Europese Commissie ziet CELAC-top in Brussel
mislukken
Op de top van de EU met landen uit Latijns-Amerika en het Caribisch
gebied stuit Europa op nauwe grenzen. Uiteindelijk kunnen de
deelnemende landen niet eens akkoord gaan met Von der Leyen's plan om
Rusland als agressor te benoemen. De door Brussel uitgenodigde gasten
landen vinden zelfs dat de europeanen de hele wereld hun kijk op
Oekraïne en Rusland willen opdringen - en hun eigen koloniale verleden
doen vergeten. Eigenlijk is de EU momenteel vooral geïnteresseerd in
één ding in Latijns-Amerika: grondstoffen. Lithium en koper zijn nodig
voor de "Europese Green Deal".
De Europese Unie probeert haar invloed in Latijns-Amerika te herwinnen,
zoals Josep Borrell, hoofd van het buitenlands beleid van de EU, vorig
jaar verklaarde dat 2023 "het jaar van Latijns-Amerika in Europa en
van Europa in Latijns-Amerika" zou moeten zijn.
Na acht jaar afwezigheid van dialoog op het hoogste politieke niveau,
hielden de twee regio's van 17 tot 18 juli hun derde top van de EU en
de Gemeenschap van Latijns-Amerikaanse en Caribische Staten (CELAC) in
Brussel. De top "markeert een nieuw begin voor een oude vriendschap",
zei voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen tijdens
de bijeenkomst.
Strikt genomen was het de EU-CELAC-top. CELAC staat voor de
gemeenschap van Latijns-Amerikaanse en Caribische landen (Community
of Latin American and Caribbean States). Deze gemeenschap heeft 33
leden met meer dan 550 miljoen mensen. Het is daarom groter dan de EU
in termen van lidstaten, inwoners en totale omvang.
Sinds het uitbreken van het Rusland-Oekraïense conflict in februari
vorig jaar, evenals de geïntensiveerde Chinees-Amerikaanse
concurrentie, is de CELAC steeds belangrijker geworden voor de opzet
van de strategische veiligheid van de EU. Enerzijds heeft het conflict
tussen Rusland en Oekraïne de energiezekerheid in Europa in gevaar
gebracht. Latijns-Amerikaanse landen zijn belangrijke producenten en
leveranciers van energie en grondstoffen voor de EU, waaronder olie,
aardgas en lithium. Aan de andere kant is een nauwe band met CELAC
bevorderlijk voor een grotere uitvoering door de EU van haar eigen wil
in internationale aangelegenheden.
Tot de leden behoren natuurlijk ook de zogenaamde Mercosur-landen,
waarmee de EU vastbesloten is om de zogenaamde Mercosur-overeenkomst
te sluiten. En nu, na acht jaar, was er weer een grote topontmoeting
met de CELAC-landen. Het ging over de Mercosur-overeenkomst, de oorlog
in Oekraïne en natuurlijk klimaatverandering en industrialisatie in
Latijns-Amerikaanse en Caribische landen.
Deze landen zijn het beu om gereduceerd te worden tot
grondstofleveranciers. Daarom maakte EU-baas Von der Leyen kort na de
top bekend dat de EU 45 miljard euro wil investeren in de regio.
Behalve een intentieverklaring om de handel in "cruciale grondstoffen"
(o.a. lithium en koper) met Chili uit te breiden en nog een
intentieverklaring met Uruguay om de handel in hernieuwbare energie
uit te breiden, stond er eigenlijk niets in. Wel kan gesteld worden
dat met de Celac-top in Brussel het buitenlands beleid van de EU
Nicaragua, Cuba en Venezuela heeft vrijgesproken van hun
verantwoordelijkheden bij het schenden van de mensenrechten en hun
misdaden heeft genormaliseerd.
Bij de Duitse staatsomroep ZDF werd gezegd dat de arrogantie van
Europa wraak neemt. En ondanks de inspanningen van de EU om de
handelsovereenkomst met de Mercosur-landen te sluiten, worden de zaken
tussen deze landen en China geïntensiveerd. Wat de EU natuurlijk
helemaal niet leuk vindt. Het gaat immers om de invloed van de EU in
dit deel van de wereld en om concurrentie.
