In de mainstream media twijfelen journalisten aan de komst van de Libra, de eerder dit jaar aangekondigde digitale wereldmunt. Dat denken zij omdat financiële partners een voor een uit het project stappen. Dat kon weleens een misvatting zijn. De regeringen, die verder moeten worden ontregeld door Libra, zullen de introductie niet zonder weerstand accepteren. Maar het vermogen en de wil om weerstand te bieden is zeer ongelijk verdeeld. Europa, waar veel weerstand te verwachten is, staat niet in het middelpunt van Libra. Althans: vooralsnog niet. De Libra: het gaat niet om het geld, het gaat om gegevens.
Facebook's voorgestelde digitale valuta Libra en de bijbehorende
digitale portemonnee Calibra moeten niet alleen worden onderzocht door
financiële toezichthouders - zoals wetgevers in de VS en Europa al
zijn begonnen - maar ook door instellingen die zich bezighouden met
wetgeving, openbare veiligheid en defensie.
De reden daarvoor is dat het Facebook (en de mensen achter het
Libra-project) niet gaat om financiën, maar om gegevens, identiteiten.
Facebook's project van het invoeren van een internationale valuta
genaamd Libra lijkt tot stilstand te zijn gekomen. Belangrijke
supporters zoals Mastercard, Visa en Paypal zijn uit de rijdende trein
gesprongen. Men moet echter niet toegeven aan de illusie dat dit het
begin van het einde van het project is. Om geostrategische redenen is
dit veel te belangrijk voor de VS. In dit artikel gaan we eerst in op
wie hierbij betrokken zijn, de mensen die de Libra Association op 15
oktober zijn toegetreden als oprichters, vervolgens wat de prominente
sprongen betekenen en wat uiteindelijk het doel van Libra is.
Wat is Libra? Het is ons inziens een project om een nieuwe valuta in
te voeren, en wel één die voor de hele wereld geldt.
Het Libra-betalingssysteem moet worden beheerd door een Libra
Association in Genève. Volgens het Witboek van de Association kan
Libra worden beschouwd als een soort centraal beheerd Bitcoin-systeem.
Transacties worden geschreven naar een publiek zichtbare blockchain.
In tegenstelling tot Bitcoin kan niet elke deelnemer in het systeem
transacties verifiëren, maar alleen geautoriseerde leden van de Libra
Association. Het is dus een gecentraliseerde blockchain, niet
gedecentraliseerd zoals dat van Bitcoin. De clou is de koppeling aanj
een valutamandje. Het is bedoeld om problematische waardeschommelingen
zoals die van Bitcoin tot een minimum te beperken. Wanneer iemand een
nieuwe Libra-munt koopt, zet de Libra Association de aankoopprijs in
banktegoeden of veilige staatsobligaties van mandvaluta's. Het zorgt
ervoor dat er genoeg geld is om alle Libra-gebruikers de ingestelde
tegenwaarde terug te betalen.
Waarom zijn Visa, Mastercard en Paypal uit dit project gestapt?
Toen 21 bij de oprichting betrokken leden op 15 oktober hun
lidmaatschap in de Libra Association bezegelden waren Visa, Mastercard
en Paypal drie van de meest vooraanstaande voorlopige oprichters er
niet meer bij. Ze hadden zich teruggetrokken omdat er sterke druk op
hen werd uitgeoefend. De drie zijn zeer winstgevende, multinationale
partijen in het betalingsverkeer. Als zodanig zijn ze afhankelijk van
goede relaties met regelgevers over de hele wereld. Ze werden bewust
gemaakt van de mogelijkheid dat ze, als medeverantwoordelijken voor
Libra, ook in de problemen zouden kunnen komen met wetgevers met hun
eigen activiteiten, als het project, onder het Facebook-motto "Move
fast and break things", de internationale wetgevers tegen zich in het
harnas zouden jagen.
