Duitse onderzoekers vinden daders aanslag NordStream in Oekraïne

Wie zit er achter de aanvallen op de Nord Stream-pijpleidingen? Voor Duitse onderzoekers wijzen de sporen na lang onderzoek richting Oekraïne. Maar in hoeverre leidt hun zoektocht tot de juiste conclusie?

Explosies op 26 september 2022 beschadigden de Nord Stream-pijpleidingen, die waren aangelegd om goedkoop Russisch aardgas naar Duitsland (en de EU) te vervoeren. Al gauw werd Rusland verantwoordelijk gehouden voor de sabotage, en deden regeringsleiders in de Europese Unie alle moeite om de goedkope import van Russisch gas af te bouwen en duur, sterk milieu-belastend fracking-gas van de Amerikanen te kopen. Door de onderzeese explosies scheurde de Nord Stream 1-pijpleiding open, de belangrijkste aardgasaanvoerroute van Rusland naar Duitsland, totdat Rusland eind augustus de levering stopte. Een ongekende milieuramp had zich ter plekke ontwikkeld.


De aanwijzingen

Er zijn steeds meer aanwijzingen dat daders met connecties met Oekraïne achter de aanvallen op de Nord Stream-pijpleidingen zitten. Officieel blijft ondermeer het Duitse federaal parket onderzoek doen naar onbekende personen, maar volgens informatie van de Duitse staatszender ZDF en het gereguleerde Der Spiegel beschouwen degenen die bekend zijn met het onderzoek de sporen die naar Oekraïne leiden als bijzonder overtuigend. Er is geen betrouwbaar bewijs voor verdachten uit Rusland. Hoewel het in theorie mogelijk is dat Rusland verantwoordelijk was voor de aanslag is dat zeer onwaarschijnlijk. De pijpleidingen vormden een belangrijke bron van inkomsten voor Moskou, en als de Russen de gastoevoer naar Europa wilden stoppen hadden ze gewoon de gaskraan kunnen dichtdraaien, en de dure infrastructuur intact laten (voor betere tijden).

De bevindingen van de onderzoekers tot nu toe wezen eerder al duidelijk in de richting van Oekraïne, blijkt uit de vrijgegeven informatie. De focus van de onderzoekers ligt nog steeds op een zeskoppig commando aan boord van het zeiljacht "Andromeda". De groep zou voor en na de explosies in de Oostzee in Oekraïne zijn geweest. Dit bleek uit technische gegevens die de onderzoekers konden evalueren. Dat vernamen "Der Spiegel" en het ZDF uit kringen rond de veiligheidsdiensten.

Een verwijzing in de mainstream media dat Oekraïne mogelijk achter de bomaanslagen op de Nord Stream-pijpleidingen zat, begon op 7 maart dit jaar toen The New York Times een artikel publiceerde waarin een anonieme Amerikaanse functionaris opperde dat de operatie om de Nord Stream-pijpleidingen te saboteren mogelijk is uitgevoerd door een pro-Oekraïense groep. Helaas bevatte het artikel toen zeer weinig verifieerbare nieuwe informatie zonder concrete details die hoe dan ook verder onderzocht konden worden.


De Andromeda

Ook op 7 maart, publiceerde Zeit Online een artikel met meer details naar aanleiding van een onderzoek dat ze hadden uitgevoerd. Dit artikel legde uit dat een groep van zes niet-geïdentificeerde mensen, mogelijk afkomstig uit een pro-Oekraïense groep, valse paspoorten van hoge kwaliteit gebruikte en op 6 september een jacht in Rostock huurde voordat ze op weg gingen om explosieven te plaatsen op de sabotagelocaties van Nord Stream. Het jacht maakte naar verluidt een stop in Weick en op Chrisitansø als onderdeel van de reis. Het jacht werd later door de Duitse autoriteiten doorzocht en er werden sporen van explosieven gevonden. Het artikel stelde ook dat het jacht werd betaald door een Pools bedrijf dat eigendom was van twee Oekraïners.

Vervolgens bevestigde de Deense krant Ekstra Bladet dat de politie een onderzoek had uitgevoerd op het eiland Christiansø en op zoek was naar een specifiek schip dat tussen 16 en 18 september op het eiland was aangemeerd. Der Spiegel kwam op 8 maart met meer informatie. De Duitse krant publiceerde een artikel met een gedetailleerde beschrijving van het jacht dat bij het onderzoek betrokken was. In dit artikel wordt vermeld dat het jacht ruim 15 meter lang was, 5 hutten had, 11 personen kon huisvesten en iets minder dan 3.000 euro per week kostte om te huren. Ze verklaarden ook dat het jacht werd verhuurd door een bedrijf uit Mecklenburg-Vorpommern, Duitsland.