De leiders van de Europese Unie stonden voor uitdagingen tijdens de
top met Latijns-Amerikaanse en Caribische staten toen discussies over
de oorlog in Oekraïne voor verdeeldheid zorgden. De top, de eerste
tussen de EU en CELAC sinds 2015, had tot doel een vastgelopen
handelsovereenkomst aan te pakken en overeenstemming te bereiken over
Oekraïne. CELAC-landen hebben echter verschillende standpunten over
het conflict, waarbij sommige proberen de banden met Rusland te
behouden of een onderhandelde vredesovereenkomst na te streven.
Desalniettemin beloofde president Ursula von der Leyen aanzienlijke
investeringen in de Latijns-Amerikaanse economie in het kader van het
Global Gateway-programma, gericht op het tegengaan van China's "Belt
and Road"-initiatief.
De focus van de top op de handelsovereenkomst tussen de EU en Mercosur
stond ook voor uitdagingen, met name vanwege zorgen over ontbossing en
landbouwconcurrentie. De deal, bedoeld om de handel tussen de EU en
Argentinië, Brazilië, Paraguay en Uruguay te liberaliseren, moet nog
door enkele Europese regeringen worden geratificeerd. Brazilië, onder
zijn voormalige rechts-populistische regering, vormde obstakels voor
agressieve landbouwontwikkeling in het Amazonegebied. Hoewel de linkse
president Lula da Silva Bolsonaro verving, bleven er
meningsverschillen bestaan over het verbinden van bindende regels
tegen ontbossing aan het handelspact. De Green Deal van de EU, die
handelsovereenkomsten koppelt aan strengere milieunormen, bemoeilijkte
de discussies verder en veroorzaakte spanningen tussen Brazilië,
Argentinië en de EU.
De berichten in de mainstream media over de EU-CELAC-bijeenkomst
beperken zich grotendeels tot één onderwerp: de oorlog in Oekraïne. Op
de
website van het ZDF staat op
een pagina te lezen: "...Kan Europa de rest van de wereld winnen voor
de Russische aanvalsoorlog?"
Het simpele en duidelijke antwoord is: nee, dat kan de EU niet. Omdat
veel Latijns-Amerikaanse landen de oorlog in Oekraïne zien als een
puur Europese aangelegenheid. De meeste mainstream mediaberichten
beperken zich tot de slotverklaring van de top, zelfs in uitgebreide
vorm. De EU was van plan een duidelijk signaal af te geven aan de
Russische president Poetin met een gezamenlijke top en slotverklaring.
Het moet hem duidelijk worden gemaakt dat hij wereldwijd steeds meer
geïsoleerd raakt en dat Rusland moet vrezen voor verdere economische
nadelen in de vorm van nieuwe en nog strengere sancties als de oorlog
niet wordt beëindigd. Dit plan liep vreselijk in de soep.
Een veroordeling van de Russische aanvalsoorlog, zoals de EU zich
voorstelt en wenst, bestaat niet in Afrika en slechts in beperkte mate
in Azië, en ook niet in Latijns-Amerika en het Caribisch gebied. De
CELAC-staten hebben de EU op deze top zelfs een klap in het gezicht
gegeven. Er was geen veroordeling van Rusland; ja, er was niet eens
een gemeenschappelijke verklaring die door iedereen werd aanvaard. In
plaats van ermee in te stemmen Rusland in deze verklaring te
veroordelen, voegden de Zuid-Amerikanen een punt toe. Ze riepen
EU-landen op om herstelbetalingen te doen voor de schade veroorzaakt
door slavernij. Maar na de publicatie van een tekst verklaarde de
Nicaraguaanse vertegenwoordiging dat ze die "niet had ondertekend,
onderschreven gesteund"... wat hoogdravend en ten onrechte werd
gepresenteerd als de 3e CELAC-EU-topconsensusverklaring.
Het niet eens worden over een gezamenlijke eindverklaring is een klap
voor de geloofwaardigheid van de EU op een moment dat ze probeert de
stemmen binnen de VN te verenigen. en daarbuiten ter ondersteuning van
Oekraïne tegen een oorlogvoerend Rusland. Brussel probeert ook weer
beste maatjes te worden met Latijns-Amerika tegenover een assertief
China dat aan de andere kant van de Atlantische Oceaan marktaandeel
wint.
