Het Europees Geneesmiddelenbureau EMA zou door hooggeplaatste EU-vertegenwoordigers zwaar onder druk zijn gezet in het goedkeuringsproces voor het vaccin van de farmaceutische bedrijven Biontech en Pfizer. Dit meldt "Le Monde" met verwijzing naar gelekte EMA-documenten. Een artikel over een Commissie die de belangen van farmaceuten belangrijker vindt dan de gezondheid van mensen.
Een cache van e-mailuitwisselingen tussen EU-functionarissen
en het Europees medicijnagentschap toont aan dat het bureau zich
niet prettig voelde bij het versnellen van de goedkeuring voor de
pufjes Pfizer en Moderna Covid, meldde Le Monde.
Vertrouwelijke documenten die op 9 december 2020
zijn gestolen van het European Medicines Agency (EMA), duiken weer op
op het Dark Web. Le Monde heeft er een aantal kunnen terugvinden en
een Europees team van journalisten heeft ze onderzocht.
Op
9 december jl. berichtte NU.nl over de hackaanval op het Europees medicijnagentschap EMA. Gemeld werd
dat hackers documenten ingezien hebben over het Pfizer-vaccin. NU.nl
verwees naar de fabrikanten van het vaccin, het Amerikaanse Pfizer en
het Duitse BioNTech. Het EMA had na bekendwoorden van het nieuws over
de hack toen geen details gemeld over de getroffen gegevens.
De set emails die door hackers ingezien zijn bevat een twintigtal
elementen, voornamelijk rond het evaluatiedossier van het Pfizer-BioNTech-vaccin.
Het bevat ook 19 e-mails, die tussen 10 november en 25 november zijn
uitgewisseld door verschillende functionarissen van het bureau,
waarvan sommige zijn "gemanipuleerd" door hackers, aldus het EMA,
vrijdag 15 januari in een verklaring. In een gesprek met Le Monde
erkent het bureau echter dat "uitgelekte e-mails problemen en
discussies weerspiegelen die hebben plaatsgevonden.
Het EMA heeft beweerd dat de inhoud van berichten zijn gemanipuleerd om
het vertrouwen in vaccins te ondermijnen, zonder verdere details te
verstrekken. Het bureau gaf echter - zoals hierboven gemeld -
tegenover de Franse krant toe dat de correspondentie een afspiegeling
was van "vragen en discussies" die hadden plaatsgevonden voorafgaand
aan het besluit om de vaccins goed te keuren. Het bureau zei dat het
niet kon zeggen welke documenten echt waren.
Van de e-mails, met de verschillende ontvangers
zichtbaar, wat het ons inziens minder waarschijnlijk maakt dat zij
gemanipuleerd zijn geweest, wijzen op de druk die het bureau voelde om
het eerste vaccin tegen Covid-19 versneld goed te keuren. In een
gedachtenwisseling van 12 november meldt een ambtenaar van het EMA
bijvoorbeeld een discussie met de Europese commissaris voor gezondheid,
Stella Kyriakides. Nadat de laatste had toegezegd "dat alle lidstaten
het vaccin tegelijkertijd zouden krijgen" , zou ze erop hebben gewezen
dat het belangrijk is niet te "forceren" dat er.nationale procedures
gebruikt worden vanwege dan ontstane vertragingen in het officiële
toelatingsproces. Volgens een EU-richtlijn mogen staten in geval van
een epidemie namelijk medicijnen gebruiken die niet door de EMA zijn
goedgekeurd.
Sommige van de "discussies" schijnen niet bepaald sympathiek te zijn
geweest. In een document van 19 november beschreef een hoge
functionaris van het EMA een "nogal gespannen, soms zelfs een beetje
ongemakkelijke" telefonische vergadering met de Europese Commissie
over het geneesmiddelenbeoordelingsproces. De ambtenaar zei dat hij
het gevoel had dat er een duidelijke "verwachting" was dat de vaccins
zouden worden goedgekeurd. Een dag later had dezelfde persoon een
gesprek met het Deense Geneesmiddelenbureau waarin hij zijn verbazing
uitsprak dat Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese
Commissie, had aangekondigd dat de vaccins Moderna en Pfizer voor het
einde van het jaar groen licht zouden kunnen krijgen.