Deze informatie maakte het mogelijk om de zoektocht te beperken tot twee schepen uit de jachthaven Hohe Düne in Rostock, verhuurd door Mola Yachting GmbH. Deze twee schepen zijn beide Bavaria Cruiser 50-jachten. Deze jachten zijn 15,57 meter lang, bieden plaats aan 11 personen in 5 hutten en kosten 2998 euro per week om te huren voor de periode in september. Helaas zijn deze twee jachten volgens de website van Mola Yachting niet uitgerust met een AIS (Automatic Identification System), wat betekent dat de bewegingen niet kunnen worden gevolgd via een scheepsvolgsite zoals MarineTraffic. Dit leidde vervolgens tot het specifieke schip: de “Andromeda”, met behulp van verschillende bronnen met kennis van het onderzoek. Dit is nu publiekelijk bevestigd door Der Dpiegel. De Andromeda is te zien in deze video uit 2017 van Yacht TV.

Maar toen de naam van het schip bekend werd, werd een gat in het Zeit-verhaal duidelijk. In het artikel wordt beweerd dat het jacht op 7 september werd gespot in Wieck auf dem Darß. Kijkend naar zeekaarten van het gebied zou dit hoogst onwaarschijnlijk zijn, aangezien de haven van Wieck auf dem Darß slechts een diepte van 1,4 meter heeft, terwijl een Bavaria Cruiser 50 een diepgang van 2,25 meter heeft.

Deze inconsistentie werd nog versterkt nadat de Ostsee Zeitung de havenmeester van Wieck auf dem Darß had geïnterviewd, waar hij verklaarde dat hij nooit door de autoriteiten was gecontacteerd en vermoedde dat er sprake was van een verwisseling. Hierdoor bleef de geschiktere jachthaven van Wiek op het eiland Rügen de meest waarschijnlijke kandidaat. Dit is later bevestigd door Die Welt na een interview met de havenmeester van Wiek, die kon bevestigen dat er eerder contact met de autoriteiten was opgenomen over de situatie.

Maar uit later onderzoek bleek dat de zeilboot "Andromeda" door de verdachten was gecharterd in de Duitse havenstad Warnemünde aan de Oostzee. Verslaggevers charterden hetzelfde schip, volgden de route van de daders en probeerden enkele bemanningsleden te lokaliseren die verantwoordelijk waren voor de explosie van de pijpleidingen.

De "Andromeda" werd op 6 september vorig jaar gecharterd via een reisbureau in Warschau dat geen website, telefoonnummer, kantoor of personeel heeft. De 54-jarige manager van het bureau, Nataliia A., woont in Kiev en lijkt geen enkele ervaring in het toerisme te hebben. Toen verslaggevers haar Oekraïense mobiele telefoon belden, hing ze op zodra de verslaggevers zich als journalisten identificeerden. Een paar dagen later belde een persoon die beweerde een politieagent te zijn, terug en dreigde de verslaggever aan te klagen wegens stalking.

Toen ze in Warnemünde aankwamen om aan boord van het jacht te gaan, presenteerden de verdachten een Roemeens paspoort op naam van Ștefan Marcu. Uit verder onderzoek bleek dat de 60-jarige Marcu niet bij de aanval betrokken was. Zijn paspoort was een jaar eerder verlopen en vernietigd, maar op de een of andere manier werd zijn informatie gebruikt om een nieuw paspoort aan te maken, maar dan met de foto van een 20-jarige. Verslaggevers zijn ervan overtuigd dat de persoon op de foto eigenlijk een man is die bekend staat als Waleri K. uit Dnipro, Oekraïne, die momenteel dient in de 93e Brigade van het Oekraïense leger. Hij en vijf van zijn medewerkers lijken de aanval te hebben uitgevoerd zonder de Oekraïense leiders hiervan op de hoogte te stellen. De Oekraïense president Volodimir Zelenski zei in de nasleep van het bombardement dat hij een dergelijke operatie nooit zou hebben goedgekeurd. Uiteraard zou hij ook hetzelfde hebben gezegd als hij dat wel gedaan zou hebben......

De sabotage wordt beschouwd als de zwaarste aanval op de Duitse nationale veiligheid, en het onderzoek wordt beschouwd als één van de meest cruciale en potentieel politiek explosieve sinds de Tweede Wereldoorlog.


