De handelsoorlog tussen China, de EU en de VS blijft oplaaien. Het gaat dan vooral om halfgeleiders: die zijn uiterst belangrijke geopolitieke overwegingen geworden, gezien hun belang voor moderne economieën.
We
lezen op de Belgische site BusinessAM
ondermeer het volgende:
"Chinese fabrikanten bestellen materiaal voor productie van chips in
bulk om handelsrestricties voor te zijn. Sinds 2020 krijgt de globale
markt te maken met een tekort aan chips. Dit product maakt deel uit
van steeds meer goederen en werd daarom ook als strategisch ‘wapen’
ingezet. De Verenigde Staten legden de eigen producenten
exportbeperkingen op ten aanzien van China, en overtuigden bondgenoten
Nederland en Japan om hetzelfde te doen voor de apparatuur waarmee
chips gemaakt worden."
De handelsoorlog tussen China, de EU en de VS blijft oplaaien. In dit
artikel willen we wat context bieden over halfgeleiders en waarom ze
een belangrijk aandachtspunt zijn geweest in de geopolitiek. We gaan
ook kort in op de recente handelscontroles die beide landen elkaar
hebben opgelegd.
Halfgeleiders zijn uiterst belangrijke geopolitieke overwegingen
geworden, gezien hun belang voor moderne economieën. Halfgeleiders
zijn in eerste instantie natuurlijk cruciale elementen in de moderne
elektronica vanwege hun vermogen om de stroom van elektrische stromen
te manipuleren. Hierdoor kunnen ze worden gebruikt om diodes,
transistors en geïntegreerde schakelingen te maken. Het zijn de
componenten die de meeste moderne technologie mogelijk maken, samen
met opkomende technologie.
Van computers tot broodroosters, van smartphones tot koelkasten:
halfgeleiders zijn essentieel in ons dagelijks leven. Geavanceerde
chips voeden militaire hardware, kunstmatige intelligentie en
supercomputers. Maar een aanhoudend tekort in de wereld verandert de
geopolitieke betrekkingen, waardoor de inflatie wordt aangewakkerd en
de spanningen tussen de Verenigde Staten, de vazalstaten in de
Europese Unie en China toenemen.
De VS zijn nog marktleider in de halfgeleiderindustrie. Een groot deel
van dit marktaandeel wordt echter bepaald door de Amerikaanse koploper
op het gebied van onderzoek en ontwikkeling, ontwerp en
procestechnologie. Een groot deel van de productie vindt plaats in
andere regio's in de wereld en varieert drastisch, afhankelijk van de
grootte van het knooppunt. Naarmate chips kleiner worden, kunnen de
transistors dichter opeengepakt worden, wat een grotere bruikbaarheid
en rekenkracht oplevert. Een belangrijk aspect om te weten is
dat hoewel andere regio's betrokken zijn bij de productie, belangrijke
innovaties op het gebied van halfgeleiders onevenredig sterk worden
aangestuurd door in de VS gevestigde bedrijven zoals Intel, AMD,
Qualcomm, NVIDIA, Micron en TI.
China heeft een groot marktaandeel op het gebied van productie en
ontwerp voor grotere knooppuntgroottes, maar het verbetert steeds
beter in het creëren van hoogwaardige chips, wat een uitdaging vormt
voor het Amerikaanse leger. Omdat de meeste <10nm-chips ook in Taiwan
worden vervaardigd, zien toeleveringsketens bovendien een enorme
kwetsbaarheid in het geval van een eventuele Chinese invasie van
Taiwan. Dit is de belangrijkste drijfveer achter Biden’s CHIPS Act
om productiefaciliteiten terug te halen naar de VS.
Handelsoorlog VS-China
De handelsoorlog tussen de VS en China begon onder het bewind van
Donald Trump. Eén van de belangrijkste verkiezingsbeloften van Trump
was het herstellen van het handelstekort met China en het aanpakken
van wat volgens hem valutamanipulatie, IP-diefstal en het gebrek aan
toegang tot de Chinese markt voor Amerikaanse bedrijven waren. Dit
culmineerde in de Export Control Reform Act, die de uitvoerende
macht controle verleende op de export van grondstoffen, software en
technologie naar buitenlandse mogendheden. Het wilde hard optreden
tegen goederen en technologie die zowel civiele als militaire
toepassingen hadden. Dit was een directe reactie op het beleid van
China van een militair-civiele fusie, waarbij werd getracht
technologische ontwikkelingen te gebruiken voor militaire vooruitgang.
