Gisteren hebben de ministers van Financiën van de 19 eurolanden en de rest van de EU-landen met soevereine valuta's hun dinsdag afgebroken videoconferentie-onderhandelingen over het begrotingsbeleid voortgezet en dat heeft tot een resultaat geleid. Volgens berichten in de mainstream media gaat het om een pakket ter grootte van ongeveer 540 miljard euro dat volgens zeggen zal worden gebruikt om de economische gevolgen van de wereldwijde pandemie te financieren.
Waar nog over gesteggeld werd is een instrument dat de eurozone meer
zou transformeren in een transferunie dan ze al was na de financiële
en eurocrisis (waarbij de beloften van landen over hun te volgen
beleid - die bij de invoering van de euro waren gedaan - niet werden
nagekomen): de inmiddels welbekende euro-obligaties - dat wil zeggen
leningen waarbij schulden van landen over het hele eurogebied of de EU
kunnen worden uitgesmeerd.
Voor landen die al een relatief hoge schuldenlast hebben, zoals Italië,
Griekenland, Spanje en Frankrijk, zouden ze het voordeel hebben dat de
rentetarieven voor dergelijke obligaties in eerste instantie
waarschijnlijk lager zullen zijn dan wat ze betalen voor hun oude
obligaties. Dit komt doordat relatief fiscaal stabiele landen als
Nederland, Oostenrijk of Estland niet alleen garant staan voor deze
schulden met hun goede naam, maar ook met hun belastingbetalers. Wij
dus.
Voor beleggers zou dit het risico op wanbetalingen verkleinen in
vergelijking met het kopen van nationale staatsobligaties uit Italië,
Griekenland, Spanje of Frankrijk. De rente op dergelijke euro-obligaties
zou echter zeer waarschijnlijk ook hoger zijn dan de vrij lage
rentetarieven die belastingbetalers uit Nederland, Oostenrijk of
Estland momenteel moeten betalen voor nationaal uitgegeven obligaties.
Het is dan ook niet verwonderlijk dat met name de ministers van
Financiën van Italië, Griekenland, Spanje en Frankrijk aandrongen op
de introductie van dergelijke euro-obligaties, terwijl die uit
Nederland, Oostenrijk en de Baltische staten tegen zijn. De Duitse
regering wordt in veel Duitse media tot deze tegenstanders gerekend,
maar het land gag tegenstrijdige signalen af. Deze ambivalentie
loopt niet alleen via de regeringscoalitie, maar ook via de Duitse
politieke partijen.
De focus lag op Italië, maar ondertussen spelen er ook belangrijke
zaken in Spanje. Volgens de Spaanse minister van Economie Nadia
Calvino werkt de Spaanse regering eraan om zo snel mogelijk een
universeel basisinkomen
uit te rollen, officieel als onderdeel van een reeks acties om de
gevolgen van de pandemie van het coronavirus tegen te gaan. Minister
van Sociale Zekerheid Jose Luis Escriva coördineert het project en is
van plan een soort basisinkomen "zo snel mogelijk" op te zetten, met
de nadruk op het helpen van gezinnen, zei Calvino, die ook als
vice-premier fungeert, in een interview afgelopen zondagavond met de
Spaanse omroep La Sexta. Maar de bredere ambitie van de regering is
dat het basisinkomen een instrument wordt "dat voor altijd blijft, dat
het een structureel instrument wordt, een permanent instrument".
Kennelijk blijven de gevolgen van de pandemie tot in lengte van jaren
zichtbaar....... en ook dit plan zal betaald moeten worden.
In werkelijkheid is het door de Eurogroep voorgestelde pakket geen
corona-"reddingspakket" - het omvat geen noodfinanciering voor
medische maatregelen of de productie van belangrijke medische goederen
(maskers, ademhalingstoestellen of belangrijke medicijnen). Het pakket
van € 540 miljard bevat slechts € 100 miljard, dat naar verluidt wordt
gebruikt om de economische gevolgen van de wereldwijde pandemie te financieren.
De ministers van de Eurogroep keurden dus een plan goed om een
verwachte recessie van ongekende omvang af te wenden. De hoeksteen van
het voorstel is het gebruik van het Europees Stabiliteitsmechanisme (ESM),
het reddingsfonds van het eurogebied, om kredietlijnen ter waarde van
maar liefst 240 miljard euro aan te bieden. Hier komen de banken dus
in beeld.
De deal zal volgens de mainstream media enige bezorgdheid wegnemen dat
het blok niet in staat was zich achter een gemeenschappelijke
strategie te sluiten wanneer dat het meest dringend nodig was. Maar
het moet allemaal nog volgende week door de regeringsleiders worden
goedgekeurd - wat een formaliteit lijkt.
