Zo lang als dat mogelijk was hebben de grootste landen in de wereld ervoor gezorgd dat ze niet openlijk over een militarisering van de ruimte spraken, maar dat ze er toch mee bezig waren. Maar de maskers zijn dan toch eindelijk gevallen. De wapenwedloop in de ruimte is een feit.
"De strijd om de militaire
dominantie van de ruimte is losgebarsten", verklaarde
Götz Neuneck van het Hamburger Institut für Friedensforschung und
Sicherheitspolitik (IFSH)
onlangs.
Als eerste gingen de VS in het offensief en zoeken nu de NAVO,
Frankrijk - en mogelijk zelfs
Duitsland - in de ruimte hun kansen bij een nieuwe, aanstaande oorlog,
door het officieel tot een potentieel slagveld te verklaren. Ter
voorbereiding daarop worden overeenkomstige commando's opgezet.
Tegelijkertijd torpedeert het Westen al jaren pogingen van China en
Rusland om een contract tégen ruimtewapens te lanceren, alleen om die
twee landen in dezelfde adem de schuld te geven van het feit dat
zijzelf moeten streven naar vergroting van hun
machtspositie in de ruimte.
Het zelfingenomen optreden van het Westen doet fataal denken aan de
slechts enkele jaren oude B-filmklassieker "Iron Sky", hoewel zelfs
sommige van de meest belachelijke scènes nu zijn ingehaald door de
realiteit.
I De Verenigde Staten
Zoals gezegd is de tijd van geheimhouding kennelijk voorbij - al in
januari 2019 rechtvaardigde de Amerikaanse president Donald Trump het
geplande ruimtecommando: "Het zal een belangrijk onderdeel zijn van
ons defensief, maar ook ons offensief." In dezelfde toonaard uitte
zich ook Jay Raymond, die op 27 juni 2019 werd benoemd tot eerste
commandant van het Space Command in aanbouw, tijdens zijn eerste
hoorzitting van de Senaat: "We
hebben niet langer de luxe om in een vriendelijke en vredige ruimte te
verblijven. En we hebben niet het voordeel dat we de suprematie in de
ruimte als vanzelfsprekend beschouwen."
De activiteiten van Rusland en China zouden de Verenigde Staten ertoe
hebben gedwongen hun ruimtecommando op te zetten - en in bepaalde zin
kan dat waar zijn. Al decennia lang zien de VS superioriteit in
militaire technologie, vooral in kerngebieden, als de sleutel tot het
behouden van hun dominante positie. Daarom vereist de dreiging van
verlies van ruimtedominantie vanuit het oogpunt van Washington méér
militaire inspanningen om deze situatie te stoppen of, in het beste
geval, om te keren.
Tegen deze achtergrond vinden er Amerikaanse inspanningen plaats om
een ruimtecommando op te bouwen. Momenteel heeft de VS tien "Combat
Commands", zes regionale en vier functionele.
In juni 2018 beval president
Trump de oprichting van een nieuw ruimtecommando, dat tegen 2020 moet
zijn voltooid. Onafhankelijke kostenramingen bedroegen aanvankelijk
$ 13 miljard, slechts
$ 2 miljard kost het volgens
het Pentagon in de eerste vijf jaar en een personeelsbestand van
15.000 medewerkers.
Dit was de eerste stap die de dreiging van een wapenwedloop in de
ruimte enorm verhoogde - vervolgens was het de NAVO die zich als
eerste hierin liet meeslepen - niet verwonderlijk omdat de NAVO het
wapen- en militairenarsenaal van de Amerikanen is voor de komende
strijd op het (midden- en oost)europese continent.
II De NAVO
Al in 2012 (!) publiceerde het Joint Air Power Competence Center (JAPCC),
een NAVO-expertisecentrum dat zich onder meer bezighoudt met
toekomstige concepten voor luchtoorlogvoering, een onderzoek
(PDF) naar de mogelijke inhoud
van een ruimtestrategie van de alliantie. Het document "Filling the
Vacuum: Framework for a NAVO Space Policy" liet geen twijfel bestaan
over het belang van het gebied: "commando en controle van militaire
troepen, precieze luchtaanvallen, raketbegeleiding, troepenbewegingen,
milieuverkenningen en raketwaarschuwingen zijn inmiddels allemaal
grotendeels afhankelijk van informatie die van satellieten afkomstig
is. Daarom zou het nodig zijn het "concept van collectieve verdediging
uit te breiden tot ruimtecapaciteiten" om "een geloofwaardig
afschrikmiddel in de ruimte" te krijgen.