In ieder geval moet de Amerikaanse overheid in toenemende mate haar
machtspositie "gebruiken" om regeringen ervan te weerhouden wetgeving op
te stellen die van Visa en Mastercard verlangt om de betalingsgegevens
van het land in het betreffende land op te slaan, en niet in de
Verenigde Staten. Dit zou de toegang van overheidsinstellingen en
inlichtingendiensten tot wereldwijde betalingsgegevens ernstig verstoren.
Met de dreiging van de VS om handelsvoordelen terug te draaien, is
Indonesië recentelijk gedwongen om creditcarduitgevers vrij te stellen
van een nieuwe regel die dit vereist. Dat werkte niet in India - en dit
land verloor vervolgens handelsvoordelen. Er is echter geen bewijs voor
een oorzakelijk verband. Vietnam worstelt ook met
gegevensbeschermingsvereisten voor Visa en MasterCard.
Onder deze omstandigheden is het begrijpelijk dat Mastercard en Visa, en
ook Paypal, en vermoedelijk de Amerikaanse overheid, niet willen dat
deze bedrijven (die zo belangrijk zijn voor de Amerikaanse dominantie in
wereldwijde betalingen en Amerikaanse surveillancecapaciteit belangrijke
drijfveren zijn) van het Libra-project in de vuurlinie komen. Dat hoeft
niet noodzakelijkerwijs in te houden dat zij niet op de achtergrond
werktaan het project meewerken met Libra.
Een stabiele valuta die wordt beheerd door een consortium van grote
multinationale ondernemingen met een enorm klantenbestand, is een
serieuze concurrentie voor nationale valuta's, vooral voor kleinere
landen. De regeringen en centrale banken van de grotere landen maken
zich echter ook zorgen dat zij van sommige van hun opties voor monetair
beleid beroofd worden als een substantieel deel van het betalingsverkeer
via een valuta loopt waarover zij geen controle hebben. Een
afzonderlijke valuta is een integraal onderdeel van de nationale
soevereiniteit. Zoals we vooral goed kunnen zien, omdat het zwaard van
financiële sancties van de Amerikaanse president Donald Trump
onophoudelijk boven het hoofd van iedereen zwaait, is het beheersen van
buitenlandse betalingen, zoals de VS dat via de dollar kan uitvoeren,
een krachtig hulpmiddel.
De 21 genoemde leden van de Association komen voornamelijk uit de VS.
Dit is opmerkelijk, de Association zegt dat het zeer geïnteresseerd zou
zijn in regionale diversiteit en blijk zou geven van belangstelling van
meer dan 180 bedrijven en instellingen die voldoen aan de gewenste
omvang en multinationale verplichtingen. Vijftien van de oprichters zijn
afkomstig uit de VS, drie uit Canada en het VK, die samenwerken met
Amerikaanse inlichtingendiensten om de hele wereld in de gaten te houden.
Er zijn verder ook ook bedrijven uit Frankrijk, Nederland en Zweden.
Een zeer sterk zwaartepunt ligt in Silicon Valley, met verschillende
durfkapitaalbedrijven, blockchain-bedrijven en de mobiliteitsdiensten
Uber en Lyft, en natuurlijk Facebook.
Uit de telecomsector komt Vodafone uit het Verenigd Koninkrijk, dat met
haar dochteronderneming Safaricom in Kenia en verschillende andere
Afrikaanse landen de markt voor mobiele betalingen via de M-Pesa-dienst
domineerde, en uit Frankrijk Iliad, dat in het bezit is van de venture
capitalist, miljardair en mede-eigenaar van de toonaangevende krant Le
Monde, Xavier Niel, die dan ook nog een belangrijke voorstander van
president Emanuel Macron. Tenslotte zijn er dan ook nog enkele non-profitbedrijven
en universitaire instituten uit de VS en Canada.
Larry Summers, de voormalige minister van Financiën van de VS, wordt
vertegenwoordigd door ten minste twee oprichtende leden, die beiden een
lid van het bestuur van de Libra Association kunnen benoemen. Hij is lid
van de driekoppige Advisory Board van Xapo Holdings, een leverancier van
crypto-portemonnees, en sinds 2011 speciaal adviseur van Andreessen
Horowitz, een van de toonaangevende venture capitalists in de technische
industrie.