De Nederlandse militaire inlichtingendienst

Maanden voor de aanslagen kreeg de Nederlandse militaire inlichtingendienst een waarschuwing: zes mensen wilden vanuit een kleine boot naar de Nord Stream-buizen duiken en deze opblazen - het waren Oekraïners, zo blijkt uit de informatie. Ook werd de bron gespecificeerd voor de periode: medio juni 2022, tijdens een NAVO-oefening in de Oostzee.

De Nederlanders stuurden het "explosieve" rapport ook door naar de Amerikaanse geheime dienst CIA, die in juni 2022 de Duitse inlichtingendienst BND op de hoogte bracht. De Washington Post was de eerste die hierover berichtte. Omdat het door de informant genoemde tijdsbestek verstreek zonder dat er een aanval plaatsgevonden had, nam Duitsland in 2022 geen verdere beschermende maatregelen voor de pijpleiding, zo vernamen het ZDF en Der Spiegel. De VS hadden al informeel contact opgenomen met Kiev en adviseerden ten stelligste tegen mogelijke aanvalsplannen, zoals gemeld werd door "Die Zeit" en de Duitse staatszender ARD.

De "Washington Post" meldde ook dat de sabotageplannen destijds plaatsvonden zonder medeweten van de Oekraïense president, maar onder het bevel van de Oekraïense opperbevelhebber, generaal Valerii Zalushny. Kiev wees dit van de hand. De Oekraïense ambassade reageerde niet op een ZDF-verzoek over de nieuwe beschuldigingen. Op 26 september 2022 ontploften de pijpleidingen, zoals de Nederlandse bron in juni 2022 had voorspeld. Kort na de aanvallen gaven de Nederlanders de Duitsers nòg een aanwijzing. Er werd toen gezocht naar een zeilboot - pas toen kwamen de autoriteiten het charterjacht "Andromeda" tegen.


De explosieven

In januari dit jaar liet de Duitse federale recherche vervolgens de 15 meter lange boot doorzoeken. Onderzoekers vonden sporen van explosieven op de tafel benedendeks. Ze hebben ook restanten van dezelfde explosieven uit de buizen op de zeebodem gehaald. Het is HMX, ook wel Octogen genoemd. De Duitse maritiem expert Göran Swistek schat dat er per explosielocatie 40 kilogram nodig was. Maar waar kwam het HMX vandaan? Swistek verklaarde tegen het ZDF: "Met die hoeveelheid explosieven neem ik aan dat het niet onopgemerkt zou zijn gebleven. Ik neig dus meer naar de variant die waarschijnlijk afkomstig is van staatsbronnen, van militaire voorraden die ze vervolgens voor deze operatie beschikbaar hebben gesteld."

Volgens de Duitse berichtgeving ontdekten wetshandhavers dus “sporen” van explosieven op de tafel in de cabine van de Andromeda. Maar volgens het Zweedse Openbaar Ministerie ontdekten Zweedse onderzoekers in een verklaring van 19 november 2022 “sporen van explosieven op verschillende van de vreemde voorwerpen die werden gevonden” op de plaats van de explosies. Zweden heeft de dossiers van zijn onderzoek naar de Nord Stream-aanval om redenen van nationale veiligheid verzegeld, wat betekent dat het niet met Duitsland zal samenwerken om te zien of de explosieve sporen die op de plaats van de Nord Stream-misdaad zijn gevonden, overeenkomen met die aan boord van de Andromeda. De voor de hand liggende reden achter deze beslissing: omdat de twee sporen niet overeenkomen. Eén – de Zweedse uitkomst – wijst naar de dader. Het andere – het Andromeda-monster – lijkt het bewijs te van een doofpotaffaire.

Verder wat betreft de explosieven: in een rapport aan de Verenigde Naties zeiden zowel Denemarken als Zweden dat de schade aan de Nord Stream-pijpleidingen werd veroorzaakt door ontploffingen die gelijkwaardig waren aan de kracht van “enkele honderden kilo’s explosief”.

Duikers van de "Andromeda" zouden de explosieven op de zeebodem hebben kunnen vastmaken, zo bevestigen deskundigen in opdracht van het Duitse federaal Openbaar Ministerie. Ook voormalig Bundeswehr-gevechtszwemmer Jens Höner denkt dat dit haalbaar is. Tegenover de pers legde hij uit dat hij een zogenaamde shotline zou gebruiken: dat is een lang touw met een gewicht erop. Het gewicht komt vervolgens op of naast de leiding terecht. “De duiker houdt de schietlijn vast, duikt vervolgens naar beneden, plaatst de explosieve lading naast de pijpleiding, gaat terug naar het onderste touw en doet dan zijn decompressie en gaat weer aan boord”, beschrijft Höner een mogelijke procedure. Ook de resten van explosieven op de tafel van het jacht zijn voor Höner aannemelijk. Als je de explosieven onopvallend naar het jacht wilt brengen, kun je deze over meerdere zakken verdelen en er vervolgens aan boord een lading van maken."