Zo gezegd, zo gedaan: op de NAVO-bijeenkomst in juni 2019 in Brussel
is over een dergelijke ruimtestrategie onderhandeld, waarbij niet al
te veel details werden onthuld. In de mainstream media werd
bijvoorbeeld gezegd: "De NAVO bereidt zich dus voor op oorlog,
bijvoorbeeld door strategisch belangrijke satellieten aan te vallen of
wapens in de ruimte in te zetten. [...] Daarvoor zouden extra middelen
worden uitgetrokken en mogelijke aanvallen daar (in de ruimte) worden
afgeslagen, zoals dat op de grond of in de lucht, op zee of cyberspace
plaatsvindt."
Er werd ook gemeld dat aangenomen moest worden dat tijdens de
vergadering in december 2019 over een afzonderlijk NAVO-ruimtecommando
zal worden beslist. Als gevolg hiervan zou het gebied in de toekomst
aanzienlijk belangrijker zijn en dus ook daarvoor de middelen zou
moeten krijgen. De grondgedachte achter deze verreikende beweging werd
geciteerd door voormalig NAVO-woordvoerder
Jamie Shea, als volgt: "Je
kunt oorlog alleen tot de ruimte beperken, maar wie de ruimte beheerst,
bepaalt ook wat er gebeurt op het land en in de lucht."
III Frankrijk, Duitsland en de EU
In het geval van deze VS- en NAVO-oorogsverklaringen, waarvan
laatstgenoemde haar ruimtestrategie alleen met behulp van Frankrijk
kan realiseren, aarzelde president
Emmanuel Macron niet om in het
offensief te gaan. Ingelijst door een enorme militaire parade zei hij
in zijn toespraak in verband met de vieringen op 14 juli dat de ruimte
een "nieuw gebied van confrontatie" was, en daarom wordt in september
in Frankrijk al een ruimtecommando gelanceerd: "Om de ontwikkelingen
en versterkingen van onze capaciteiten in de ruimte te waarborgen, zal
in september een groot ruimtecommando binnen de luchtmacht worden
opgezet ", aldus Macron.
Voor de Duitse politicoloog
Thomas Jäger is deze
aankondiging een uitdrukking van de Franse ambities binnen de EU-macht:
"De Franse president Emmanuel Macron kondigt zijn voornemen aan om een
militair ruimtecommando op te bouwen. [...] Het commando moet zijn
gevestigd in Toulouse en 200 mensen tellen. De locatie symboliseert
een claim van Frans leiderschap. Omdat Toulouse ook het hoofdkantoor
van Airbus is. Het Europese bedrijf wordt momenteel geleid door een
Fransman. [...] Het Franse initiatief om een militair ruimtecommando
op te zetten, is complexer dan de mogelijkheden van het land uit te
bouwen, en met name groter dan zijn economische middelen. En het is
niet de enige activiteit. [...] Met deze nieuwe militaire maatregelen
claimt de Franse president leiderschap in de Europese Unie.
Buitenlands beleid en diplomatieke strategieën moeten in de toekomst
door hen kunnen worden gewaarborgd "
Tegen deze achtergrond denken delen van de "strategische gemeenschap"
in Duitsland hardop na of dit ook voor hun land geen gelegenheid is om
de bewapeningstrein te springen en zelfs de Europese Unie terloops
hierin mee te nemen. Eén van hen is Christian Fischbach, een
medewerker van BwConsulting, een bedrijf dat zichzelf
als volgt omschrijft: "BwConsulting
is het adviesbureau van de Bundeswehr: wij adviseren de strategische
projecten van het ministerie van Defensie en zijn daarom de motor voor
de continue ontwikkeling van de hele Bundeswehr." Hij, Fischbach,
tweette kort na de
aankondiging van de Franse president: "@ EmmanuelMacron, zullen we dit
samen doen? Het is van toepassing op de EU en de NAVO. We hebben ook
al iets: het Weltraumlagezentrum in Uedem. Misschien moeten we dat
doen als een #PESCO-project? Of als een #FNC-project. Dan kunnen de VS
ook meedoen."
Van officiële zijde was tot nu toe niets te horen in deze richting.
