De impact van de G20-top in New Delhi op 9 en 10 september moet worden afgemeten aan de bereikte consensus over het conflict in Oekraïne. Er bestaat brede erkenning voor een dergelijke uitkomst als een opmerkelijke prestatie die grotendeels mogelijk werd dankzij een waargenomen neergang door de VS en het Westerse blok. Dit heeft grote gevolgen voor de internationale politiek. Bij nadere bestudering rijst echter ook een prikkelende vraag: betekenen de drie zinnen van de Verklaring van Delhi over Oekraïne, die het Russische standpunt ten aanzien van het conflict bevoordelen, een verandering in de westerse benadering van de vijandelijkheden en geven ze Kiev specifiek een duwtje in de rug om onderhandelen?
We zijn inderdaad getuige van een vreemde opstelling: zowel Rusland
als de VS hebben de G20-verklaring geprezen, terwijl Oekraïne heeft
geklaagd "dat het niet iets was om trots op te zijn".
Omdat India het gastland was is de triomfalistische opmerking dat de
G20-top van 9 tot 10 september een “succes” wat zowel begrijpelijk als
waarschijnlijk gerechtvaardigd. Zeker, de Indiase diplomatie was in
rep en roer. De onderhandelingen over de G20-verklaring zijn geen
geringe prestatie in een sterk gepolariseerde omgeving.
Dat gezegd hebbende, zullen de geopolitieke factoren die aan het werk
waren tijdens de top in Delhi, vanuit een toekomstgericht perspectief,
de cruciale bepalende factoren blijven voor de toekomst van de G20 als
format om nieuwe richtingen in de economische strategieën te bepalen.
In een verscheurde wereld blijven er nog veel onzekerheden bestaan.
De geopolitieke factoren kunnen grotendeels worden toegeschreven aan
het feit dat de G20-top plaatsvond op een keerpunt in de oorlog in
Oekraïne, een gebeurtenis die, net als het topje van een ijsberg, een
manifestatie is van de spanningen die zich tussen de westerse
mogendheden en Rusland opbouwen, in het tijdperk na de Koude Oorlog.
De kern van de zaak is dat de Koude Oorlog eindigde door middel van
onderhandelingen, maar dat het nieuwe tijdperk in geen enkel
vredesverdrag verankerd was. De leegte zorgde voor drift en anomalieën
– en omdat de veiligheid ondeelbaar was, begonnen er spanningen te
ontstaan toen de NAVO eind jaren negentig oostwaarts begon uit te
breiden naar de voormalige gebieden van het Warschaupact.
Met grote vooruitziendheid waarschuwde George Kennan, de choreograaf
van de Koude Oorlog-strategieën, van tevoren dat de regering van Bill
Clinton, die het ‘unipolaire moment’ benutte, een ernstige fout maakte,
omdat Rusland zich bedreigd zou voelen door de NAVO-expansie, wat de
posities van het Westen en de betrekkingen met Rusland nog heel lang
zouden bemoeilijken.
Maar de NAVO bleef zich - in tegenstelling tot gedane toezeggingen aan
Rusland dat het niet verder richting het oosten zou uitbreiden - in
een slenterde beweging richting de westelijke grenzen van Rusland
voortduwen, resulterend in een boog van omsingeling. Het was een
onuitgesproken geheim dat Oekraïne uiteindelijk het slagveld zou
worden waar de titanen zouden botsen.
Het was voorspelbaar dat na de door het Westen georganiseerde,
gefinancierde en gesteunde regimeverandering in Oekraïne in 2014 een
anti-Russisch regime werd geïnstalleerd in Kiev en het Westen onder
leiding van de NAVO begon aan een militaire opbouw in dat land, naast
een gezamenlijk plan om het land in het westerse alliantiesysteem te
integreren.
Het volstaat te zeggen dat de "consensus" die vorige week tijdens de
G20-top over de oorlog in Oekraïne ontstond, in werkelijkheid een
voorbijgaand moment is in de geopolitieke strijd tussen de VS en
Rusland, aangezien daarin de existentiële crisis zit waarmee Rusland
wordt geconfronteerd. Er is geen greintje bewijs dat de VS bereid zijn
de legitimiteit van de Russische defensie- en veiligheidsbelangen te
erkennen, of zijn noties van exceptionisme en wereldhegemonie op te
geven. Er staat ons in elk geval een zeer turbulente periode te
wachten. We moeten daarom de "optimistische berichten" over de top van Delhi
niet overdrijven, hoezeer politici ook van dit moment denken te kunnen
genieten.
Zowel in de aanloop naar de top in Delhi als tijdens het evenement was
er niets van de Rusland-bashing of gekunstelde emotionele
uitbarstingen van de westerse leiders die ze gewend zijn. Zelfs de
superbureaucraat van de EU, Ursula von der Leyen, was de
personificatie van geduld – alsof het een signaal was van Washington.