Wij zetten onze vraagtekens bij dit verhaal van Höner. Hij laat vier zogenaamd aan Oekraïne gelieerde duikers de fysiologie trotseren door duiken uit te voeren waarvoor het gebruik van een decompressiekamer nodig zou zijn om een stijging van 240 voet (de diepte van de Nord Stream-pijpleidingen die werden vernietigd) te overleven. Een vuistregel is dat decompressie ongeveer één dag duurt per 30 meter zeewater plus een dag. Dit betekent dat het duikteam per duik drie dagen decompressie nodig zou hebben gehad. Maar om te decomprimeren heb je een decompressiekamer nodig. Voor een duik met twee duikers zou de Andromeda moeten zijn uitgerust met een decompressiekamer van klasse A voor twee personen, of twee kamers van klasse B voor één persoon, evenals het aantal grote zuurstofflessen dat nodig is om deze kamers gedurende een periode te bedienen. Een eenvoudig onderzoek van de binnenruimte van het jacht zou iemand snel het idee ontnemen dat beide opties haalbaar waren.

Opgemerkt moet ook worden dat onderwaterpijpleidingen, zoals die gebruikt worden in Nord Stream, ontworpen zijn om proximale explosies van apparaten met een grootte tot enkele honderden kilogrammen te weerstaan. Op locaties zoals in de Baltische Zee, waar niet-geëxplodeerde militaire munitie uit meerdere wereldoorlogen in overvloed aanwezig is, is de dreiging dat een drijvend apparaat een pijpleiding raakt en tot ontploffing komt, heel reëel. Uit computermodellen blijkt dat een explosieve lading van 600 kilogram die ongeveer 5 meter van een 34 mm dikke stalen pijpleiding gevuld met gas tot ontploffing is gebracht, de structurele integriteit van de pijpleiding niet in gevaar zou brengen. Ter plaatse van de explosies bestonden de Nord Stream-leidingen uit stalen buizen van 26,8 mm met daaraan toegevoegd 33,2 mm betoncoating, voor een totale dikte van 60 mm. Het gewicht van een enkel pijpstuk bedroeg ruim 11 ton.
Kortom: een standaard explosieve lading van enkele honderden kilo's zou niet voldoende zijn om de vernietiging te veroorzaken die plaatsvond op de Nord Stream-pijpleiding.


Oekraïense daders: wat dan?

De Duitse bondskanselier Olaf Scholz beloofde (voor wat het woord van een politicus waard is) herhaaldelijk transparantie en opheldering in de Nord Stream-zaak. Medio augustus zei hij nog: "Wij proberen degenen die dit hebben gedaan te pakken te krijgen en hen ook in Duitsland voor het gerecht te brengen."

Tot dusver hebben de bondskanselier en de federale regering elke uitspraak jegens de Oekraïense daders vermeden en verwezen zij naar de onafhankelijke onderzoekers van het federaal parket. Tijdens een geheime bijeenkomst in juni zei hun vertegenwoordiger voor de Bondsdag dat een dergelijke grote aanval in principe zou kunnen worden uitgevoerd door een zeilboot als de "Andromeda". Zullen er ooit arrestaties volgen? Hoewel een ambtenaar die bekend is met wat er aan de hand is, zegt: "We hebben veel geduld nodig", zeggen wij: natuurlijk niet. In dat geval zou namelijk niet alleen de Duitse federale regering, maar ook de Europese Unie, aan het publiek moeten uitleggen waarom zij Oekraïne blijft steunen.

En als het Oekraïne was die de pijpleidingen opblies om Moskou de inkomsten te ontnemen waarvan het afhankelijk was om zijn speciale militaire operatie in stand te houden, hoe zou Duitsland dan reageren? Zou Berlijn dan doorgaan met het sturen van tanks en straaljagers naar Kiev? En als de VS of het Verenigd Koninkrijk enige betrokkenheid hadden bij de aanval, zou dit dan het 80-jarig partnerschap in gevaar kunnen brengen?


Mogelijke handlangers

Vanaf het begin kreeg het Nord Stream II-project te maken met kritiek van Duitse "bondgenoten". De Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Polen en Oekraïne voerden aan dat dit de Duitse afhankelijkheid van Russisch gas zou vergroten en Moskou de mogelijkheid zou geven Berlijn te chanteren.

