Christian Strache moet vanuit verschillende gezichtspunten
worden bekeken. Er zijn uitspraken en handelingen van Strache die
worden gedaan in een in het geheim opgenomen video - deze moeten
worden gezien als schokkend en bijna hopeloos: hier toont Strache
vooral een koelbloedige houding, die de Staat en de media als prooi
beschouwt. Bovendien blijkt uit delen van de video een naïviteit die
niet voor mogelijk werd gehouden.
Het ontslag van Strache was daarom ook onvermijdelijk en die stap moet
hier in principe worden toegejuicht: inhoudelijk zou men over de
politicus geen traan laten en afstand kunnen nemen van de politieke
posities van de FPÖ. Maar we kunnen het echter ook vanuit een andere
invalshoek benaderen (in het artikel van vanochtend gingen we al
uitvoerig op deze zaak in).
Want zo duidelijk als de videobeelden van Strache zijn, waardoor hij
nu wordt geconfronteerd met de terechte straf van ontslag bij deze
politieke crash, zo vaag is het verhaal van de video die gepubliceerd
werd door de "Spiegel" en de "Süddeutsche Zeitung". Daarnaast is nu
nog niet duidelijk waarom het juist nu - een week voor de Europese
verkiezingen - werd geplaatst, en van wie de video afkomstig is.
Talloze vragen over het gedrag van de mainstream media en personen die
direct bij de campagne en de mainstream media zijn betrokken,
zijn hier van belang.
Want wat er gebeurd is, is niet alleen een journalistieke coup - het
is ook een coup d'état: wie heeft de video gemaakt en het tijdstip van
publicatie gekozen, waarbij gespeculeerd werd op de omverwerping van
de zittende coalitie, het ontstaan van politieke onrust en het
uitdelen van een klap naar de FPÖ.
Met het coververhaal van de video van de "russische oligarch" wordt
dan ook nog even de jarenlange "russische bemoeienis" in
westerse democratieën meegenomen: zelfs nadat gisteren al bleek dat er
helemaal niets "russisch" aan de hand is, blijven de mainstream media
hierover schrijven. Bijvoorbeeld De Volkskrant, die op de voorpagina
kopt: "Oostenrijkse coalitie valt na Rusland video" - maar in het
gehele artikel niet zegt dat de video al twee jaar oud is....
essentieel feit om een goed oordeel over deze zaak te kunnen vormen.
Vanuit verschillende bronnen komt de mening dat het waarschijnlijk is
dat het afluisteren werd bedacht en uitgevoerd door dubieuze westerse
kringen - hoewel er soms in andere artikelen een andere indruk wordt
gewekt.
Een ander punt van kritiek is de manier waarop de mainstream media met
de video omgaan - hieruit spreekt een zekere hypocrisie. Omdat tijdens
het proces dubieuze, mogelijk geheime dienstagenten werden ingezet met
activiteiten, die jarenlang door de westerse mainstream media
feitelijk worden toegeschreven aan de russische "tegenstander": de
publicatie van de video kort voor de verkiezing is een bewuste
beïnvloeding van de verkiezingen - het ligt er immers wel allemaal dik
bovenop.
Het feit dat de gevestigde media nu de ogenschijnlijk duistere bron
verkregen video gebruiken en het proces van de herkomst ervan niet
adequaat aanpakken, staat in schril contrast met vergelijkbare
gebeurtenissen - zoals die in verband met de in omloop gebrachte
geheime e-mails van Hillary Clinton. Op dat moment was de daad van de
zogenaamde diefstal van gegevens zo zwaar geschandaliseerd dat het
helemaal niet meer ging over de mogelijk belastende inhoud van de
Clinton-mails. In het geval van Strache is deze weging precies het
tegenovergestelde: de inhoud is bedoeld om de bron toe te dekken.
In het geval van Strache moet ook worden aangenomen dat de bronnen
geheim zullen blijven. Op zijn minst is er de theoretische
mogelijkheid dat een westerse inlichtingendienst hier (mede) actief is
geweest. Er zijn zaken die in die richting wijzen, speculeert de
Oostenrijkse krant "Die Presse": "ambtenaren van de geheime dienst,
met wie "Die Presse" sprak, hintten op een enscenering door een
westerse inlichtingendienst."
Het professioneel vervaardigde profiel van de vrouw en de
onderliggende technische inspanningen (de villa was gehuurd, net als
de auto's met russische kentekens) zouden wijzen op absolute
professionals. Het is waarschijnlijk geen toeval dat deze video, die
al in 2017 werd opgenomen, nu verschijnt, zo kort voor de
EU-verkiezingen. De bedoeling van de video zou moeten zijn dat het de
invloed van de FPÖ moet verzwakken - laten zien waar de partij "echt
staat".