Op 19 november verwees een hoge EMA-ambtenaar
ook naar een teleconferentie met de Europese Commissie, gehouden in "een
nogal gespannen, soms zelfs een beetje onaangename sfeer, die een idee
geeft van wat het EMA kan doen. Genoemd worden de consequenties als de
verwachtingen niet worden waargemaakt, of die verwachtingen nu
realistisch zijn of niet. De volgende dag zei dezelfde ambtenaar in
een gesprek met het Deense Geneesmiddelenbureau dat hij verrast was
dat Ursula von der Leyen, voorzitster van de Europese Commissie, "duidelijk
de twee vaccins had geïdentificeerd die mogelijk vóór het einde van
het jaar worden goedgekeurd". Dat betreft de Pfizer-BioNTech en
Moderna-vaccins.
"Er zijn nog steeds problemen met beide", merkte de niet bij naam
genoemde EMA-functionaris op in de gelekte correspondentie.
Volgens Le Monde onthullen de gehackte documenten voornamelijk
problemen die het EMA had met het Pfizer/BioNTech-medicijn. De
toezichthouder bleek drie "hoofdproblemen" met het vaccin te hebben:
bepaalde productiefaciliteiten die bij de vervaardiging ervan werden
gebruikt, waren nog niet geïnspecteerd, gegevens over batches die voor
commerciële doeleinden werden vervaardigd ontbraken nog steeds en,
belangrijker nog, de beschikbare gegevens waren kwalitatief
verschillend tussen commerciële batches en batches die worden gebruikt
tijdens klinische onderzoeken. Het is over dit
laatste punt dat de evaluatoren het meest bezorgd lijken.
Het EMA maakte zich vooral zorgen over het laatste punt en merkte op
dat massaproductie de zuiverheid van het RNA in het vaccin had
verminderd. Het Pfizer-vaccin gebruikt een streng mRNA, een
opeenvolging van moleculen die de cellen vertellen wat ze moeten 'bouwen'
om een ziektespecifiek antigeen te produceren.
Het medicijnagentschap van de EU heeft aangegeven bezorgd te zijn
dat minder stringente fabricagemethoden het vaccin minder effectief en
veilig zullen maken. Pfizer lijkt echter te hebben ingestemd met het
maken van de nodige aanpassingen om aan de EMA-normen te voldoen.
Ondanks zijn aarzeling lijkt het EMA te hebben begrepen dat er een
duidelijke deadline voor was. In een e-mailuitwisseling tussen
collega's van het bureau zei een ambtenaar dat het EMA het proces
moest versnellen om (met andere agentschappen)] te coördineren "en
risicovragen en kritiek" uit Brussel, de media en het publiek als ze
de toelating niet zou versnellen.
Het Pfizer-brouwsel werd op 21 december vorig jaar door de EU
goedgekeurd, terwijl de Moderna-variant eerder deze maand groen licht
kreeg. Sindsdien zijn er talloze rapporten verschenen die beide
geneesmiddelen in verband brengen met ongewenste effecten in landen
over de hele wereld, wat aanleiding was tot onderzoeken door
gezondheidsautoriteiten.
Op sommige van deze "problemen" hebben de andere documenten die in
december 2020 zijn gestolen betrekking. Die gaan minder over de
mogelijke manipulatie door het EMA maar meer in het bijzonder over de
problemen met het Pfizer-BioNTech-vaccin.