We moesten meteen denken aan het merkwaardige incident uit het
beroemde Baskervilles-verhaal van Sherlock Holmes: "De hond deed niets
in de nacht".
In feite was de waarneembare trend al ingezet tijdens het atypische
tweedaagse bezoek van de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken
Antony Blinken eerder aan Kiev, en de briefing aan boord van de Air
Force One door de nationale veiligheidsadviseur van het Witte Huis,
Jake Sullivan, de volgende dag over de plannen van president Joe Biden
tijdens diens verblijf in Delhi.
Het Witte Huis had misschien al eerder op 22 augustus een
betekenisvolle aanwijzing gegeven, toen zijn verklaring waarin Biden’s
bezoek aan India werd aangekondigd, onderstreepte dat "president Biden,
terwijl hij in New Delhi is, ook premier Modi’s leiderschap van de G20
zal prijzen en de Amerikaanse inzet voor de G20 zal herbevestigen. G20
als het belangrijkste forum voor economische samenwerking, onder meer
door deze in 2026 te organiseren.”
Het volstaat te zeggen dat er geen twijfel over bestaat dat de VS
wilden dat de G20-top een groot succes zou worden – en dat ze de
Indiase premier Narendra Modi als leider van de groep op de
geopolitieke arena zouden "empoweren" – zodra bleek dat Biden geen
peergroup had die om de ruimte concurreerde. Het punt is dat in de
snel veranderende internationale omgeving, in de Amerikaanse analyse,
de G20 onverwacht tot leven is gekomen als het enige forum dat vandaag
de dag beschikbaar is voor het Westen (de leden van de G7) om
“(opnieuw) contact te maken” met China en Rusland, evenals met het
Mondiale Zuiden. Terwijl de BRICS met grote sprongen begonnen te
stijgen, doemde plotseling het schrikbeeld van uitsterven op over het
forum.
Vergis u niet: de VS nemen een gedurfde koerscorrectie in hun
benadering van het Zuiden (zie eind artikel "het nieuwe denken" *),
vooral Afrika, en die wijziging is verankerd in de geopolitieke
realiteit van de toenemende uitdaging die China en Rusland vormen door
ernaar te streven die geopolitieke ruimte te monopoliseren. Zeker, de
beginnende antikoloniale onrust in Afrika de laatste tijd houdt ook
duistere voorgevoelens in (de VS proberen op slinkse wijze Frankrijk
uit Afrika weg te werken om zelf aan invloed te winnen), gezien de
diepgaande gevolgen daarvan voor de economische welvaart van Europa
die ongetwijfeld klappen op gaat lopen.
De neergang van Washington op de top over Oekraïne is zowel een
creatief antwoord geweest op de bemiddelingspogingen van de drie
BRICS-landen – Zuid-Afrika, India en Brazilië – als, zo niet meer, uit
eigenbelang om isolatie van het wereldwijdeZuiden te voorkomen. Hoewel
Moskou India en Modi uitbundig complimenteert, is het
tegenovergestelde het geval in de westerse mainstream media, waar het
compromis over Oekraïne helemaal niet goed is ontvangen. De Britse
krant Financial Times, die verweven is met het regeringsdenken, heeft
geschreven dat de Verklaring van Delhi alleen verwijst naar de "oorlog
in Oekraïne"’, een formulering die aanhangers van Kiev, zoals de VS en
de NAVO-bondgenoten, eerder hebben verworpen, omdat het impliceert dat
beide partijen medeplichtig zijn, en “opriep tot een ‘rechtvaardige en
duurzame vrede in Oekraïne’, maar koppelde die eis niet expliciet aan
het belang van de territoriale integriteit van Oekraïne.”
De gemoederen lopen inderdaad hoog op en, nu de oorlog in Oekraïne de
volgende wrede fase ingaat, zullen deze ongetwijfeld overkoken bij het
vooruitzicht van een Russische overwinning. Opnieuw lijdt het geen
twijfel dat het Westen zich uitgedaagd voelt door de dramatische
opkomst van de BRICS – sterker nog: de verleidelijke
aantrekkingskracht van de groep onder de ontwikkelingslanden, het
zogenaamde Global South, maakt het Westen zenuwachtig.
Het Westen hoeft er niet op te rekenen ooit toegang te krijgen tot de
BRICS-tent. Ondertussen bewegen de BRICS zich vastberaden in de
richting van het vervangen van het internationale handelssysteem dat
de basis vormde voor de westerse hegemonie. Het inzetten van sancties
als wapen door de VS – en de willekeurige inbeslagname van Russische
reserves – heeft bij veel landen tot twijfels en herbezinning van hun
posities geleid.
