Europol wordt wereldwijde Big Brother

Met nieuwe voorschriften heeft het EU-politiebureau binnenkort toegang tot vele miljoenen waarschuwingsmeldingen en zoekopdrachten, waaronder vingerafdrukken en gezichtsopnamen. De functie maakt deel uit van de "2020+ Strategie". Verbinding met andere informatiesystemen is al in de planning.

Europol wordt eind dit jaar aangesloten op het Schengeninformatiesysteem (SIS II). De toegang voor het in Den Haag gevestigde politiebureau wordt geregeld door drie nieuwe regels voor het Schengeninformatiesysteem. Europol heeft "alleen-lezen"-toegang. Als officiële deelnemer kan het Agentschap echter alle daarin opgenomen waarschuwingen voor eigen doeleinden gebruiken.

SIS II is de grootste en meest gebruikte zoekdatabase in de Europese Unie. 26 EU-lidstaten nemen hieraan deel, evenals IJsland, Noorwegen, Liechtenstein en Zwitserland. De database bevat momenteel meer dan 82 miljoen vermeldingen. De meeste zijn objecten zoals gestolen of vermiste voertuigen en identiteitsdocumenten.
Volgens het Europees Agentschap voor het beheer van grote IT-systemen (eu-LISA - zie afbeelding met deelnemende landen), dat SIS II beheert, werd het in 2018 meer dan zes miljard keer doorzocht, vergeleken met vijf miljard het voorgaande jaar.

In de toekomst zal Europol zelfs massaal vragen kunnen stellen waarin bijvoorbeeld een hele lijst met persoonsgegevens wordt vergeleken met SIS II. Het politie-agentschap mag dan ook aanvullende informatie gebruiken die bij een waarschuwing kan zijn toegevoegd. Overeenkomstige bepalingen moeten nu worden vastgelegd in het SIRENE-handboek. Alle contactpunten van de nationale politie-instanties zijn georganiseerd in het SIRENE-netwerk. Europol wordt ook onderdeel van SIRENE.

Sinds eind vorig jaar zijn nationale autoriteiten verplicht een waarschuwingsbericht in SIS II achter te laten voor alle personen in verband met terroristische misdrijven. Voor dit doel is de nieuwe markering "terrorismegerelateerde activiteit" beschikbaar. Als een nationale politie-instantie vervolgens een persoon tegenkomt aan een grens of verkeerscontrole die dienovereenkomstig is gemarkeerd door een andere EU-lidstaat, moet zij Europol informeren over het tijdstip en het verloop van de controle.

Zelfs als er een hit is in SIS II als onderdeel van een onderzoek, wil Europol hiervan onmiddellijk op de hoogte zijn. Er is echter nog geen definitie van wie de politie daadwerkelijk moet informeren: de autoriteit die de treffer heeft gevonden of de autoriteit die de waarschuwing heeft afgegeven. De Europese Commissie is van plan de relevante details binnenkort in een uitvoeringsbesluit te regelen.

De nieuwe functie zal leiden tot een aanzienlijke toename van de hoeveelheid informatie, zowel in de lidstaten als bij Europol. Er wordt daarom gedebatteerd over de vraag of alle andere SIRENE-contactpunten ook worden geïnformeerd over hits op "terroristische activiteiten" zoals oorspronkelijk gepland. Op deze manier zouden alle lidstaten de persoon onmiddellijk kunnen observeren of hun telecommunicatie kunnen onderscheppen.

Naast EU-aanhoudingsbevelen kunnen met SIS II ook waarschuwingen zonder aanhouding worden afgegeven. Dit zijn zogenaamde "discrete" of "specifieke controles". "Specifieke controles" worden uitgevoerd in een controle onder de ogen van de betrokken persoon, inclusief een zoekactie naar bagage of het voertuig waarin hij of zij reist. In het geval van een "discrete controle" wordt de politie die de waarschuwing afgeeft in het geheim op de hoogte gebracht van de aankomst van de persoon.

Eén van de innovaties in SIS II is de zogenaamde "onderzoekscheck". Personen die tijdens een controle worden geselecteerd kunnen dan door grens- of politieambtenaren worden ondervraagd op basis van informatie of vragen die SIS II heeft ingevoerd door de autoriteiten die de signalering afgeven. Het onderzoeksverzoek is daarmee een aanvulling op de "specifieke controle", die om juridische redenen in sommige landen mogelijk niet mag worden uitgevoerd.


Sinds vorig jaar bevat SIS II ook een vingerafdruksysteem waarmee onbekende personen of sporen van een plaats delict kunnen worden onderzocht. Momenteel is slechts ongeveer de helft van alle EU-lidstaten aangesloten op dit AFIS en tegen eind 2020 moeten alle landen zijn toegetreden.

SIS II kan nu ook informatie over personen en biometrische gegevens uit derde landen bevatten. Om deze te kunnen verwerken, moeten de nationale politie-instanties een overeenkomst hebben gesloten met de betreffende regering. De indienende politie-autoriteiten zijn ook verantwoordelijk voor het verwijderen van een waarschuwing. Er is momenteel een discussie gaande over de vraag of organisaties zoals Interpol of het SELEC-netwerk op de Westelijke Balkan ook gegevens in SIS II kunnen invoeren.

Europol heeft ook toegang tot deze gegevens van derde landen. In tegenstelling tot de nationale politie-instanties, kan Europol zelfs informatie van SIS II doorgeven aan niet-EU-autoriteiten, maar alleen nadat de EU-lidstaat die de signalering heeft afgegeven zijn toestemming heeft gegeven. Op deze manier moet Europol een wereldwijd "knooppunt" worden voor de uitwisseling van criminele informatie van de politie. Europol heeft details vastgelegd in zijn "2020+" -strategie.

Door toegang tot SIS II te bieden, is Europol van plan de bewegingen van die personen die al in Europol-bestanden zijn opgeslagen, te profileren. Het agentschap zal de informatie ook gebruiken om analyses en situatierapporten op te stellen waartoe de lidstaten toegang hebben.

De Europese Commissie is al lang van plan verbindingen te laten maken met andere informatiesystemen. Europol wil bijvoorbeeld toegang tot het EU-gegevensverzamelingssysteem voor passagiers (PNR) en het nieuwe inreis- en uitreissysteem (EES), dat vanaf 2023 biometrische gegevens van alle reizigers aan de buitengrenzen van de EU vereist. Volgens de plannen zou Europol ook kunnen deelnemen aan de uitgebreide informatie-uitwisseling van Prüm voor gezichtsopnamen. Ten slotte is Europol van plan de Eurodac-vingerafdrukdatabase te doorzoeken.

Europol werkt ook aan een beter gebruik van het Visa Informatie Systeem (VIS), blijkt uit een tweejaarlijks rapport. Een nieuw biometrisch systeem, dat ook gezichtsafbeeldingen verwerkt, wordt in Den Haag opgezet voor 30 miljoen euro. Met dit geautomatiseerde biometrische identificatiesysteem (ABIS) kan Europol zijn eigen bedrijven vergelijken met VIS en SIS II.

Afdrukken Doorsturen