Om van een klinische fase naar een commerciële fase te gaan, moesten
fabrikanten inderdaad hun productieprocessen veranderen, ze
investeerden ook in nieuwe productielijnen en nieuwe fabrieken. Deze
modificaties zouden de verschillen in de exacte samenstelling van
vaccins kunnen verklaren, met name een afname van de mate van RNA-integriteit.
Dit is het cruciale element van dit vaccin dat het mogelijk maakt om,
eenmaal in de cellen geïnjecteerd, het Spike-eiwit van het virus te
produceren en zo het immuunsysteem te leren deze ziekteverwekker te
herkennen en te neutraliseren. De vaccins die in klinische onderzoeken
werden gebruikt, hadden tussen 69% en 81% 'intact' RNA, dat wil zeggen
de volledige sequentie die werd gebruikt om het Spike-eiwit te maken.
Aan de andere kant, gegevens over de batches die in deze nieuwe
productielijnen werden geproduceerd, lieten lagere percentages zien,
gemiddeld 59%. Sommige delen gingen zelfs terug naar 51% en 52%. "Een
knelpunt", zei het EMA op 23 november.
De vraag rijst of dit lagere RNA-niveau niet alleen de effectiviteit
van de vaccinatie kan beïnvloeden, maar ook de veiligheid, want wie
zegt dat minder RNA integreert zegt in één adem ook: meer
onzuiverheden, in het RNA. “We hebben vaak iets korter of iets langer
RNA in deze producten. We filteren volgens de grootte van het molecuul,
maar deze filtratie is moeilijk op grote schaal ”, zegt Steve Pascolo,
onderzoeker aan het Universitair Ziekenhuis van Zürich, die al twintig
jaar aan RNA-vaccins werkt (mede-oprichter van CureVac in 2000, hij
verliet dit bedrijf en heeft vandaag de dag gezamenlijke projecten met
BioNTech). Deze afgeknotte RNA's kunnen uiteraard niet meer worden
vertaald naar Spike-eiwit. Uit gegevens die de fabrikant aan het EMA
heeft verstrekt, blijkt echter dat het eiwit bij een compleet RNA-gehalte
van 62% nog steeds in vergelijkbare hoeveelheden wordt geproduceerd.
"In de eerste proeven met BioNTech hadden ze immuunreacties met een
enkele microgram RNA", zegt Steve Pascolo. "Daar zou het vaccin 30
microgram moeten bevatten, dus ze hebben ruimte."
Dit is ook het standpunt van de Amerikaanse Food and Drug
Administration (FDA), waarmee het EMA in contact was. "De kwestie van
de inhoud van messenger RNA wordt niet als belangrijk ervaren", legt
een ambtenaar van het EMA uit in een e-mail van 23 november. In dit
bericht blijkt feitelijk dat deze productie- en
kwaliteitscontrolekwesties geen invloed hebben op autorisaties voor
noodgebruik (geïmplementeerd door de Verenigde Staten, Canada of het
Verenigd Koninkrijk). Deze vormen eigenlijk geen toelating van het
vaccin zelf, maar een toelating voor het tijdelijk gebruik
ervan. Omgekeerd lijkt de door het EMA beoogde tijdelijke vergunning op
dit punt restrictiever. Vandaar de noodzaak "Afstemmen op
gemeenschappelijke specificaties" aan het EMA, de FDA en het Canadese
Agentschap, "om te voorkómen dat een regio al het suboptimale
materiaal verkrijgt", valt er te lezen in een e-mail van een paar
dagen later.
Op 26 november kregen BioNTech en Pfizer de gelegenheid om te reageren
op de bezwaren van het EMA. Er zijn inspecties gaande van de
verschillende sites, kunnen we lezen in hun presentatie. Ze stellen
ook voor om de minimale integriteitsgraad van RNA in de eerste
productiefasen te verhogen tot 60% om te voorkómen dat het eindproduct
onder de 50% komt, wat in alle gevallen het acceptatiecriterium lijkt
te zijn. In hun presentatie beweren de fabrikanten van dit vaccin,
bekend als Comirnaty, dat deze verschillen in de hoeveelheid RNA "geen
invloed mogen hebben" op de effectiviteit of de veiligheid van hun
product. Sommige van deze partijen zijn gebruikt in klinische
onderzoeken.