Summers heeft de G20-groep van leidende economieën gevormd,
oorspronkelijk als een vergadering van ministers van Financiën en
centrale bankiers. Toen de wereldwijde financiële crisis (aangejaagd
door de Amerikaanse subprime-markt) dreigde de slavernij van de wereld
aan het op de US-dollar gebaseerde wereldwijde financiële systeem te
verzwakken, tilde hij de G20 op tot het niveau van regeringsleiders en
richtte hij het Global Partnership for Financial Inclusion op, dat onder
andere nauw samenwerkt met de Better Than
Cash Alliance. Paypal-baas Dan Schulman definieerde "financial
inclusion" in 2015 als "een modewoord dat betekent mensen in het systeem
krijgen".
Visa, het creditcardbedrijf dat officieel geen lid wil zijn, is een
investeerder in crypto-startup Anchorage en de non-profit
microkredieten-verstrekker Kiva, evenals de grootste donor van Women's
World Banking, een organisatie die is ontworpen om financiële inclusie
te bevorderen. Alle drie zijn ze lid van de Libra Association, Kiva
zelfs in het bestuur. Ook is de oprichter van Visa, Dee Hock, samen met
Summers lid van de adviesraad van Xapo. Visa is dus viervoudig indirect
betrokken bij het Libra-project, waarvan twee keer (indirect) via
bestuursleden.
Bill Gates, een van de belangrijkste aanjagers van de financiële
inclusie-agenda door zijn stichting, is een van de belangrijkste donoren
van Women's World Banking. De stichting van Gates is een belangrijk lid
van de Better Than Cash Alliance en oprichter van de Alliance for
Financial Inclusion, evenals lid van CGAP, de implementatiepartner van
de G20 Alliance for Financial Inclusion. Gates zei op een Financial
Inclusion Forum 2015 in Washington dat de Amerikaanse overheid ernaar
moet streven te zorgen dat alle financiële transacties via een systeem
worden uitgevoerd waar alle transacties kunnen worden gecontroleerd en
indien nodig geblokkeerd.
Citibank, een toonaangevend lid van de Better Than Cash Alliance en
gerelateerde anti-cash groeperingen, wordt indirect vertegenwoordigd
door voormalig CEO John Reed als adviseur van Xapo en fungeert als een
belangrijke geldverstrekker aan Women's World Banking.
Via de verschillende venture capitalists is de who-is-who van de
Amerikaanse financiële sector indirect betrokken bij het Libra-project.
Hoofd van de Association is de voormalige hooggeplaatste Paypal-manager
Bertrand Perez. Een interessante persoonlijkheid is ook Josh Kushner,
eigenaar van Thrive Capital, een van de oprichters van de Libra
Association. Hij is de broer van Jared Kushner, de schoonzoon en
adviseur van Donald Trump.
Wat betekent dat voor de politieke kansen op succes van Libra?
Larry Summers, Bill Gates, Visa, Citi en verschillende andere personen
en instellingen die bij het project betrokken zijn, zijn belangrijke
spelers in het project voor financiële integratie, dat erop gericht is
de wereld afhankelijk te houden van het Amerikaanse ministerie van
Buitenlandse Zaken en de door de VS gedomineerde Wereldbank èn van het
door de VS gedomineerde en bewaakte (digitale) financiële systeem. Veel
van de publieke kritiek van Amerikaanse agentschappen is voor de show,
andere kritiek komt van politici en wetgevers die niet bij dit
geostrategische project betrokken zijn. Maar er mag geen grote twijfel
over bestaan dat dit project wordt gedreven en ondersteund door
invloedrijke mensen.
Facebook's aankondiging om zijn eigen valuta Libra te lanceren, met
ongeveer 100 partners, heeft terecht voor veel opwinding gezorgd in de
ontwikkelde landen. Maar de geïndustrialiseerde landen zijn
waarschijnlijk niet het hoofddoel van het initiatief. Eerst en vooral
moet het gericht zijn op het verdedigen van de Amerikaanse dominantie in
het betalingsverkeer tegen de groeiende uitbreiding van Chinese
alternatieve aanbiedingen in Afrika en Azië.
