Met nieuwe voorschriften heeft het EU-politiebureau binnenkort toegang tot vele miljoenen waarschuwingsmeldingen en zoekopdrachten, waaronder vingerafdrukken en gezichtsopnamen. De functie maakt deel uit van de "2020+ Strategie". Verbinding met andere informatiesystemen is al in de planning.
Europol wordt eind dit jaar aangesloten op het
Schengeninformatiesysteem (SIS II). De toegang voor het in Den Haag
gevestigde politiebureau wordt geregeld door
drie nieuwe regels voor
het Schengeninformatiesysteem. Europol heeft "alleen-lezen"-toegang.
Als officiële deelnemer kan het Agentschap echter alle daarin
opgenomen waarschuwingen voor eigen doeleinden gebruiken.
SIS II is de grootste en
meest gebruikte zoekdatabase in de Europese
Unie. 26 EU-lidstaten nemen hieraan deel, evenals IJsland, Noorwegen,
Liechtenstein en Zwitserland. De database bevat momenteel meer dan
82
miljoen vermeldingen. De meeste zijn objecten zoals gestolen of
vermiste voertuigen en identiteitsdocumenten.
Volgens het Europees Agentschap voor het beheer van grote IT-systemen
(eu-LISA - zie afbeelding met deelnemende landen), dat SIS II beheert, werd het in 2018 meer dan zes miljard
keer doorzocht, vergeleken met vijf miljard het voorgaande jaar.
In de toekomst zal Europol zelfs massaal vragen kunnen stellen waarin
bijvoorbeeld een hele lijst met persoonsgegevens wordt vergeleken met
SIS II. Het politie-agentschap mag dan ook aanvullende informatie
gebruiken die bij een waarschuwing kan zijn toegevoegd.
Overeenkomstige bepalingen moeten nu worden vastgelegd in het
SIRENE-handboek. Alle contactpunten van de nationale
politie-instanties zijn georganiseerd in het SIRENE-netwerk. Europol
wordt ook onderdeel van SIRENE.
Sinds eind vorig jaar zijn nationale autoriteiten verplicht een
waarschuwingsbericht in SIS II achter te laten voor alle personen in
verband met terroristische misdrijven. Voor dit doel is de nieuwe
markering "terrorismegerelateerde activiteit" beschikbaar. Als een
nationale politie-instantie vervolgens een persoon tegenkomt aan een
grens of verkeerscontrole die dienovereenkomstig is gemarkeerd door
een andere EU-lidstaat, moet zij Europol informeren over het tijdstip
en het verloop van de controle.
Zelfs als er een hit is in SIS II als onderdeel van een onderzoek, wil
Europol hiervan onmiddellijk op de hoogte zijn. Er is echter nog geen
definitie van wie de politie daadwerkelijk moet informeren: de
autoriteit die de treffer heeft gevonden of de autoriteit die de
waarschuwing heeft afgegeven. De Europese Commissie is van plan de
relevante details binnenkort in een uitvoeringsbesluit te regelen.
De nieuwe functie zal leiden tot een aanzienlijke toename van de
hoeveelheid informatie, zowel in de lidstaten als bij Europol. Er
wordt daarom gedebatteerd over de vraag of alle andere
SIRENE-contactpunten ook worden geïnformeerd over hits op "terroristische
activiteiten" zoals oorspronkelijk gepland. Op deze manier zouden alle
lidstaten de persoon onmiddellijk kunnen observeren of hun
telecommunicatie kunnen onderscheppen.
Naast EU-aanhoudingsbevelen kunnen met SIS II ook waarschuwingen
zonder aanhouding worden afgegeven. Dit zijn zogenaamde "discrete" of
"specifieke controles". "Specifieke controles" worden uitgevoerd in
een controle onder de ogen van de betrokken persoon, inclusief een
zoekactie naar bagage of het voertuig waarin hij of zij reist. In het
geval van een "discrete controle" wordt de politie die de waarschuwing
afgeeft in het geheim op de hoogte gebracht van de aankomst van de
persoon.
Eén van de innovaties in SIS II is de zogenaamde "onderzoekscheck".
Personen die tijdens een controle worden geselecteerd kunnen dan door
grens- of politieambtenaren worden ondervraagd op basis van informatie
of vragen die SIS II heeft ingevoerd door de autoriteiten die de
signalering afgeven. Het onderzoeksverzoek is daarmee een aanvulling
op de "specifieke controle", die om juridische redenen in sommige
landen mogelijk niet mag worden uitgevoerd.
Sinds vorig jaar bevat SIS II ook een vingerafdruksysteem waarmee
onbekende personen of sporen van een plaats delict kunnen worden
onderzocht. Momenteel is slechts ongeveer de helft van alle
EU-lidstaten aangesloten op dit AFIS en tegen eind 2020 moeten alle
landen zijn toegetreden.
SIS II kan nu ook informatie over personen en biometrische gegevens
uit derde landen bevatten. Om deze te kunnen verwerken, moeten de
nationale politie-instanties een overeenkomst hebben gesloten met de
betreffende regering. De indienende politie-autoriteiten zijn ook
verantwoordelijk voor het verwijderen van een waarschuwing. Er is
momenteel een discussie gaande over de vraag of organisaties zoals
Interpol of het SELEC-netwerk op de Westelijke Balkan ook gegevens in
SIS II kunnen invoeren.
Europol heeft ook toegang tot deze gegevens van derde landen. In
tegenstelling tot de nationale politie-instanties, kan Europol zelfs
informatie van SIS II doorgeven aan niet-EU-autoriteiten, maar alleen
nadat de EU-lidstaat die de signalering heeft afgegeven zijn
toestemming heeft gegeven. Op deze manier moet Europol een wereldwijd
"knooppunt" worden voor de uitwisseling van criminele informatie van
de politie. Europol heeft details vastgelegd in zijn
"2020+" -strategie.
Door toegang tot SIS II te bieden, is Europol van plan de bewegingen
van die personen die al in Europol-bestanden zijn opgeslagen, te
profileren. Het agentschap zal de informatie ook gebruiken om analyses
en situatierapporten op te stellen waartoe de lidstaten toegang hebben.
De Europese Commissie is al lang van plan verbindingen te laten maken
met andere informatiesystemen. Europol wil bijvoorbeeld toegang tot
het EU-gegevensverzamelingssysteem voor passagiers (PNR) en het nieuwe
inreis- en uitreissysteem (EES), dat vanaf 2023 biometrische gegevens
van alle reizigers aan de buitengrenzen van de EU vereist. Volgens de
plannen zou Europol ook kunnen deelnemen aan de uitgebreide
informatie-uitwisseling van Prüm voor gezichtsopnamen. Ten slotte is
Europol van plan de Eurodac-vingerafdrukdatabase te doorzoeken.
Europol werkt ook aan een beter gebruik van het Visa Informatie
Systeem (VIS), blijkt uit een tweejaarlijks rapport. Een nieuw
biometrisch systeem, dat ook gezichtsafbeeldingen verwerkt, wordt in
Den Haag opgezet voor 30 miljoen euro. Met dit geautomatiseerde
biometrische identificatiesysteem (ABIS) kan Europol zijn eigen bedrijven
vergelijken met VIS en SIS II.