Maar het EMA lijkt nog niet overtuigd, aangezien de nieuwste
beschikbare documenten of uitwisselingen het nog niet mogelijk maken
dit "grote bezwaar" op te heffen. Een screenshot van een e-mail die op
30 november tussen het EMA en de fabrikanten is uitgewisseld, bevestigt
dit: “Deze kwesties worden als kritiek beschouwd, vooral in de context
van de nieuwheid van dit type product en de beperkte ervaring, en
daarom wordt een strengere controlestrategie verwacht”. In één van
de laatst beschikbare rapporten leren we echter dat een aanpassing van
de fabricageprocessen het mogelijk maakt om integriteitsniveaus te
vinden van rond de 75%, vergelijkbaar met batches in klinische
onderzoeken.
Drie dagen later, op 3 december, publiceerde de Wall Street Journal
een artikel waarin melding werd gemaakt van een probleem met de
productie van het Pfizer-vaccin. “Sommige van de eerste partijen
grondstoffen voldeden niet aan de normen. We hebben het probleem
opgelost, maar we hadden geen tijd meer om te reageren op de geplande
verzendingen voor dit jaar”, legt een “persoon die rechtstreeks
betrokken is bij de ontwikkeling van het Pfizer-vaccin” uit. Zou er
een verband zijn? Pfizer weigerde commentaar te geven, maar noemde
alleen het lopende onderzoek van het EMA naar de cyberaanval. Op
vrijdag 15 januari kondigden BioNTech en Pfizer opnieuw
leveringsvertragingen aan, daarbij verwijzend naar noodzakelijke
werkzaamheden in de Belgische fabriek in Puurs.
Desgevraagd bevestigde het EMA dat dit kwaliteitsprobleem vervolgens
was opgelost: “Het bedrijf was in staat om deze problemen op te lossen
en de informatie en gegevens te verstrekken die nodig waren om het EMA
in staat te stellen vooruitgang te boeken in de richting van een
aanbeveling, een positieve uitslag voor dit vaccin”. Het bureau zorgt
er ook voor dat de huidige specificaties op het niveau van RNA "als
wetenschappelijk verantwoord en aanvaardbaar worden beschouwd". Het is
bijvoorbeeld onwaarschijnlijk, benadrukt het bureau, dat deze
afgeknotte RNA-moleculen kunnen worden vertaald in proteïne of peptide
en dus ongewenste effecten kunnen veroorzaken. “Ondanks de urgentie is
er in de hele EU altijd een consensus geweest om geen afbreuk te doen
aan hoge kwaliteitsnormen en aanbevelingen te baseren op de kracht van
wetenschappelijk bewijs, veiligheid, kwaliteit en werkzaamheid van "een
vaccin, en niets anders", benadrukt het EMA. De Europese Commissie
heeft ook op ons verzoek gereageerd: zij bevestigt dat deze discussies
"nooit de onafhankelijkheid van het agentschap hebben geschonden en
nooit op enigerlei wijze de integriteit van de missie van het "EMA
betreffende de evaluatie van kandidaat-vaccins of andere
geneesmiddelen".
Het valt nog te bezien wie er achter deze aanval zou kunnen zitten. De
bestanden zijn opgehaald van Rutor: "Ru" zou kunnen staan voor Rusland
en "tor" de webbrowser voor anoniem surfen op het internet. Dat zou
het idee van een Russische staatshacker geloofwaardig kunnen maken. "Dit
soort hacktactiek met gegevensdiefstal, gevolgd door een lek, wordt al
toegepast door Russische agenten (Guccifer 2.0, of het geval van het
World Anti-Doping Agency)", legt Jean-Michel Doan, specialist in
cybercriminaliteit bij Sekoia, een IT-beveiligingsbedrijf, uit.