China breidt haar positie in de wereld uit, niet alleen als investeerder,
geldschieter, grondstofafnemer en exporteur in Afrika en Azië. Mobiele
aanbieders van betalingsdiensten, met name Alibaba en Tencent met WeChat-
en Alipay-diensten, krijgen ook een sterkere positie. Ze gaan
samenwerkingsverbanden aan met Afrikaanse banken en
betalingsdiensten-aanbieders zoals de Keniaanse M-Pesa. Hierdoor kunnen
handelaren gemakkelijk en goedkoop betalingen doen in de Chinese valuta
Yuan. Als betalingen van en naar Chinese adressen voldoende verspreid
zijn, kan dit aanbod de dominantie van de Amerikaanse dollar voor
internationale betalingen in Afrika in gevaar brengen. Omdat als klanten
weten dat ze gemakkelijk een handelaar kunnen vinden die yuan nodig
heeft om te betalen voor import uit China, ze ook de yuan accepteren als
ze niet eens Chinese contacten hebben.
Andere ontwikkelingslanden en opkomende economieën, met name in Azië,
waaronder India en Pakistan, worden op soortgelijke wijze heen en weer
getrokken tussen de VS en China en hun betalingsdiensten-aanbieders.
De Amerikanen willen zich met alle mogelijke middelen tegen de Chinezen
verzetten. Veruit het beste vehikel om dat te realiseren is Facebook.
Omdat Facebook met WhatsApp en Facebook Messenger in bijna alle landen
de dominante messengerdiensten heeft, die zeer geschikt zijn voor
massale betalingsdiensten. In Afrika biedt Facebook gratis toegang tot
een basisversie van internet via zijn eigen sociale media. Voor
miljoenen Afrikanen is Facebook daardoor synoniem met het internet.
Men moet rekening houden met deze achtergronden van het Libra-project,
als men het gedoe rond de toelating en regulering van Libra in de
geïndustrialiseerde landen goed wil beoordelen.
De concurrentie met China heeft echter alleen het project van een
Amerikaanse valuta voor sociale media versneld. Het zou hoe dan ook
gekomen zijn, omdat het past in de eerder genoemde campagne van "financiële
inclusie", dat wil zeggen een zo nauw mogelijke verbinding van zo veel
mogelijk mensen van de wereldbevolking met een door de VS gedomineerd
betalingssysteem. Deze dominantie moet worden uitgebreid van
internationale betalingen naar nationale betalingen in zoveel mogelijk
landen.
Het Witboek van de Libra Association, dat het Libra-project beschrijft,
geeft duidelijk een focus aan op ontwikkelingslanden en het doel om hun
bevolking in het door de VS gedomineerde financiële systeem te houden.
De Libra Association gebruikt de term "financial inclusion" en schrijft
al in het begin van het witboek, en prominent: "Ondanks deze vooruitgang
worden grote delen van de wereldbevolking nog steeds benadeeld: 1,7
miljard volwassenen wereldwijd zijn nog steeds uitgesloten van het
financiële systeem, zodat ze geen toegang hebben tot een traditionele
bank, hoewel tweederde van hen een mobiele telefoon met internettoegang
heeft."
Voor ontwikkelingslanden kan Libra een aantrekkelijk alternatief zijn.
In veel ontwikkelingslanden en opkomende economieën wordt de centrale
bank namelijk misbruikt als een uitbreiding van de arm van de overheid,
wat leidt tot inflatie, valuta-ontwaarding en reële afschrijving van
spaartegoeden. Met Libra zouden burgers aan dit soort financiële
repressie kunnen ontsnappen.
