De pers meldde het protocolincident in Ankara als de vernedering van de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, door de Turkse president. Erdogan zal het gebeuren tevreden hebben gadegeslagen, maar valt de Turkse sultan daadwerkelijk hier wat te verwijten?
De persbureaus hebben de afgelopen dagen op grote schaal beelden van
de top EU/Turkije op 6 april 2021 in Ankara rondgedeeld. Hierop valt
te zien hoe de Turkse president Recep Tayyip Erdogan de voorzitter van
de Europese Raad, Charles Michel, en de voorzitter van de Europese
Commissie, Ursula von der Leyen, ontvangt. Het blijkt een stoelendans
te worden: er zijn maar twee fauteuils voor drie personen. Ursula von
der Leyen gaat, na een tijdje stil gestaan te hebben, op een bank
plaatsnemen.
De Europese mainstream media interpreteerden deze beelden vooral als
een belediging van de Europese Unie door de Turkse autocraat. Sommige
politici zagen het als een bevestiging van zijn machisme, anderen -
zoals
Mario Draghi
- namen de
gelegenheid te baat erop te wijzen dat Erdogan gewoon een dictator is.
Het is echter grosso modo een volkomen verkeerd beeld van wat er zich
heeft plaatsgevonden en het verhult een ernstig probleem in en van de
Europese Unie.
Michel verschuilde zich achteraf over het "protocol", maar bij eerdere
gelegenheden was de ontvangst toch wat anders:
Kan het zijn dat Michel dat protocol inmiddels heeft aangepast (om
Erdogan een plezier te doen)?
In een
artikel van 7 april in
de Volkskrant gaat men in op wat inmiddels "sofagate" genoemd wordt,
en daarin wordt gesteld dat "duidelijk is dat Von der Leyen en Michel
clashen, en niet voor de eerste keer. De twee ‘kampen’ betichten
elkaar ervan de aandacht te willen opeisen."
Het gesprek had in Brussel moeten plaatsvinden en president Erdogan
deed er alles aan om het thuis in Ankara te houden. Het werd
telefonisch opgesteld door de protocoldiensten van beide
contractpartijen. De inrichting van de ontvangstruimte kwam overeen
met de eisen van de Europese Unie. Het was niet president Erdogan die
Ursula von der Leyen wilde vernederen.
Om te begrijpen wat er heeft plaatsgevonden moet de gebeurtenis in de
context van de ontwikkeling van de instellingen van de Europese Unie
worden geplaatst.
Videoconferentie van de Raad van Europese
staatshoofden en regeringsleiders (25 maart 2021). Wat meteen opvalt
is het verschil in schermgrootte tussen Michel en Von der Leyen (geel
omkaderd), en wat òns meteen opvalt is dat onze premier (oranje
omkaderd) als één van de weinige landen geen vlag in beeld heeft.
De Raad van Europese staatshoofden en regeringsleiders kwam bijeen op
25 maart, 13 dagen vóór de besprekingen in Ankara. Vanwege de
Covid-epidemie was de bijeenkomst niet fysiek, maar via
videoconferentie (zie hierboven). Het bracht de 27 staatshoofden samen onder
voorzitterschap van Charles Michel, plus hun èchte leider: de
president van de Verenigde Staten: Sleepy Joe Biden. Deze
maakte duidelijk dat Washington een sterke Europese Unie nodig had om
de opdrachten aan door te geven. Hij heeft verschillende instructies
gegeven, waaronder het onderhouden van goede betrekkingen met Turkije
ondanks de bestaande geschillen (afbakening van de grenzen in het
oostelijke Middellandse Zeegebied; militaire bezetting van Cyprus,
Irak en Syrië; schending van het VN-embargo tegen Libië; religieuze
inmenging in Europa).
President Trump was in zijn ambtstermijn van plan de imperiale
betrekkingen van de VS te vervangen door handelsbetrekkingen. Hij had
zowel de NAVO als de Europese Unie ter discussie gesteld. Hij had de
Europeanen hun verantwoordelijkheid laten nemen. Maar de poging van
Trump om de Verenigde Staten terug te brengen in de organisatie die is
voortgekomen uit de Tweede Wereldoorlog, stuitte op geen tegenstand.
Alle Europese leiders vinden het handiger hun verdediging onder de "Amerikaanse
paraplu" te plaatsen en daarvoor een (hoge) prijs te betalen.
Oorspronkelijk, in 1949, plaatsten de Verenigde Staten en het Verenigd
Koninkrijk heel West-Europa in een ongelijke alliantie, de NAVO. Ze
wilden hun invloedssfeer uitbreiden die ze met de Sovjet-Unie hadden
onderhandeld. Vervolgens moedigden ze in 1957 zes NAVO-lidstaten (waarvan
één militair bezet) aan om het Verdrag van Rome te ondertekenen, dat
de basis voor Europese Economische Gemeenschap vormde, de voorloper
van de Europese Unie. Deze nieuwe organisatie moest een
gemeenschappelijke markt structureren door handelsnormen op te leggen
die door de NAVO waren opgesteld. Om deze reden was de EEG
georganiseerd op twee pijlers: een bureaucratie, de commissie, die
verantwoordelijk is voor de implementatie van de Angelsaksische
NAVO-normen, en een raad van staatshoofden en regeringsleiders, die
deze beslissingen zou moeten implementeren in hun eigen land. Dit
alles onder toezicht van een parlementaire vergadering die bestaat uit
afgevaardigden van de nationale parlementen. Over de vorming van de
Europese Unie, en dan met name de rol van de nazi's daarin (zo was
bijvoorbeeld Walter Hallstein voorzitter van de eerste Commissie van
de Europese Economische Gemeenschap), hebben wij al diverse artikelen
geschreven.