We kunnen niet uitsluiten dat de "zwarte piet" vanuit propaganda-oogpunt
bij de Russen wordt neergelegd.
Het kan evengoed gaan om industriële cyberspionage - zeker niet uit te
sluiten, vooral omdat er een selectie van documenten lijkt te bestaan die specifiek gericht zijn op Pfizer. De manier waarop deze map werd
genoemd, suggereert dit ook:“Bewijs van de geweldige Pfizer-vaccinatiegegevenszwendel
(…) !" En hoe zit het met een antivax-groep die vaccins in
diskrediet wil brengen? "Het is onwaarschijnlijk dat een antivax-hacker
zijn gegevens vervolgens publiceert op een nogal obscure site,
gespecialiseerd in hacking", zegt Jean-Michel Doan.
Ongeacht de lezing van deze documenten, zijn de feiten als volgt: het
vaccin van Pfizer-BioNTech werd uiteindelijk op 21 december 2020
goedgekeurd door het EMA, drie weken na het Verenigd Koninkrijk en
twee weken na de VS. Hieruit zou de indruk kunnen bestaan dat het
Europees Agentschap toch enige tijd heeft genomen om dit
kwaliteitsprobleem op te lossen voordat het groen licht gaf. Maar er
gold dus wel degelijk een deadline die niettemin werd beschouwd als "moeilijk
te accepteren door de Europese Commissie", zoals bleek uit een e-mailuitwisseling
tussen collega's van het EMA van 19 november: "Wat we ook doen:
versnellen van het proces (met anderen agentschappen) of de tijd nemen
die nodig is om een solide garantie te hebben (...), het EMA zal te
maken krijgen met vragen en kritiek van verschillende partijen (Europese
Commissie, lidstaten, Europees Parlement, media, algemeen publiek)” ,
schreef een hoge ambtenaar van het bureau.
Hij had er geen rekening mee gehouden dat een cyberaanval ertoe zou
leiden dat het een en ander op straat zou belanden.
Uit de informatie verkregen door Le Monde kan worden aangenomen dat
instanties zoals het EMA hun mening over de veiligheid van
geneesmiddelen en de daaruit volgende tijdelijke goedkeuring
uitsluitend baseren op basis van gegevens van de fabrikanten. Ze
lijken niet de tijd of de middelen te hebben om zelf tests uit te
voeren - wat natuurlijk een kwalijke zaak is voor een experimenteel
middel dat bij een groot deel van de europese bevolking zal worden
ingebracht. De financiële belangen zijn echter niet gering, vooral
niet voor de Europese Commissie die 3,5 miljard euro heeft betaald om
het Pfizer-vaccin te kunnen bestellen. Na de omstreden aankoop van
miljoenen Remdesivir zou een ongunstige recensie van het EMA de club
van Frans Timmermans nog verder in diskrediet hebben gebracht (voor
zover dat mogelijk is).
De gevolgen van toediening van het Pfizer-spul zullen we steeds meer
onder ogen krijgen te zien naarmate de tijd vordert. Overigens wordt
er een heel vreemde procedure gevolgd bij de vaccinatie. In
tegenstelling tot wat normaal zou zijn bij diverse aanbieders met
verschillende producten hebben burgers niet de keuze van het vaccin.
Het is de strategie van de overheid die, afhankelijk van de
leeftijdsgroepen, bepaalt wie wat krijgt. Een verontrustende situatie,
want het hoeft niet per sé het beste middel te zijn... er kan evengoed
voor het goedkoopste worden gekozen (waar het in ons kruideniersland
waarschijnlijk ook wel op uitdraaien zal).
[Links, bronnen en meer informatie uitsluitend voor abonnee's]
[19 januari 2021]
Afdrukken
Doorsturen