Als de Libra op grote schaal zou worden gebruikt, zou de officiële
nationale munteenheid steeds minder worden gebruikt, en zou de nieuwe
Libra-valuta met elk succes sterker worden, omdat het des te
aantrekkelijker is naarmate meer mensen en bedrijven het gebruiken. Als
volgende stap zouden Amerikaanse bedrijven met hun nieuwe valuta landen
met armere middenklasse kunnen uitnutten, en vervolgens hele landen
waarvan de burgers eens volledig tevreden waren met hun (oude) valuta.
Een tweede belangrijk aanvalspunt zijn "naar-huis-betalingen" door
migranten. Deze zijn erg duur, ook omdat veel financiële instellingen
zich hebben teruggetrokken uit deze activiteit vanwege de door de VS
geleide antiwitwascampagne. Dit is waar Facebook aankondigt dat het
voorop wil lopen bij het ontwikkelen van een "open identiteitsstandaard".
Dit lijkt ons een mooie omschrijving van een centrale biometrische
database voor miljarden mensen. Het bouwen van dergelijke
gecentraliseerde of geschakelde databases om de bevolkingscontrole te
verbeteren is een belangrijke secundaire doelstelling van het Financial
Inclusion Partnership van de G20.
Dit wordt al intensief uitgevoerd in ontwikkelingslanden.
In de meeste ontwikkelde landen met een redelijk functionerend
rechtssysteem zijn dergelijke pogingen mislukt door weerstand van
constitutionele rechtbanken, waaronder in het Verenigd Koninkrijk en
Frankrijk. Dat is nog een reden waarom men het nu probeert met een
wereldwijd dominant sociaal medium waar op vrijwillige basis zoiets
idealiter miljarden keren kan worden geïmplementeerd. Op een gegeven
moment moet iedereen meedoen en is de centrale biometrische database
gerealiseerd zonder dat een constitutioneel gerechtshof heeft kunnen
ingrijpen.
Facebook heeft Libra gepositioneerd als louter een financiële
onderneming, maar het project heeft implicaties in elk aspect van het
maatschappelijke en sociale leven waar reputatie belangrijk is. Digitale
identiteit is momenteel meestal gefragmenteerd, verdeeld over
verschillende websites en belichaamd door afzonderlijke sets van
inlognamen, HTTP-cookies en tokens.
Advertentie- en gegevensbedrijven zoals Facebook streven ernaar om deze
identiteiten te verenigen om mensen op websites te volgen door
verschillende gegevens te correleren, hoewel dergelijke inspanningen
kunnen worden ondermijnd door technologische tegenmaatregelen en acties
die worden ondernomen in het streven naar privacy. Libra, of meer
specifiek Calibra - de portemonnee die aan het individu is gebonden - is
een manier voor Facebook (en de CIA) om publieke en private grenzen op
te heffen om "transparante burgers" te creëren.
Tussen haakjes: er zijn ook al parallelle inspanningen aan de gang om
digitale identiteit te definiëren. Microsoft is bezig met een
gedecentraliseerde identiteitsinfrastructuur genaamd ION (om maar te
zwijgen van het mislukte
Hailstorm-project), in
combinatie met een afzonderlijk consortium genaamd DIF, de Digital
Identity Foundation. De W3C onderzoekt dit ook in zijn Decentralized
Identifiers (DID's) specificatie.
Als Libra slaagt, gaan financiële en biometrische gegevens uit steeds
meer landen naar de VS, en daarmee de zakelijke kansen die voortvloeien
uit het beschikbaar hebben van de gegevens, en de politieke macht in
verband met de kennis om alle betalingen naar believen te kunnen stoppen.
Als je de biometrische gegevens van de burgers hebt, werkt
internetmonitoring veel beter, want dan weet je duidelijk wie er op
bezoek is op deze of die website, iets wat in veel ontwikkelde landen al
grotendeels is gerealiseerd. In ontwikkelingslanden, waar de naamgeving
vaak diffuus is en internetgebruik nog steeds laag is, zouden duidelijke
biometrische identiteiten de monitors in Fort Meade en Langley enorm
helpen, evenals bedrijven die speculeren op zakelijke kansen.
Dit is het doel van de instellingen die Libra direct en indirect ondersteunen.