Aangezien dit instrument uit de Koude Oorlog tegen de USSR werd
bedacht, werd het doel ervan in twijfel getrokken toen het in 1991
instortte. Na veel heen en weer gedoe dwong Washington een nieuwe
architectuur af: voordat de Raad van West-Europese staatshoofden en
regeringsleiders werd gehouden, kondigde de Amerikaanse minister van
Buitenlandse Zaken James Baker aan dat de NAVO en de EEG, die opnieuw
werd aangewezen als de Europese Unie, alle staten van het voormalige
Warschaupact (met uitzondering van Rusland) zouden accepteren. De
instellingen, bedoeld voor zes lidstaten, moesten worden hervormd om
door zo'n 28 of meer in praktijk te worden gebracht.
De eerdere belofte van de westerse geallieerden aan Gorbatsjov (de
laatste president van de Sovjet Unie) na de val van de Berlijnse Muur
om geen inch naar het oosten uit te breiden, werd dus al spoedig
geschonden. Inmiddels staan de Amerikanen al bij Poetin op de stoep,
met de vinger wijzend naar Moskou dat zij een agressieve expansie
zouden nastreven.
Toen president Trump besloot zijn land terug te trekken uit zijn
imperiale verplichtingen, dachten sommige Europese politici erover om
van de Europese Unie een onafhankelijke en soevereine supermacht te
maken - naar het voorbeeld van de VS, ten nadele van de lidstaten. Ze
censureerden de nationale begroting van Italië en klaagden Hongarije
en Polen aan. Maar ze stuitten op te veel weerstand en slaagden er
niet in de Commissie in een superstaat te veranderen. De terugkeer van
de Amerikaanse peetvader met president Biden in de hoofdrol onthult
een nieuwe institutionele uitkomst: de Commissie zou doorgaan met het
omzetten van de steeds talrijker wordende NAVO-normen in Europese
wetgeving en de Raad om ze om te zetten in nationale wetgeving, maar
gezien het aantal lidstaten zou de president van de Europese Raad
(nu Charles Michel) een executieve-functie toegekend moeten krijgen.
Tot dusver hebben binnen de Europese Unie de voorzitters van de
Commissie en de Raad gelijke rechten - en de burgers géén. Als de
voorzitter van de Commissie aan het hoofd stond van een enorme
bureaucratie, dan was de voorzitter van de Raad een onbeduidende
figuur die alleen verantwoordelijk was voor het bepalen van de agenda
en het nemen van besluiten. Geen van de twee werd echter uitverkoren,
maar de ambtenarij kreeg het voor het zeggen. Michel en Von der Leyen
hebben dezelfde status qua protocol.
Charles Michel nu vertelde zijn tegenhanger Recep Tayyip Erdogan dat
hij ernaar streefde superbaas van de Unie te worden, terwijl de
voorzitter van de Commissie, Ursula von der Leyen, slechts haar
superpremier was.
Charles Michel klampt zich vast aan zijn stoel terwijl
Ursula von der Leyen met een lichte "Euhmmm!" protesteert.
Het was Charles Michel, en hij alleen, die het "protocolincident" in
Ankara veroorzaakte. President Erdogan was maar al te graag bereid hem
deze dienst te bewijzen, omdat het de European Unionisten verdeelde
(en vrouwen in Turkije überhaupt niets in te brengen hebben). Wie de
video's aandachtig bekijkt, zal ontdekken dat Charles Michel de
trappen van het Witte Paleis beklimt zonder op Ursula von der Leyen te
wachten, om vervolgens het beschikbare fauteuil te bezetten enen zich
eraan vastklampt, in plaats vanUrsula von der Leyen de stoel t gunnen
of de kamer met haar te verlaten als er geen extra stoel wordt
opgetrommeld. Wie Michel's verklaring aan het einde van het interview
leest, zal merken dat hij het incident zelfs niet eens noemt. En wie
de Turkse video's van hetzelfde incident bekijkt, zal zien dat de bank
waarop de voorzitter van de Europese Commissie zit tegenover een
andere staat waarop de Turkse minister van Buitenlandse Zaken Mevlüt
Çavuşoğlu zit in overeenstemming met de instructies van het Europees
Protocol. Er is inderdaad geen premier meer in Turkije, aangezien het
regime nu een president heeft. Dus Çavuşoğlu zit terecht tegenover de
Europese premier.
Het is geen diplomatiek incident, maar een poging van Charles Michel
om de macht binnen de Unie te grijpen, ten koste van de Unie. De
strijd is nog maar net begonnen. En voor Ursula von der Leyen hebben
we nog een tip voor de volgende keer dat ze naar Turkije gaat:
[Alle links, bronnen,
documenten en meer informatie uitsluitend voor abonnee's]
[12 april 2021]
Afdrukken
Doorsturen