Ook de "Tagesspiegel" heeft interessante vragen:
"Wie heeft er baat bij zo'n video in zijn bezit te hebben? Wie heeft
er baat bij om het niet te publiceren voor de Nationale
Raadsverkiezingen in die tijd, maar het twee jaar vast te houden en
het vervolgens - vóór de Europese verkiezingen - aan de pers te geven?
Waarvoor is de video ondertussen gebruikt?"
En de databeschermingsfunctionaris van Baden-Württemberg, Stefan
Brink, gaat in op de journalistieke ethiek: "Als we politieke
tegenstanders bedriegen, hun privacy schenden en zelfs criminele
onrechtmatigheden plegen, dan schaden we uiteindelijk onze politieke
cultuur en dus ons allemaal", schreef Brink zaterdag op Twitter. Het
gedrag van de "Spiegel" en "SZ"-redacteuren was "geen glorieuze
bijdrage" voor de journalistiek.
Ook "Die Welt" neigt die kant op. "Bij deze actie werd niet alleen
onderzocht, er werd vooral geënsceneerd: wie er ook achter zat, die
persoon kan niet terugvallen op de rol van een journalist die
toevallig (of opzettelijk) aanwezig was toen Strache zijn anti-democratieplannen
uitte. De situatie is opzettelijk gecreëerd om Strache te ontmaskeren."
De prangende vragen van de beroepsethiek probeert de "FAZ" echter
ongeldig te maken met betrekking tot de inhoud van de video. De
conversatie-inhoud moet de vervaardiging van de video rechtvaardigen:
"Alles wat de voormalige vice-kanselier van Oostenrijk heeft gezegd in
de video van Ibiza, diskwalificeert hem voor elk openbaar ambt. Dat
geldt ongeacht wie de valstrik voor hem heeft gezet."
Veel westerse mainstream media geven nog steeds de indruk dat het om
russische invloed gaat. Zo begon de "Tagesthemen" bijvoorbeeld een
verslag over het onderwerp met de "russische invloed": "Beveiligingsexperts
waarschuwen al jaren dat de russische strijdkrachten proberen de
democratie in de Europese Unie te ontmantelen. Vandaag lijkt het erop
dat dit eerder een belofte dan een bedreiging voor de Oostenrijkse
vice-kanselier zou zijn. Heinz Christian Strache en zijn FPÖ hebben
lang geflirt met gemeenschappelijke denkers in Rusland; de partij
documenteert dit ook openlijk."
Ook "Die Welt" bezwijkt voor de verleiding om de procedure van
het maken van chantage-materiaal te beschrijven, op te slaan en te
gebruiken als dat nodig is, om het vervolgens te beschrijven als "geperfectioneerd
door de Russische geheime dienst" - hoewel het specifieke geval
duidelijk anders is en vermoedelijk gemaakt en gebruikt is door
westerse belanghebbenden.
Bij alle kritiek op de rol van de mainstream media in deze zaak:
kunnen de redacteuren zich echt anders gedragen hebben? Ten slotte zou
men de niet-publicatie van een stressvolle video als een cover-up en
hulp aan een partij kunnen noemen. Daarom is het verhaal zeer
ambivalent: aan de ene kant is een problematische politicus over de
controle van de media gevallen, wat moet worden toegejuicht. Aan de
andere kant lijkt de hele implementatie manipulatief.
Ook het volgieten van het betreffende "slachtoffer" met alcohol en de
daaropvolgende provocatie van ontzettende uitspraken voor een
verborgen camera lijkt journalistiek grensgedrag te vertonen. Het moet
ook duidelijk zijn wanneer we kijken naar het proces dat de tactieken
die nu in stelling zijn gebracht politici als Strache kunnen raken.
Toch blijft er een detail, weinig genoemd maar cruciaal: wat is de
herkomst van het aangeboden materiaal. We kunnen ons niet voorstellen
dat journalisten van de twee kranten daar geen onderzoek naar hebben
gedaan.
Tja, en dan hebben we ook nog de raadselachtige rol van Jan Böhmermann.
Wat was zijn rol in het geheel? We zouden ook de vraag kunnen stellen,
wat nu precies de journalistieke eigen bijdrage van de "SZ" en de
"Spiegel" in deze zaak is geweest, buiten het publiceren. Was hier
soms - zoals het ook gebeurde bij de "Panama Papers" - sprake van een
extern voorbereid en samengesteld pakket, dat ongeredigeerd aan de
lezers kon worden gepresenteerd?
Eigenlijk zouden de "Spiegel" en de "SZ" nu meer transparantie moeten
geven over de oorsprong van de video, voor zover de bronbescherming
dit toelaat. Maar kennen de redacteuren de bron zelf wel? Het
oorspronkelijke verhaal zoals beschreven door de "SZ" spreekt
dat tegen: de journalisten moesten naar een afgelegen locatie rijden,
waar de video werd overhandigd in een verlaten hotel - "Zoals je voor
je ziet in een slechte film", beschrijft Bastian Obermayer van de "SZ"
het proces. Obermayer bedoelt vermoedelijk een bepaald genre: de
spionagefilm.
