Volgens betrouwbare bronnen stelt de regering van de Amerikaanse
president Donald Trump momenteel een economisch en financieel pakket
maatregelen samen ter waarde van meer dan een biljoen dollar (duizend
miljard) om te voorkomen dat de Amerikaanse economie in de gevreesde
depressie terechtkomt. Maar net als bij de vorige crisis gaat het vooral
om door de belastingbetaler gefinancierde reddingsoperaties voor grote
bedrijven, met het enige verschil dat het deze keer niet alleen de
banken zijn die aan de beurt komen, maar in eerste instantie ook andere
zogenaamd "systeemrelevante" industriële sectoren zoals de
luchtvaartmaatschappijen en aanverwante bedrijven, zoals bijvoorbeeld de
al ruime tijd zwaar getroffen luchtvaartgroep Boeing.
Eerder deze week had Trump tijdens een persconferentie alleen al een
reddingsoperatie van $ 50 miljard aangekondigd voor Amerikaanse
luchtvaartmaatschappijen. Trump zei: "We zullen de
luchtvaartmaatschappijen 100% steunen - het is niet hun schuld".
Dat klopt niet. De slechte positie van de airlines is hun
schuld en dat heeft niets te maken met het corona-virus. In goede tijden
hebben de raden van bestuur van deze ondernemingen al het mogelijke
gedaan om niet alleen hun aandeelhouders te verrijken, maar vooral ook
zichzelf, en in plaats van overtollig geld opzij te zetten voor
slechtere tijden, hebben ze onverantwoordelijk extra schulden geïnd. En
nu is het voorgestelde reddingspakket primair bedoeld voor hun
aandeelhouders, en ook (maar voor een veel kleiner deel) de crediteuren,
b.v. de toeleveranciers, die de luchtvaartmaatschappijen kredieten
hebben verstrekt.
Het alternatief voor het redden van aandeelhouders is een
faillissementsprocedure volgens hoofdstuk 11 van het Amerikaans
ondernemingsrecht, waardoor de betrokken luchtvaartmaatschappijen hun
activiteiten kunnen voortzetten en het tegelijkertijd aan de
schuldeisers kunnen overdragen. De aandeelhouders zouden daarbij hun
aandeelwaarde geheel of gedeeltelijk verliezen. Als het bedrijf alsnog
winstgevend is (bijvoorbeeld door een herzien - of nieuw businessmodel)
dan is er een schuldenvrije doorstart met nieuwe eigenaren en nieuw
management gewoon mogelijk.
Het gaat momenteel om de vier grote Amerikaanse luchtvaartmaatschappijen
- Delta, United, American en Southwest - wier aandelen sinds medio
februari 2020 zijn gedaald en tot gisteren driekwart van hun
aandelenkoers hebben verloren. Aangezien de vluchten vanwege de
coronacrisis grotendeels worden stopgezet en er geen verbetering in
zicht is, maar er nog veel kosten doorlopen, is het al duidelijk dat de
vier luchtvaartmaatschappijen uiterlijk over een paar maanden zonder
geld komen te zitten en hun aandelenkoersen zullen crashen. De
reddingsoperatie van Trump van $ 50 miljard zou dat moeten voorkómen,
omdat de vier de belangrijkste ontvangers van de bailout zijn.
Er is echter één probleem, een probleem dat vrij nieuw is voor de VS,
omdat er op internetfora en zelfs in de mainstream media een ongewoon
luide en in omvang toenemende oproep is tegen hernieuwde met
belastinggeld gefinancierde reddingsoperaties om de aandeelhouders te
redden. De tegenstanders van de reddingsoperatie van $ 50 miljard wijzen
er terecht op dat de vier betrokken luchtvaartmaatschappijen de
afgelopen 8 jaar tonnen geld hebben verspild envernietigd, in plaats van
het te investeren in mensen en nieuwe materialen. Uit de cijfers blijkt
namelijk dat de vier luchtvaartmaatschappijen sinds 2012 in totaal $
43,7 miljard hebben uitgegeven om aandelen van hun eigen bedrijf op de
beurzen terug te kopen om de aandelenkoersen op te drijven.