Deze top was dus opnieuw een bewijs van het machtsverlies van de EU,
van het Westen. Voorafgaand aan de EU-CELAC-top was Spanje, het
huidige roulerende voorzitterschap van de Raad van de EU, van plan de
Oekraïense president Volodymyr Zelenskyy uit te nodigen om de top bij
te wonen, maar dit voorstel is door de leiders van de meeste
CELAC-landen afgewezen.
Vooraf was de EU van plan via deze top de Latijns-Amerikaanse staten
aan haar zijde te krijgen en Rusland gezamenlijk sancties op te leggen
om Oekraïne in het conflict te steunen. Een ruzie tussen de EU en
Latijns-Amerikaanse landen over hoe – en zelfs of – de oorlog in
Oekraïne genoemd moet worden, veranderde de top in een diplomatieke
mislukking van wat bedoeld was als viering van een hernieuwd
partnerschap. Het verheven gepraat in het begin verstomde al snel toen
EU-onderhandelaars Latijns-Amerikaanse landen probeerden te overtuigen
Rusland te veroordelen vanwege zijn oorlog in Oekraïne.
De CELAC duwde zoals hierboven al gesteld de door de EU opgestelde
verklaring echter terug en pleitte in plaats daarvan voor een
vreedzame oplossing van het conflict tussen Rusland en Oekraïne. Op
dit punt weigert de CELAC het Westen blindelings te volgen vanwege
geopolitieke, economische en veiligheidsoverwegingen. Geografisch
gezien liggen Latijns-Amerika en het Caribisch gebied ver verwijderd
van het centrum van de Europese militaire conflicten; vandaar dat het
conflict tussen Rusland en Oekraïne weinig bedreiging vormt voor de
regionale traditionele veiligheid.
Bovendien bestaat de CELAC uit ontwikkelingslanden, die over beperkte
binnenlandse markten beschikken en afhankelijk zijn van de externe,
dus er zijn hoge kosten en het risico om blindelings in de pas te
lopen met grote mogendheden. Hoewel de economische ontwikkeling van
Latijns-Amerika onlosmakelijk verbonden is met de steun van de
Verenigde Staten en de EU, is de regio ook afhankelijk van Russische
meststoffen en graanimporten. Zo komt meer dan 80% van Nicaragua's
granen uit Rusland. Daarom zullen Latijns-Amerikaanse economieën,
ongeacht Rusland of Oekraïne, in de toekomst te maken krijgen met
enorme klappen en onbekende risico's.
In tegenstelling tot de VS en de EU, die het onderdrukken en
bestraffen van Rusland als hoofddoel beschouwen, benadrukt de CELAC
dat het zoeken naar coördinatie en een vreedzame oplossing van het
conflict de prioriteit moet zijn in de geest van multilateralisme. Met
andere woorden, het beëindigen van het conflict is belangrijker dan
alleen het bestraffen van Rusland.
Behalve het onderwerp van de oorlog in Oekraïne vielen enkele
meningsverschillen op. Terwijl de 27 landen tellende EU zich
concentreerde op nieuwe economische initiatieven en nauwere
samenwerking om de stijgende Chinese invloed in de regio af te wenden,
brachten verschillende CELAC-leiders - zols zojuist gememoreerd -
eeuwenoude beschuldigingen over kolonialisme en slavernij ter tafel.
Kennelijk aangestoken door het Surinaamse succes ten aanzien van de
aanpak van Nederland zien zij ook hier taken weggelegd voor de landen
die zich in het verleden hebben bezondigd aan kolonialisme en
slavernij.
Daarnaast willen de uitgenodigde landen niet gebruikt worden als
goedkope leveranciers van grondstoffen en dat de EU hen dan de les
komt lezen over de oorlog in Europa. Lithium en oorlog - dat was de
giftige mix die ervoor zorgde dat de top mislukte. Zal het een les
zijn voor de EU? Niet echt. De Duitse bondskanselier Scholz sprak
zelfs van "grote vooruitgang"...
Venezuela, Nicaragua en Cuba waren voornamelijk verantwoordelijk voor
de nederlaag van de EU op deze top, en er wordt nu in Brussel
gespeculeerd dat Rusland daarachter zit.
De volgende top zal op korte termijn plaatsvinden en is al gepland
voor 2025, in Colombia.
[Alle links, bronnen, documenten en meer informatie uitsluitend voor abonnee's]
[20 juli 2023]
Afdrukken
Doorsturen