Ondertussen begint de rol van de Oostenrijkse kanselier Sebastian Kurz
(ÖVP) steeds meer vragen op te roepen. De kanselier wil dat de
onberispelijke minister van binnenlandse zaken van Oostenrijk Herbert
Kickl (FPÖ) zijn biezen pakt. Hij geeft als reden voor dit ontslag dat
Kickl secretaris-generaal van de FPÖ was toen Strache in de opgezette
val trapte. De compromitterende video zou gerechtelijke en
politie-onderzoeken vereisen maar Kickl kan zichzelf niet onderzoeken,
stelt Kurz.
Kurz vindt dat volledige openbaarmaking nodig is, die vooral moet
worden gewaarborgd door het ministerie van Binnenlandse Zaken, hoewel
de aanklager, het ministerie van Justitie, verantwoordelijk is voor
dergelijke rapporten. Van daaruit wordt echter tegen de "Kurier"
gezegd dat geen "concrete aanwijzingen heeft voor het bestaan van een
strafbaar feit" uit de tot nu toe gepubliceerde videoclips. Het
Openbaar Ministerie (OSTA) lijkt geen reden te zien om HC Strache of
Johann Gudenus te vervolgen.
De actie van Kunz richting Herbert Kickl is schjnheilig, omdat nog
maar een paar dagen geleden bekend werd dat het bureau van de openbare
aanklager strafrechtelijke aanklachten heeft ingediend tegen de
algemene secretaris van het federale ministerie van grondwet,
hervormingen, deregulering en justitie, Christian Pilnacek. Hij wordt
verdacht van ambtsmisbruik. Kurz vond het tot dusverre onnodig
commentaar te geven op deze zaak, noch het betrokken personeel, de
secretaris-generaal en de verantwoordelijke federale minister op non-actief
te zetten totdat de beschuldigingen zijn uitgezocht. Van ontslag was
zeker geen sprake.
In ieder geval willen Kurz en bondsvoorzitter Alexander Van der Bellen
de macht over het ministerie van Binnenlandse Zaken hebben. Beiden
verzochten zaterdag om een aftreden van Kickl. De afdeling zou niet
langer in zijn handen moeten zijn. Waarom niet? Omdat zij veel macht
naar zich toe willen trekken. Vóór de aankondiging van Kurz dat hij
het ontslag van de minister van Binnenlandse Zaken zou voordragen,
kondigde de FPÖ aan dat Kickl's troonsafstand ook zou worden gevolgd
door het vertrek van de liberale leden uit de regering.
De ontwikkelingen in de Oostenrijkse politiek gaan in rap tempo.
De liberale NEOS wil ondertussen van de Volkspartij "opheldering" wat
betreft hun partijfinanciering. Vanwege "inconsistenties" in het
verantwoordingsverslag bestaat er sinds de partijovername door
Sebastian Kurz geen inzicht meer in de financiën van de ÖVP. Deze
kritiek uitte secretaris-generaal Nick Donig vandaag tijdens een
persconferentie.
De "Liste Jetzt" wil tijdens de komende speciale zitting van de
Nationale Raad een motie van wantrouwen tegen Bondskanselier Sebastian
Kurz (ÖVP) indienen. De aangekondigde motie van wantrouwen tegen Kurz
brengt de ÖVP nu ook onder druk. De reden: FPÖ-kringen hadden gezegd
dat als ÖVP op het ontslag van Kickl zou aandringen, men de stemming
in de speciale zitting van de Nationale Raad zou kunnen steunen.
Ondertussen beginnen steeds
meer burgers
hun bdenkingen te
hebben bij deze hele kwestie, en dan vooral de rol van de kanselier
Sebastian Kurz, na het bekendworden van het schandaal. Vooral tegen
zijn handelen versus de door veel Oostenrijkers geliefde en
onkreukbare Herbert Kickl en in het verlengde daarvan diens partij FPÖ
nemen velen stelling. En in het bijzonder in de sociale media moet de
kanselier het ontgelden. Hoe dan ook heeft hij in elk geval een
ernstig tactische fout gemaakt door de coalitie op te blazen en er
zijn kranten die zeggen dat - hoe de verkiezingen ook zullen verlopen
- het onwaarschijnlijk is dat hij opnieuw bondskanselier zal worden.
Hij hoeft geen steun van de FPÖ te verwachten vanwege de talloze
vernederingen, en de mensen die daarop gestemd hebben zullen
waarschijnlijk niet het vertrouwen schenken aan Kurz. Ook de Linke
hebben de pest in en steun van hen kan hij ook wel vergeten. Nee, het
is waarschijnlijker dat Kurz de kortste tijd in de geschiedenis
bondskanselier is geweest - een soort "Kurz-Zeit-Kanzler", dus.