Wat volgde was een reeks tarieven die door de Amerikanen werden
opgelegd aan een assortiment producten van onder andere staal,
zonnepanelen en sojabonen. De regering-Biden heeft zich niet
teruggetrokken van wat de regering-Trump is begonnen en in recente
mediaberichten hebben we een reeks maatregelen gezien die zijn
geïmplementeerd om de Chinese toegang tot halfgeleiders te verminderen.
Dit heeft grote gevolgen voor het Chinese leger, omdat het hun
vermogen beperkt om capaciteiten te ontwikkelen op het gebied van AI,
raketsystemen, satellieten, gevechtsvliegtuigen en nog veel meer.
De VS hadden het grootste deel van hun productie uitbesteed aan
Taiwan, Zuid-Korea en China. Hoewel China één van de grootste
producenten van deze chips is, beschikt het land niet over de
technologie om deze uiterst gecompliceerde tools te
vervaardigen. Het productieproces kan worden samengevat in de volgende
drie stappen:
1. Ontwerp (waaronder ontwerp microprocessor, software en
intellectueel eigendom)
2. Vervaardiging (gebruikte wafers, materialen en chemicaliën en
lithografische gereedschappen)
3. Assemblage (testen en productie)
Binnen deze stappen bevinden zich ingewikkelde productietechnieken die
extreme precisie en zorg vereisen, waaronder: fabricage,
fotolakcoating, etsen, implantatie van doteermiddelen en afzetting.
Voor elk onderdeel van het proces is apparatuur van wereldklasse
vereist. Het grootste deel van deze apparatuur wordt vervaardigd door
de VS en zijn naaste partners.
De regering-Biden heeft, uit angst om deze nieuwe rivaal van de
ontwikkeling van hoogwaardige chips toe te staan, stappen ondernomen
om exportcontroles op te leggen aan technologie die gebruikt zou
kunnen worden om chips van de volgende kwaliteiten te vervaardigen:
- logica-chips: technologieknooppunten van 16 nanometer (nm) of lager;
- kortetermijngeheugen (DRAM): 18 nm of lager; en
- langetermijngeheugen (NAND): 128 lagen of hoger.
De angst van de Amerikanen werd aangewakkerd door de vrees dat Chinese
bedrijven veel van deze apparatuur zouden kopen in het geval van
exportcontroles die de VS uiteindelijk zouden opleggen. Elk bedrijf
dat apparatuur wil verkopen die helpt bij de productie van dit soort
chips, heeft een Amerikaanse exportvergunning nodig. Japan en vooral
Nederland zijn ook belangrijke producenten van fabricageapparatuur,
dus de regering-Biden heeft hen onder druk gezet om vanaf april 2023
mee te doen aan de controles op China.
De Chinezen hebben ook een machtspositie. China beschikt over
aanzienlijke reserves en productiecapaciteiten voor andere cruciale
mineralen die worden gebruikt bij de productie van halfgeleiders,
zoals silicium, gallium, indium en wolfraam. De controle over deze
minerale hulpbronnen heeft gevolgen voor de mondiale
toeleveringsketens en geeft China een hefboomwerking in de door de VS
ontketende handelsoorlog door de markttoegang tot deze
materialen te beperken. En die macht over de hefboomwerking heeft
China inderdaad uitgeoefend. Op 3 juli voerde China de controles in op
de export van germanium en gallium, belangrijke mineralen bij de
productie van chips. Gallium is cruciaal voor de productie van
samengestelde halfgeleiders zoals galliumarsenide en galliumnitride,
die veel worden gebruikt in hoogfrequente toepassingen, power-elektronica
en LED's. Germanium is een minder gebruikelijk mineraal in de moderne
halfgeleiderproductie, maar wordt gebruikt in nichetoepassingen zoals
hogesnelheidstransistors, fotodetectoren en optische infraroodvensters.
Vanaf 1 augustus hebben exporteurs toestemming van de Chinese overheid
nodig om de twee mineralen samen met hun derivaten het land uit te
exporteren. China voerde deze maatregelen in vlak voordat de
Amerikaanse minister van Financiën Janet Yellen een ontmoeting zou
hebben met de Chinese leiders om de samenwerking tussen de VS en China
te bespreken. China geeft duidelijk de boodschap af dat het bereid is
terug te slaan.