De omvang van de schade als gevolg van het coronavirus zet de
kwetsbaarheid van een Unie die in het afgelopen decennium is
geteisterd door de Griekse schuldencrisis, een toestroom van
vluchtelingen en vervolgens de Brexit, in de schijnwerpers. Volgens de
Duitse bondskanselier is de uitbraak van het coronavirus de grootste
bedreiging voor de EU sinds de Tweede Wereldoorlog. Daar zijn we het
niet mee eens. De grootste bedreiging van de EU zit in Brussel: de
Europese Commissie.
Het voorgestelde pakket omvat een gezamenlijk arbeidsverzekeringsfonds
ter waarde van 100 miljard euro, een instrument van de Europese
Investeringsbank dat bedoeld is om 200 miljard euro aan liquiditeit
aan bedrijven te verstrekken, en kredietlijnen tot 240 miljard euro
van het ESM naar de ondersteunende lidstaten terwijl ze onderweg zijn
om geld uit te geven om economieën weer op de been te helpen.
"Aan de beslissingen die we in Duitsland hebben genomen, kun je zien
dat je heel slimme programma's voor de toekomst kunt ontwikkelen", zei
de Duitse minister van Financiën Scholz eerder. "Onze beslissing is
bijvoorbeeld dat we de extra schuld die we oplopen door de regels die
we onszelf in onze eigen grondwet hebben gegeven, zullen verminderen
van 2023 tot 2043", aldus Scholz.
"Dan kan het elders ook worden gedaan", voegde hij er cynisch aan toe.
Dit soort retoriek moet door werknemers in heel Europa worden opgevat
als een waarschuwing. De EU-bourgeoisie dringt niet alleen aan op het
handhaven van het bezuinigingsbeleid, dat in heel Europa een sociale
catastrofe heeft veroorzaakt, maar wil ze zelfs verergeren temidden
van een historische economische ineenstorting. Dit blijkt duidelijk
uit de verwijzing van Scholz naar de in 2009 in de Duitse grondwet
neergelegde "Schuldenbremse". In het afgelopen decennium heeft het
zogenaamde "Zwarte Nul"-beleid (en de equivalent in ons land) gediend
om massale aanvallen op de werkende onder- en middenklasse, plus
vooral de gepensioneerden en gehandicapten, uit te voeren.
In feite heeft de diepste economische en gezondheidscrisis in een eeuw
tijd de grondslagen van de EU geschokt en de onoplosbare en
historisch ontwikkelde tegenstellingen van het Europese kapitalisme
weer aan de oppervlakte gebracht. Een paar dagen voor de EU-top
plaatste een groep Italiaanse burgemeesters een paginagrote
advertentie in de rechtse Duitse krant Frankfurter Allgemeine Zeitung,
waarin men van de Duitsers hulp eiste voor de Italiaanse schuldenberg.
Ze verwezen naar de Londense schuldenovereenkomst van 1953, toen
Duitsland het grootste deel van zijn oorlogsschuld werd
kwijtgescholden. Om over de rol van Nederland maar niet te spreken.....
Ook de Fransen zijn gebaat bij gratis geld. Het Franse dagblad Le
Monde publiceerde woensdag een opmerking waarin werd voorgesteld zich
voor te bereiden op het in gebreke blijven van de staatsschuld van
Europese landen door het uitgeven van Senior Corona Bonds (SCB).
Investeerders zouden SCB's kunnen kopen in de wetenschap dat een
regering die "failliet gaat" eerst de houders van de SCB's zal
uitkeren. Schuldeisers zouden dan kunnen eisen dat failliete staten
drastische aanvallen uitvoeren op lonen, sociale uitgaven,
gezondheidsstelsels en het openbaar onderwijs.
Minister van Financiën Wopke Hoekstra is tevreden, zegt hij, want de
eurobonds zijn weer van tafel. Misschien dat hij zijn Italiaanse
collega's niet goed begrepen heeft, want als we zijn tweet leggen
naast die van zijn collega Galtieri dan lezen we toch werkelijk iets
anders:
Grof vertaald: Europese obligaties op tafel geplaatst, de
ESM-voorwaarden van tafel verwijderd. We doen een ambitieus voorstel
aan de Europese Raad. We zullen vechten om het mogelijk te maken (en
bedoeld wordt dan natuurlijk invoering van eurobonds). Het lijkt erop
dat Gualtieri de definitie van euro-obligaties van Klaus Regling (directeur
van ESM) volgt:
Goed bezien heeft niemand van de politici hier aanwezig geluisterd
naar wat mensen willen en nodig hebben: toegang tot ondersteuning voor
degenen die zich in de gevarenzone bevinden. Dus niet de politici en
de banken die hier weer flink aan gaan verdienen, maar de dokters,
verpleegsters, specialisten, leveranciers, fabrikanten etc.
[10 april 2020]
