De giftige dubbelmoraal van de Europese Unie

Een onderzoek in de wereld van de pesticiden toont aan dat de Europese Unie groot-exporteur is van bestrijdingsmiddelen  die op haar eigen bodem verboden zijn. Een hypocriet rechtssysteem stelt de agrochemische bedrijven in staat om landen met zwakkere pesticidenregelgeving op grote schaal te voorzien van stoffen die vanwege hun gevaar voor de gezondheid niet langer in de EU-landbouw mogen worden gebruikt. Syngenta, gevestigd in Bazel, is nummer één in deze branche.


Paraquat: deze pesticide is zó giftig dat slechts één slok dodelijk kan zijn. Bij langdurige of herhaalde blootstelling kunnen zelfs lage doses het risico op de ziekte van Parkinson verhogen. Paraquat kwam in 1962 op de markt en is sinds 2007 verboden in de Europese Unie (EU) vanwege de extreem hoge risico's voor boeren, en in Zwitserland is het middel sinds 1989 verboden. Bijna twintig jaar eerder.

Niettemin blijft Syngenta, gevestigd in Bazel, het herbicide produceren in zijn fabriek in Huddersfield, Engeland, en distribueert het van daaruit naar Zuid-Amerika, Azië en Afrika, waar het elk jaar duizenden vergiftigingen veroorzaakt. In 2018 gaven de Britse autoriteiten Syngenta toestemming om meer dan 28.000 ton paraquathoudende pesticiden te exporteren.

Paraquat is slechts één van de vele voorbeelden: jaar na jaar worden giftige pesticiden die in de EU verboden zijn, doodleuk geproduceerd in EU-landen en vervolgens - helemaal legaal - geëxporteerd naar landen met lichtere regelgeving. Hoe schandalig dat ook is.... het is bij de autoriteiten al lang bekend. Maar de betrokken actoren hebben tot dusverre altijd de omvang van de export kunnen verhullen door een beroep te doen op het heilige "handelsgeheim".

Maandenlang is er onderzoek gedaan naar de rol die de EU speelt bij de productie en export van de gevaarlijkste pesticiden. Omdat de fabrikanten zwijgen, zijn overeenkomstige aanvragen ingediend bij het Europees Agentschap voor chemische stoffen ECHA en nationale autoriteiten, onder verwijzing naar de Public Information Act.

Als gevolg van dit verzoek zijn er duizenden "exportkennisgevingen" opgestuurd, documenten die bedrijven moeten invullen in overeenstemming met de EU-wetgeving als ze producten willen exporteren naar derdewereldlanden. Producten die chemicaliën bevatten die in de EU verboden zijn.
De nationale en Europese regelgevende instanties controleren deze documenten en sturen ze door naar de autoriteiten in de doellanden. Het gebeurt ook dat de hoeveelheid stoffen die uiteindelijk wordt uitgevoerd, kan afwijken van de gevraagde hoeveelheden. Maar de verstrekte informatie is het beste wat momenteel beschikbaar is. In dit artikel enige bevindingen.



In 2018 keurden EU-landen de export goed van 81.615 ton pesticiden met ingrediënten die binnen de EU verboden zijn om mens en milieu te beschermen. Meer dan 90% van deze export is afkomstig uit het Verenigd Koninkrijk, Italië, Nederland, Duitsland, Frankrijk, België en Spanje.
Driekwart van de 85 doellanden voor giftige pesticiden "Made in Europe" zijn ontwikkelingslanden en opkomende landen, waar het gebruik van dergelijke stoffen gepaard gaat met zeer hoge risico's. De tien belangrijkste importeurs zijn Brazilië, Oekraïne, Marokko, Mexico en Zuid-Afrika.

Syngenta is verreweg de grootste exporteur van verboden pesticiden in de EU. In 2018 registreerde het in Bazel gevestigde bedrijf bijna drie keer meer export dan zijn naaste concurrent, het Amerikaanse bedrijf Corteva. Syngenta heeft tal van productiefaciliteiten in Europa, waaronder het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk, van waaruit de groep zeer controversiële stoffen zoals paraquat en atrazine exporteert. Syngenta exporteert ook verboden pesticiden uit Zwitserland, zoals blijkt uit de analyse van gegevens van de Zwitserse autoriteiten.
Maar vele anderen willen ook een stukje van deze giftige koek. In 2018 exporteerden zo'n 30 bedrijven verboden stoffen uit de EU, waaronder de twee Duitse groepen Bayer en BASF. Ook enkele kleinere bedrijven zoals het Italiaanse Finchimica en het Duitse AlzChem spelen een niet onbelangrijke rol.

In 2018 rapporteerden de bedrijven export van in totaal 41 verboden pesticiden uit de EU. Het spectrum van gezondheids- of milieurisico's die aan deze stoffen zijn verbonden, varieert van acuut gevaar tot levensgevaar bij inademing, tot dreigende reproductieve en hormonale stoornissen, misvormingen of kanker, tot vervuiling van drinkwaterbronnen en schade aan ecosystemen.

Als de EU met al haar middelen en kennis tot de conclusie komt dat deze pesticiden te gevaarlijk en voor het eigen continent verboden zijn, hoe kunnen ze dan veilig worden gebruikt in armere landen, waar vaak de benodigde beschermingsmiddelen niet eens beschikbaar zijn? Volgens schattingen van de Verenigde Naties sterven elk jaar meer dan 200.000 mensen in ontwikkelingslanden als gevolg van pesticidenvergiftiging.

In mei lanceerde de Europese Commissie (de club van Timmermans, dus) met veel bombarie de "From Farm to Fork"-strategie, d.w.z. van boerderij tot bord. Daarin positioneert de EU zich als een wereldwijde pionier op weg naar een "eerlijk, gezond en milieuvriendelijk voedselsysteem". Blijkbaar heeft ze geen bezwaar tegen de export van zeer gevaarlijke pesticiden, die in de EU verboden zijn.

Over de dubieuze rol van de ondernemingen, de EU, de regeringen van haar lidstaten en veel meer informatie (w.o. links en bronnen) plaatsen wij een artikel in onze weekendbrief..