De escalatieladder
De Amerikanen hebben eenmaal het pad van escalaties ingeslagen en
zullen doorgaan naarmate de kloof tussen beide naties groter wordt.
Het helpt ook niet echt dat Biden Xi een dictator noemde terwijl
minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken China bezocht voor een
staatsbezoek (om de banden tussen beide landen aan te halen). Hoewel
de Chinese communistische partij geenszins een heilige organisatie is,
kan China nog steeds als partner in de wereldeconomie worden ingezet.
De regering-Biden overweegt een reeks nieuwe beperkingen op de verkoop
van chips aan China, met als doel het gebruik van kunstmatige
intelligentie door Peking voor hacking en wapenontwikkeling te
verstoren. Tegelijkertijd verstrekt de Amerikaanse regering na de
goedkeuring van de Chips Act vorig jaar 39 miljard dollar aan
subsidies voor nieuwe Amerikaanse chipfabrieken.
Het moge duidelijk zijn dat de Amerikaanse chipsindustrie niet blij is
met de handelsrestricties van Biden. “Het is belangrijk om de
industrie toegang te blijven geven tot de Chinese markt, ‘s werelds
grootste commerciële markt voor halfgeleiders, om te voorkomen dat de
positieve impact van deze inspanning wordt ondermijnd”, aldus de
Semiconductor Industry Association, het orgaan van de industrie in
Washington, D.C. geschreven verklaring. Amerikaanse chipsbedrijven
hebben lang betoogd dat de overheid de impact van exportbeperkingen
zorgvuldig moet afwegen, omdat de verkoop in China investeringen in de
VS ondersteunt en onderzoek helpt financieren (dat hun technologische
voorsprong in stand houdt).
Amerikaanse chipsbedrijven, waaronder de AI-chipleider Nvidia, hebben
bij hun regering gelobbyd om af te zien van strengere exportcontroles
na de oplopende spanning tussen beide landen, een verslechterende
verstandhouding die zich concentreert op de halfgeleider- en
elektrische auto-industrie. De financieel directeur van Nvidia
waarschuwde voor een “permanent verlies van kansen voor de Amerikaanse
industrie” in China als de verkoop van AI-chips zou worden verboden.
ASML
Op "verzoek" van de VS heeft onze premier medio dit jaar als een
knipmes gereageerd door ook voor ons land verkoopbeperkingen op
machines en gereedschappen voor de chipproductie in te voeren. Dat
heeft vooral
gevolgen gehad voor de Nederlandse gigant
ASML – ‘s werelds grootste leverancier aan de
halfgeleiderindustrie en het enige bedrijf dat in staat is
fotolithografiemachines voor extreme ultraviolette lithografie (EUV)
te vervaardigen. Voor de liefhebber van cijfers: elke
EUV-lithografiemachine (één van de meest complexe apparaten ooit
gebouwd, weegt 180 ton. EUV, een afkorting dus van Extreme
Ultraviolet, is een extreem korte golflengte van licht dat ASML in
grote hoeveelheden maakt om kleine, complexe circuits op
siliciumwafels te graveren. Het extreme ultraviolette licht wordt
geproduceerd door het bombarderen van vloeibare tindruppeltjes (gesmolten
tin) die 50.000 keer per seconde worden uitgestoten door een
koolstofdioxidelaser. Dit licht wordt via een ellipsoïde spiegel met
een diameter van 0,65 meter in de lithografiemachine geleid. Een deel
van de extreem ultraviolette lichtdeeltjes wordt op het oppervlak van
de siliciumwafel gestraald, die op zijn beurt de kleine patronen
uitsnijdt die de functie van elke chip bepalen.
EUV-lithografiemachines bestaan uit meerdere modules en
honderdduizenden componenten van bijna 800 leveranciers over de hele
wereld. Elke module wordt ontwikkeld en geproduceerd in ASML's 60
kantoren over de hele wereld en vervolgens voor montage naar Veldhoven
verzonden. Nadat elke geassembleerde machine is getest, wordt deze
gedemonteerd en naar chipsfabrikanten verzonden. Voor het transport
van de EUV-lithografiemachine zijn twintig vrachtwagens en drie
volledig beladen Boeing 747-vliegtuigen nodig.