Met andere woorden, de vier grote Amerikaanse luchtvaartmaatschappijen -
Delta, United, American en Southwest - waarvan de aandelen nu zijn
gedaald omdat ze binnen een paar maanden geen geld meer hebben, zullen
naar verwachting de belangrijkste begunstigden zijn van de
reddingsoperatie ter grootte van $ 50 miljard , hoewel ze eerder $ 43,7
miljard verbrandden door het terugkopen van hun eigen aandelen. Zulke
maatregelen zijn nutteloos voor de normale gang van zaken (tenzij je
investeert in de eigen onderneming), maar ze waren buitengewoon
effectief om de aandeelhouders en de top van de concerns verder te
verrijken. En uitgerekend deze mensen worden nu geacht door de
belastingbetaler te worden gered via het reddingspakket van Trump.
Het terugkopen van aandelen wordt al lang beschouwd als een vorm van
marktmanipulatie en was tot 1982 illegaal volgens de Amerikaanse
wetgeving op aandelen (SEC-regels). Destijds was de invloed van de
neoliberale zogenaamde "Chicago Boys" al merkbaar toen er een aantal
nieuwe SEC-regels (10b-18) uitkwamen die bedrijven een "veilige haven"
wilden bieden voor hun geld wanneer er een overschot aan contant geld
was, namelijk in de vorm van inkoop van eigen aandelen, maar alleen
onder bepaalde voorwaarden.
Maar toen bedrijven in de loop van de jaren ontdekten dat geen enkele
toezichthouder voor deze voorwaarden zorgde en niemand iets
controleerde, nam de praktijk van inkoop van eigen aandelen toe. Maar
ze explodeerden pas na de financiële crisis van 2007-2010. Op dat
moment had de Amerikaanse centrale bank de rentetarieven verlaagd tot
nul, waarbij bijna alle grote ondernemingen van Wall Street gebruik
van maakten om de koersen van hun aandelen op te krikken, wat het
gevolg was van het met goedkope leningen financieren van een terugkoop.
De 500 bedrijven in de Amerikaanse beursindex S&P, inclusief degenen
die nu enorme bailouts eisen van belastingbetalers en de Fedederal
Reserve, hebben sinds 2012 hun eigen aandelen teruggekocht voor een
totaal van $ 4,5 biljoen (4.500 miljard), dat met enorme goedkoop
geleende bedragen gefinancierd, en nu zijn sinds de corona-crisis de
aandelenkoersen praktisch van de ene op de andere dag sterk gedaald.
De beurswaarden van tot voor kort zijn gedecimeerd, maar de schulden
zijn gebleven. De bedrijven zijn kapot. En als ze niet worden gered
met het geld van de belastingbetaler, zullen ze niet kunnen overgaan
tot het terugbetalen van hun leningen, waarna ook (veel) banken het
loodje zullen leggen. De corrupte en frauduleuze Amerikaanse economie,
die grotendeels bestaat uit dikke lucht en toeleveringen uit China, is
kapot en het is nog maar de vraag of extra biljoenen aan
bailouts dit weer kunnen verhelpen.
In 2018 werd het hoofd van de Amerikaanse beurstoezichthouder SEC kort
zenuwachtig over de ongebreidelde inkoop van eigen aandelen en wat dit
betekende voor de financiële en operationele gezondheid van de
bedrijven. In die tijd zei SEC-commissaris Jackson: "Te vaak hebben
bedrijven die eigen aandelen terugkopen, geen
langetermijninvesteringen in innovatie of in hun personeelsbestand
gedaan die onze economie zo hard nodig heeft." Tegelijkertijd vroeg
hij zich af of de bestaande SEC-regels "investeerders, werknemers en
gemeenschappen kunnen beschermen tegen de vloedgolf van de zakelijke
aandelenhandel die de huidige markten domineert".
Dat konden ze duidelijk niet, zoals we momenteel ervaren.
Behalve de luchtvaartmaatschappijen staat het lucht- en
ruimtevaartconcern Boeing momenteel vanwege haar zorgwekkende situatie
in het middelpunt van de belangstelling, en dus ook op de
kandidatenlijsten voor het financiële reddingsboeien van miljarden aan
belastinggeld! En het liefst wil het dat geld al gisteren hebben.
