Duitsland gaat zijn fonetisch alfabet vernieuwen om woorden te verwijderen die door de nazi's zijn toegevoegd.
We kennen het allemaal wel: tijdens een telefoongesprek moet er een e-mailadres
doorgegeven worden waar iets naartoe gestuurd moet worden. "A van
Anton", "B van Bernard" of "C van Cornelis" worden dan gebruikt om
verwarring te voorkomen. Soms kunnen we niet zonder spelling, omdat
diensten als WhatsApp e-mail nog niet hebben vervangen in het
dagelijkse leven.
Bij onze oosterburen is daar iets merkwaardigs aan de hand: daar is de
spellingkwestie geregeld in een norm, DIN 5009. De basis voor deze
norm is de briefposttabel (Buchstabentafel), later de spellingtabel (Buchstabiertafel)
genoemd, en die dateert uit het Berlijnse telefoonboek van 1890.
Die tabel werd in het jaar 1934 "gezuiverd". Onder de
nazi-heerschappij waren met name bijbelse namen ongewenst omdat ze als
joods werden beschouwd en daarom werden die "geariseerd". In plaats
van David werd het toen Dora, in plaats van Jacob werd het Jot, van
Nathan werd Noordpool gemaakt, Samuel veranderde in Siegfried en
Zacharias werd Zeppelin.
Het gebruik van de letter Y laat zien dat deze “schoonmaak” niet
alleen over antisemitisme ging: in plaats van “Y voor Ypsilon” was het
nu “Y voor Yeper” - naar de Belgische plaats waar Duitse soldaten in
1915 tijdens de Eerste Wereldoorlog voor het eerst gifgas gebruikten.
Vanuit het standpunt van de nationaal-socialisten was dit een
heroïsche daad die voor propagandadoeleinden kon worden gebruikt.
De druk om de spellingstabel te "ariseren" kwam echter niet van
bovenaf, maar van onderen - een aanklacht van het volk. Het begon met
een ansichtkaart die in maart 1933 op het postkantoor van Rostock
belandde. De tekst daarop, geschreven door een zekere Joh. Schliemann:
“Gezien de nationale ommekeer in Duitsland vind ik het niet gepast om
joodse namen zoals David, Nathan, Samuel etc. nog langer in de
spellingtabel van het telefoonboek te laten staan. Ik neem aan dat er
geschikte Duitse namen te vinden zijn. Ik hoop dat met mijn suggestie
rekening wordt gehouden in de volgende editie van de telefoongids."
Kennelijk had Adolf Hitler nog niet NSDAP moeten speller: Nathan –
Samuel – David... oh, de horror!
Het duurde dan ook niet lang dat het voorstel van Schliemann met grote
instemming werd begroet. In een brief van de Oberpostdirektion in
Schwerin aan de regering in Berlijn stond: “Nadat de nationale
beweging, die zichzelf ten doel heeft gesteld de joodse invloed op het
Duitse volk te verminderen, een algemene doorbraak heeft bereikt, kan
het sommige nationale kringen moeite kosten om geen Joodse namen te
gebruiken bij het verduidelijken van een woord."
In 1934 verscheen de nieuwe Berlijnse telefoongids. En de
veranderingen gingen veel verder dan Schliemann suggereerde. Niet
alleen Dora, Jot, Nordpol, Siegfried en Zeppelin vervingen de joodse
namen. Katharina werd ook vervangen, door keurvorst (Kurfürst), Albert
door Anton en Fritz nam de plaats in van de eigenlijk onverdachte
Friedrich. Bij de "Ü" gebeurde iets verbazingwekkends. De overvloed (Überfluss)
van de Weimar-periode veranderde in 1934 in een kwaad (Übel).
In 1948 werd de spellingstabel gedenazificeerd. Dat schoot echter niet
op. Tot op de dag van vandaag wordt er in Duitsland nog steeds
nationaal-socialistisch gespeld. Duitsers zeggen nog steeds "S voor
Siegfried" en "Z voor Zeppelin", hoewel de aanbeveling in DIN 5009
anders is.
De norm volgt in sommige gevallen nog steeds de nazi-richtlijnen.
Michael Blume, de commissaris van Baden-Württemberg tegen
antisemitisme, wil dat niet accepteren. In plaats van "N voor
Noordpool" zou dat in de DIN 5009 weer Nathan moeten zijn, eist hij in
een brief aan het Duitse Instituut voor Normalisatie in Berlijn. Want
in de pseudo-wetenschappelijke nazi-ideologie staat Nordpol voor de
oorsprong van de ariërs - de ideologie van Adolf Hitler berustte op de
schijnsuperioriteit van een mythisch Noord-Arisch ras. Voor de letter
"D" suggereert Blume de naam Debora in plaats van David, vanwege de
gelijkheid van mannen en vrouwen.
De Centrale Jodenraad verwelkomde het voorstel van Blume: "Op de 75ste
verjaardag van de bevrijding moeten we ons ook bevrijden van de
nazi-taal en haar relikwieën", zegt president Josef Schuster. En er
lijkt beweging in te komen. Het Duitse Instituut voor Standaardisatie
in Berlijn zal de spellingtabel eind dit jaar herzien. Hiervoor is een
commissie verantwoordelijk met 15 externe deskundigen, onder meer uit
het onderwijs.
[3 mei 2021]
Afdrukken
Doorsturen