EUV-machines worden dus gebruikt om de meest geavanceerde microchips
te vervaardigen die momenteel bestaan. Terwijl het Amerikaanse besluit
dus nadelig is voor ons land zijn de VS weer een stap dichter bij hun
plan om de Europese economie (hun grote concurrent op de wereldmarkt)
kapot te maken - en dan hebben we het nog niet eens over het feit dat
de EU het dure vloeibaar gas uit de VS koopt (ook op "verzoek" van de
VS). Misschien dat voor ons land door de massale uittocht van Tweede
Kamer-leden straks een nieuwe lichting het gemiddeld IQ van hen weer
boven de 100 doet stijgen...... en passende maatregelen kan nemen.
De machtspositie van China
Dit zeg maar "ASML-besluit" van onze regering bracht Chinese
functionarissen ertoe om in eerste instantie te reageren door
Nederland te waarschuwen geen misbruik te maken van deze
exportcontrolemechanismen. Maar een paar dagen later nam Peking wraak
door de export van gallium en germanium te beperken. Gallium en
germanium worden zoals we al schreven gebruikt in een breed scala aan
toepassingen, en denk dan vooral aan militaire toepassingen en
ruimtevaart, maar ook zonnepanelen, chips en elektronica. China
produceert 60% van het germanium in de wereld en 95% van het gallium
in de wereld. Dit leidde ertoe dat bedrijven als een dolle voorraden
van deze metalen opsloegen en zich haastten om vergunningen aan te
vragen.
Maar na deze zorgwekkende ontwikkeling is de gifbeker voor de EU nog
niet leeg. Kobalt, bijvoorbeeld, is cruciaal voor batterijen,
windgeneratoren en digitale technologieën. De Democratische Republiek
Congo (DRC) is goed voor ruim 70% van het mondiale aanbod en laat nu
China eigenaar van dit aanbod van 70% van de Congolese mijnbouw zijn.
Het tegenwerken van China zal ernstige gevolgen hebben voor de
consumenten, omdat de prijzen van goederen duurder worden en de kans
op een gewapend conflict groter wordt. Vermoedelijk heeft China het
grootste deel van zijn economische piek op dit moment bereikt, omdat
in het land arbeid duurder wordt en de demografische opbouw van het
land ouder wordt. China beschikt echter nog steeds over een groot deel
van de infrastructuur die nodig is voor grootschalige productie. De
beperkingen die de SIA omschreef als te breed, dubbelzinnig en soms
eenzijdig “dreigen het concurrentievermogen van de Amerikaanse
halfgeleiderindustrie te verminderen, de toeleveringsketens te
ontwrichten, aanzienlijke marktonzekerheid te veroorzaken en tot
aanhoudende escalerende vergeldingsmaatregelen van China te leiden”,
aldus de SIA. Het riep de regering-Biden op om met de industrie te
overleggen alvorens nog meer beperkingen op te leggen.
Ambtenaren van de regering-Biden zeggen evenwel dat ze geloven dat
China Amerikaanse chips en aanverwante technologieën gebruikt om de
modernisering van zijn leger aan te wakkeren, inclusief de
ontwikkeling van massavernietigingswapens, en om grootschalige
surveillanceactiviteiten mogelijk te maken die tot
mensenrechtenschendingen leiden. China heeft op zijn beurt grote
Chinese bedrijven verboden om te kopen bij het Amerikaanse
computergeheugenbedrijf Micron, en heeft onlangs beperkingen opgelegd
aan de export van metalen die worden gebruikt in communicatiechips
voor mobiele telefoons. De regering-Biden wil naar de volgende trede
van de escalatieladder en overweegt nu verdere beperkingen die de
AI-chips die Nvidia voor de Chinese markt heeft ontwikkeld, iin te
voeren. Het overweegt ook om de Chinese toegang tot AI-chips via
cloudcomputingbedrijven af te sluiten. Verwacht wordt dat Biden in een
komende uitvoeringsbeschikking de Amerikaanse investeringen in onder
meer geavanceerde Chinese chipproductie zal beperken.
De mondialisering als geheel lijkt in een snel tempo af te breken. De
wereldeconomie is uiterst fragmentarisch van aard, omdat landen zich
hebben gespecialiseerd op specifieke delen van de waardeketen.
Naarmate de handelsspanningen echter escaleren, kan dit het tijdperk
van de gemondialiseerde economie op de proef stellen.
[Alle links, bronnen, documenten en meer informatie uitsluitend voor abonnee's]
[27 augustus 2023]
Afdrukken
Doorsturen