Een paar uur nadat president Trump de luchtvaartmaatschappijen had
laten weten dat hij hun bailouts zouden goedkeuren, sprak Boeing zich
uit en wilde het zijn eigen reddingspakket van $ 60 miljard. Het
aandeel van Boeing ligt momenteel meer dan 75% onder het hoogtepunt
van september 2019. De koers van het aandeel Boeing had al een daling
ingezet vóór de corona-crisis, namelijk na de tragische crashes van
twee van de nieuwste 737 MAX Airliners. Inmiddels is gebleken dat om
redenen van snelle winstmaximalisatie één van de nieuwe machines was
gebaseerd op een foutief ontwerp. Bovendien hebben diepgaande
onderzoeken na de crashes duidelijk gemaakt dat de productie van de
nieuwe machine een unieke ramp is waarvoor niemand
verantwoordelijkheid wil nemen. Sindsdien is de productie van de 737
MAX stopgezet en mogen de bestaande modellen niet vliegen.
Tegelijkertijd heeft Boeing sinds 2012 ook haar aandelen voor meer dan
$ 100 miljard teruggekocht, veel geld, dat de onderneming nu goed had
kunnen gebruiken.
Op 30 september 2012 had Boeing een beurswaarde van $ 49,6 miljard bij
762 miljoen uitstaande aandelen, die op dat moment rond een koers van
$ 65 werden verhandeld. Sindsdien is het management van Boeing ook
begonnen met het systematisch en grotendeels met geleend geld inkopen
van 198 miljoen eigen aandelen op de beurs, tegen de lage
rentetarieven van de Amerikaanse centrale bank FED. Daartoe heeft het
top-management van Boeing met toestemming van de "eigenaars" (aandeelhouders)
tot 30.09.2019 het zojuist genoemde, enorme bedrag van $ 100 miljard (voornamelijk
geleend geld) daarvoor uitgegeven.
Niet alleen door, maar vooral dankzij deze prijsopdrijvende
marktmanipulatie die sinds 1982 opnieuw is toegestaan, was de
aandelenkoers van Boeing in februari 2019 met 670% gestegen tot $ 446
per aandeel. Met 565 miljoen uitstaande aandelen gaf dat Boeing een
marktwaarde van een kwart biljoen dollar, om precies te zijn
252 miljard dollar. Door de crash bedraagt de beurswaarde nu nog maar
$ 56,5 miljard, net iets boven het niveau van 2012. Daarvoor heeft
bedrijf als gevolg van de terugkoop van eigen aandelen een enorme
schuldenberg opgebouwd.
Uiteraard waren de aandeelhouders en het topmanagement verheugd met
deze ontwikkeling, omdat de aandeelhouders vele malen meer hebben
geprofiteerd van de hogere beurskoersen dan van een hogere
dividenduitkering. De reden: het merendeel van de prijsvorming werd
gefinancierd met geleend geld, maar geleend geld mag niet gebruikt
worden om dividenden te financieren.
De hoofdprijs bij deze prijsmanipulatie van de aandelen van Boeing,
met geld dat de onderneming had geleend, werd binnengehaald door het
topmanagement van de onderneming omdat het gebruikelijke, enkele
miljoenen dollar hoge jaarsalaris meestal aanzienlijk wordt verbeterd
door een bonus. Deze bonus komt meestal in de vorm van aandelenopties,
zoals kan worden uitgelegd aan de hand van een vereenvoudigd voorbeeld:
een dergelijke bonus bestaat bijvoorbeeld uit de verbintenis van het
bedrijf om in een bepaald jaar 20.000 Boeing-aandelen aan de ceo te
geven als de koers van het aandeel tegen het einde van het jaar meer
dan $ 250 bedraagt. Dat zou dan "recht" geven op een bonus van $ 5
miljoen.
Tussen haakjes: denk niet dat alleen in de VS ceo's gek waren en zijn
op de aandelenkoers van hun onderneming. Het meest (voor ons, want wij
hebben bij die instelling gewerkt) aansprekende voorbeeld is dat van
de topgraaier van voorheen Amro Bank, toen nog één van de ouste banken
van Nederland (opgericht 1824), die door Rijkman Groenink - na een
desastreus beleid bij die bank - in de uitverkoop werd gegooid, en
waar naast hemzelf het hele topmanagement miljoenen beter werd van de
uiteindelijke deal. Voor zijn wanpresteren streek Nog Rijkerman
Groenink over 2007 een (ten
onrechte ontvangen) bonus van 1,4 miljoen euro op,
bovenop de vertrekregelingen van 22 maandsalarissen, een bonus van 4,3
miljoen euro en plusminus twintig miljoen euro aan opties en aandelen.