Duitsland, Zweden en Denemarken hebben de aanval onderzocht, maar houden tot op de dag van vandaag de lippen stijf op elkaar over hun bevindingen. Dat doet het ergste vermoeden, namelijk dat een land uit de EU - of, waarschijnlijker, de VS - een rol gespeeld heeft bij de sabotage van de Nord Stream-pijpleidingen. De Russische president Vladimir Poetin en Russische functionarissen hebben in een eerder stadium de VS ervan beschuldigd de explosies te hebben geënsceneerd. Een reële mogelijkheid, aangezien de Amerikaanse president Joe Biden tevoren had aangekondigd dat de nieuwe Nord Stream II-pijpleiding nooit operationeel zou worden en "dat de VS er een eind aan zou maken".

En als dat het geval zou zijn - dus dat een NAVO-lidstaat achter de aanslag zou zitten - zou artikel 5 van de NAVO worden ingeroepen, waarin wordt gesteld dat een aanval op één lid een aanval op het hele Bondgenootschap is, en dus een collectieve reactie noodzakelijk maakt? Natuurlijk niet, want het zou kunnen leiden tot de ontbinding van het Bondgenootschap.


Op zoek naar de waarheid

De vraag is natuurlijk hoe groot het waarheidsgehalte is van het verhaal van de twee kranten. Op 5 april al schreef de Amerikaanse onderzoeksjournalist Seymour Hersh: "De Amerikaanse Central Intelligence Agency voert voortdurend geheime operaties uit over de hele wereld, en ze moeten allemaal een coverstory hebben voor het geval de zaken slecht gaan, zoals vaak het geval is. Het is net zo belangrijk om een verklaring te hebben als het goed gaat, zoals afgelopen najaar in de Oostzee. Binnen enkele weken na mijn verhaal dat Joe Biden opdracht had gegeven tot de vernietiging van de Nord Stream-pijpleidingen, produceerde de CIA een coverstory en vond het bereidwillige gegadigden in de New York Times en twee grote Duitse publicaties. Door een verhaal te creëren over diepzeeduikers en een bemanning die niet bestond, volgde de dienst het protocol en zou het verhaal deel hebben uitgemaakt van de eerste dagen van geheime plannen om de pijpleidingen te vernietigen. Het essentiële element was een mythisch jacht dat ironisch genoeg de Andromeda werd genoemd, naar de mooie dochter van een mythische koning die naakt aan een rots was vastgeketend. De coverstory werd gedeeld met en ondersteund door de BND, de Duitse federale inlichtingendienst."

Het artikel van Hersh werd genegeerd door de mainstream media in de Verenigde Staten, waarbij noch The New York Times, voor wie Seymour Hersh jarenlang over nationale veiligheidskwesties schreef, noch The Washington Post zelfs maar liet doorschemeren dat de grootste levende onderzoeksjournalist een blockbuster-verhaal had verteld.

De grove poging van de Duitsers (mainstream media en regering) om een alternatief verhaal te bedenken over wie de Nord Stream-pijpleiding heeft aangevallen: het stinkt. De gaten in hun verhaal zijn zodanig dat zelfs de meest begaafde scenarioschrijvers dit Andromeda-verhaal over veranderende geschiedenis niet kunnen omzetten in iets dat ook maar enigszins geloofwaardig is. Bovendien lijkt het feit dat de Amerikaanse inlichtingengemeenschap snel informatie over het Duitse onderzoek naar The New York Times (nadat Hersh zijn  kritische artikel had gepubliceerd) lekte de facto een bewijs van Amerikaanse medeplichtigheid aan deze doofpotaffaire.

En de reden voor deze doofpotaffaire is heel duidelijk: zowel de Duitsers als de Amerikanen zijn bang voor de berichtgeving door Hersh.


Tenslotte

Als er één ding duidelijk is dan is het dat de sabotage onderstreept hoe kwetsbaar kritieke infrastructuur kan zijn voor de veiligheid van welk land dan ook. Landen als Noord-Korea, Iran en andere "onvriendelijke staten" houden de gevolgen nu nauwlettend in de gaten en wachten af wat de reactie zal zijn. Mochten de daders uiteindelijk aan de gerechtigheid ontsnappen (wat bij EU-, VS- of Oekraïense betrokkenheid het geval zal zijn), dan kan dit toekomstige aanvallen op andere kritieke doelen zoals internetknooppunten, oliepijpleidingen of kerncentrales aanmoedigen.


Onderzoeken en de resultaten over de sabotage van de Nord Stream-pijpleidingen zijn zelden zó politiek explosief geweest.







[Alle links, bronnen, documenten en meer informatie uitsluitend voor abonnee's]



[25 augustus 2023]

 

Afdrukken Doorsturen