Het
Weltraumlagezentrum, dat in 2011 in Duitsland werd opgericht en
momenteel door investeringen in infrastructuur en meer personeel wordt
geüpgraded naar een Weltraumführungszentrum, zou in aanmerking
kunnen komen voor een dergelijke samenwerking. Aan het begin van het
centrum werd van de zijde van de
Duitse strijdkrachten gezegd:
"Een veilige ruimtesituatie is een basisvoorwaarde voor een veilig
gebruik van de ruimte. Met de groei van het Weltraumlagezentrum in
Uedem bij Kalkar krijgt het de contouren van een prioritaire taak van
de luchtmacht. [...] Voor moderne strijdkrachten is de veilige
beschikbaarheid van satellietondersteunde diensten een steeds
belangrijkere voorwaarde geworden voor het functioneren en de
efficiënte uitvoering van missies."
De vereiste inbedding van de Frans-Duitse samenwerking in de EU en
mogelijk ook de NAVO is ook vanuit militair perspectief volgens deze
landen zinvol, aangezien Uedem belangrijke functies voor beide
organisaties heeft met betrekking tot militaire operaties: "Het
ruimtesituatiecentrum heeft de missie, de kernfuncties van een
inzetbare multinationale luchtmachtcommandopost om de luchtmacht te
leiden, te versterken. [...] Dit zogenaamde Joint Force Air Component
Headquarters (JFAC HQ) plant en leidt de inzet van luchtstrijdkrachten
die door verschillende landen zijn samengesteld, zoals bijvoorbeeld de
NAVO Response Force (NRF) of de European Battle Group (EU BG)."
Zoals reeds beschreven is de NAVO al druk bezig zich met de ruimte te
bemoeien, maar ook voor de EU is dit niet langer onontgonnen terrein.
Sinds 2001 is er bijvoorbeeld een satellietcentrum van de Europese
Unie in Torrejón, Spanje, met als functieprofiel: "Het centrum werkt
nauw samen met het Europees Defensieagentschap en het Europees
Agentschap voor maritieme veiligheid."
Bovendien zal aan het einde van het jaar de laatste van in totaal 30
satellieten van het Galileo-systeem in een baan om de aarde zijn
gebracht. Alleen al voor dit systeem is tussen 2014 en 2020 ongeveer 7
miljard euro vastgesteld, het zou onder meer militaire
verkenningsgegevens moeten opleveren en is dus een van de
belangrijkste componenten van het toekomstige Europese militaire
beleid.
Op deze wijze heeft het Westen zich al voorbereid op een nieuwe
wapenwedloop in de ruimte, die volgens de huidige toestand grotendeels
aan elke contractuele wapenbeheersing zou onttrekken. Zo zegt de reeds
geciteerde expert Götz Neuneck: "De VS forceren met Trump's
aankondiging en miljarden investeringen, de angsten van China en
Rusland. [...] Trump opent de deur naar een nieuwe, dure en
gevaarlijke offensief-defensieve wapenwedloop met Rusland en China."
En nu?
Helaas zal het ruimteverdrag dat in januari 1967 is overeengekomen
weinig kunnen uitrichten om een nieuwe wapenwedloop in de ruimte te
voorkómen. Met een ratificatie verplichten de staten zich dan wel voor
het inzetten van het algemene doel om bij te dragen aan het vreedzame
gebruik van de ruimte, er zit echter wel een addertje onder het gras (PDF):
volgens artikel IV mogen staten geen massavernietigingswapens in de
ruimte installeren. Er zijn echter geen andere regels in het verdrag
met betrekking tot andere categorieën wapens. Hoewel de staten
verplicht zijn de Maan en andere hemellichamen uitsluitend voor
vreedzame doeleinden te gebruiken is er geen sprake van wat er met de
tussenliggende ruimte kan en mag gebeuren.
Nee, we zullen het toch moeten hebben van de pogingen om een verdrag
te maken om een wapenwedloop in de ruimte te voorkómen (PAROS,
Prevention of an Arms Race in Outer Space - Preventie van een
wapenwedloop in de ruimte). De onderhandelingen daarvoor zijn al lang
aan de gang, maar in 2008 dienden Rusland en China een ontwerpverdrag
in bij de Ontwapeningsconferentie van de Verenigde Naties (PDF),
waarin onder meer werd bepaald dat alle ondertekenaars afzien van het
plaatsen van objecten in een omloopbaan waarin om het even welk wapen
wordt vervoerd.