Na het extreem trage herstel van de reële Amerikaanse- en
wereldconomie na de ernstige ineenstorting als gevolg van de
financiële crisis in 2007-2010 en de daaropvolgende crisis in de
overheidsfinanciën, was de inkoop van aandelen in eigen bedrijven de
belangrijkste tak van sport geworden van de aandeelhouders en het
management van de grote beursgenoteerde bedrijven.
Nu is door het corona-virus de sluier van de verrotte Boeing-bedrijfscultuur
opgetild. Maar net als bij de luchtvaartmaatschappijen is het
coronavirus niet de belangrijkste boosdoener in de benarde situatie
van het bedrijf. Desalniettemin probeert Boing te profiteren van het
virus door kapitaal of een bailout van de staat te krijgen om zijn
overleving te garanderen.
"Toegang op korte termijn tot openbare en particuliere liquiditeit zal
één van de belangrijkste manieren zijn voor luchtvaartmaatschappijen,
luchthavens, leveranciers en fabrikanten om een brug naar herstel te
bouwen", aldus de woordvoerder van Boeing: "We waarderen wat de
regering en het Congres doet met alle onderdelen van de
luchtvaartindustrie in deze moeilijke tijd."
Aangezien de economische gevolgen van het coronavirus met de dag
toenemen, zullen andere industrieën die zwaar worden getroffen
waarschijnlijk binnenkort ook om reddingspakketten vragen. Hoewel
dergelijke reddingsoperaties massale ontslagen en economische
verstoringen kunnen voorkómen, is de bottom line het privatiseren van
winsten en het socialiseren van verliezen. Onder deze vlag leidt de
Amerikaanse multimiljardair Mark Cuban momenteel in het openbaar de
strijd tegen de geplande bailouts van de Trump-regering.
Cuban, geboren in 1958, is een ondernemer, speculant, eigenaar van de
beroemde basketbalclub Dallas Mavericks en ook actief in de sport- en
televisiewereld. Op 18 maart jl. verscheen Cuban voor een interview op
de populaire Amerikaanse omroep CNBC om commentaar te leveren op
"virus-bailouts", zoals hij de reddingspakketten noemde. Hij was nog
steeds verontwaardigd over de reddingspakketten die tien jaar geleden
tijdens de financiële en economische crisis waren samengesteld, omdat
geen van de leidinggevenden van de grote bedrijven die
verantwoordelijk wàren voor de Grote Recessie totaal niet
verantwoordelijk wèrden gehouden. Tegelijkertijd klaagde hij dat de
overgrote meerderheid van het TARP-reddingsprogramma van de Federal
Reserve in de rangen van leidinggevenden en aandeelhouders was
gestroomd en de kloof tussen arm en rijk in het land alleen maar
groter had gemaakt.
Met betrekking tot de huidige crisis klaagde Cuban ook dat de
reddingsoperaties de massa's van de middenklasse negeerden en in
plaats daarvan de leidinggevenden, uitgerekend die mensen die hun
bedrijven in precaire posities brachten, vooral door het terugkopen
van aandelen, dat zij de crisis-storm niet kunnen doorstaan. "We weten
al wat er gaat gebeuren", zei Cuban. '"Over een jaar zullen we
terugkijken en zeggen: waarom hebben we de arbeiders niet geholpen? De
dagloonarbeider. De mensen met een minimumloon. Waarom hebben we hen
ook niet geholpen? We moeten er dus voor zorgen dat wat we ook
doen in een reddingspakket, we ervoor zorgen dat elke werknemer wordt
gecompenseerd en gelijk wordt behandeld, en dat leidinggevenden niet
worden beloond omdat ze in het bedrijf blijven, alleen omdat ze
nergens anders heen kunnen. De regering heeft het risico uit hun
vergelijking voor bedrijfsleiders gehaald, dus laten we alle
werknemers gelijk behandelen," zei Cuban.