De tekst in artikel IV komt op het volgende neer: "De ondertekenende
staten verklaren in een omloopbaan boven de aarde geen voorwerpen te
platsen, die wapens dragen, om dergelijke wapens niet op hemellichamen
te installeren en op geen enkele andere manier wapens in de ruimte te
stationeren; geen gebruik te maken van de dreiging of het gebruik van
geweld tegen objecten in de ruimte; en andere staten of groepen van
staten of internationale organisaties om hen niet te helpen of aan te
zetten tot handelingen die dit verdrag schenden. "
Artikel XIII van het PAROS-Verdrag bepaalt ook dat het Verdrag in
werking treedt als het wordt ondertekend door 20 staten "inclusief
alle permanente leden van de VN-Veiligheidsraad". Zoals verwacht
werden de plannen Moskou en China in het Westen terzijde geschoven,
evenals een versie die door beide staten enkele jaren later werd
bijgewerkt, zoals Götz Neuneck nogmaals benadrukt: "Er zijn al
tientallen jaren plannen voor een PAROS-verdrag. [...] 'De realisatie
kreeg een impuls toen China en Rusland een nieuw ontwerp presenteerden
op de VN-ontwapeningsconferentie in 2014', zei het hoofd van de
onderhandelingen in Genève, de Braziliaanse ambassadeur Guilherme de
Aguiar Patriota. De westerse landen hebben het ontwerp verworpen."
We krijgen een vieze bijsmaak wanneer de westerse landen met hun
beschuldigende vinger wijzen naar Rusland en China wat betreft hun
bewapeningsinspanningen, terwijl zij zelf tegelijkertijd niet eens
proberen een verdrag te sluiten dat mogelijk de naderende wapenwedloop
ten minste tot op zekere hoogte zou kunnen beperken.
En dat suggereert op zijn beurt dat het het Westen niet echt gaat om
zichzelf te verdedigen tegen mogelijke aanvallen vanuit Rusland en
China, maar om de escalatiedominantie in de ruimte te verkrijgen of te
behouden.
Iron Sky: Niets is bizarder dan de realiteit
Het feit dat de grootste landen in de wereld lange tijd schuwden om
hun acties toe te geven om het universum te militariseren, werd
opgepikt in de B-filmklassieker Iron Sky uit 2012, in een van de meest
bizarre scènes van de film.
Nadat de nazi's, die na het einde van de Tweede Wereldoorlog ongemerkt
naar de Maan waren gevlucht, zich voorbereidden op een tegenoffensief,
wendt de Amerikaanse presidente zich in het uur van de waarheid tot de
VN-Veiligheidsraad: "Mijn vraag voor u luidt: hoe wilt u zich tegen
hen beschermen? Hoe dan ook, we hebben in ieder geval nog een troef in
handen. En ik weet zeker dat u ons daarvoor dankbaar zullen zijn. Ik
presenteer u het Mars-verkenningsschip USS George W. Bush."
Het zogenaamd civiele ruimteschip blijkt vervolgens een tot de tanden
toe bewapende oorlogskruiser te zijn - het blijkt echter al snel dat
de USS George W. Bush geen partij is voor de aanval van de nazi-hordes,
waarna een aantal andere "civiele" gevechtsschepen van andere landen
plotseling te hulp schieten.
De Amerikaanse presidente is echter behoorlijk furieus: "Dit is een
schending van internationale verdragen voor het gebruik van de ruimte,
die door elk van u is ondertekend. [...] Jullie liegen allemaal. OK,
wie heeft zijn ["civiele"] schepen niet bewapend?"
Als vervolgens alleen de vertegenwoordiger van Finland zijn hand
opsteekt als antwoord op deze laatste vraag in de Veiligheidsraad, is
de Amerikaanse presidente volledig verontwaardigd: "U heeft uw belofte
gebroken", is haar kritiek, waarop een ander lid van de
Veiligheidsraad antwoordt: "U ook." De scene wordt afgesloten met het
Amerikaanse statement: "Dat doen we altijd, we zijn gewoon zo."
De film liet dus heel treffend de situatie van het jaar 2012 zien -
maar wordt nu ingehaald door de realiteit. Niet alleen doen de landen
weinig moeite om te doen alsof ze de militarisering van de ruimte niet
uitvoeren, die wordt in de praktijk zelfs opgevoerd.
Terwijl de makers van Iron Sky in 2012 de Republikeinse Sarah Palin
als rolmodel voor haar fictieve Amerikaanse presidente gebruikten om
hun satire tot het uiterste op te voeren, zit Donald Trump in 2019 in
het Witte Huis, wat laat zien hoe moeilijk politieke satire in de
huidige tijd geworden is.