Simpel gezegd zijn de VS hun plechtige belofte vergeten, toen de
dollar begin jaren zeventig het goud als reserve verving, dat hun munt
voor alle landen vrij toegankelijk zou zijn. Tegenwoordig hebben de VS
die belofte ondersteboven gekeerd en misbruik gemaakt van het primaat
van de dollar om de munt zoveel te printen als ze willen en ver boven
hun stand te leven.
De groeiende trend is richting handel in lokale valuta, waarbij de
dollar wordt omzeild. Er wordt verwacht dat de BRICS deze
verschuivingen zullen versnellen. Vergis u niet: vroeg of laat zal de
BRICS werken aan een alternatieve munt ter vervanging van de dollar.
Het ligt daarom voor de hand dat er westerse samenzweringen zullen
ontstaan om dissonantie te creëren binnen de BRICS, en Washington zal
zéker blijven inspelen op de Indiase onrust over de torenhoge
aanwezigheid van China in het Zuiden. Terwijl de regering-Biden de
Indiase fobieën ten aanzien van China uitbuit, kijkt ze er ook naar
uit dat de regering-Modi als brug zal fungeren tussen het Westen en
het Mondiale Zuiden. Zijn zulke verwachtingen realistisch?
De huidige ontwikkelingen in Afrika met een uitgesproken antikoloniale,
antiwesterse ondertoon dreigen rechtstreeks de voortdurende overdracht
van rijkdom van dat grondstoffenrijke continent naar het Westen te
verstoren. Hoe kan India, dat de wreedheid van de koloniale
onderwerping heeft gekend, in een dergelijk paradigma met het Westen
samenwerken?
Als al deze geopolitieke factoren in aanmerking worden genomen, ligt
de toekomst van de G20 fundamenteel in zijn vermogen tot interne
hervormingen. De G20, opgericht tijdens de financiële crisis van 2007,
toen de mondialisering nog steeds in zwang was, kan vandaag de dag
nauwelijks overleven in een totaal andere mondiale omgeving. Bovendien
ondermijnt de "politisering" ("Oekraïnisering") van de G20 door de westerse machten de bestaansreden van het format.
De wereldorde zelf bevindt zich in een transitie en de G20 moet met de
tijd meegaan om veroudering te voorkomen. Om te beginnen zit het
G20-format boordevol rijke landen, van wie de meesten pretendenten
zijn die weinig bij te dragen hebben, op een moment waarop de G7 niet
langer de touwtjes in handen heeft. In termen van bbp of
bevolkingsaantal heeft de BRICS de G7 ingehaald.
Er is een grotere vertegenwoordiging van het Mondiale Zuiden nodig,
door de pretendenten uit de industriële wereld te vervangen.
Vervolgens moet het door de VS gedomineerde IMF dringend worden
hervormd, wat natuurlijk makkelijker gezegd dan gedaan is, omdat het
inhoudt dat de VS ermee instemt hun buitensporige privileges op te
geven om beslissingen te vetoën die het om politieke of geopolitieke
redenen niet goedkeurt – of, dat komt er ook nog bij, om bepaalde
landen te straffen.
Met de hervorming van het IMF kan de G20 hopen een betekenisvolle rol
te spelen, gericht op het creëren van een nieuw handelssysteem. Maar
het Westen probeert tijd te rekken door de G20 te politiseren,
paranoïde dat zijn vijf eeuwen oude dominantie over de economische
wereldorde ten einde komt. Helaas schittert visionair leiderschap door
zijn afwezigheid in de westerse wereld op zo’n historisch moment van
transitie. Nu de G20-leiders weer van Indiase bodem zijn verdwenen,
zal Delhi naar alle waarschijnlijkheid terugkeren naar zijn op China
gerichte buitenlandse beleid. De inzet van India voor de zaak van het
Mondiale Zuiden zal niet incidenteel zijn. Anders gezegd: de Indiase
regering-Modi moet zich niet afvragen wat het Mondiale Zuiden kan doen
om de internationale positie van zijn land te versterken, maar, echt,
wat zij voor het Mondiale Zuiden kan doen.
*) Achter elkaar verschijnen er snel manifestaties van een patroon van
"nieuw denken":
- het Amerikaans-Vietnamese “Alomvattende
Strategische Partnerschap met het oog op vrede,
samenwerking en duurzame ontwikkeling”;
- de nieuwe economische corridor India-Midden-Oosten-Europa (hier
en
hier);
- het
Partnerschap voor Mondiale Infrastructuur en
Investeringen (bestaande uit de VS, de Europese Unie,
Frankrijk, Duitsland, India, Italië, Japan, Mauritius, de Verenigde
Arabische Emiraten, Saoedi-Arabië en de Wereldbank);
- de
Lobito-corridor;
- “het nieuwe initiatief met G20-partners om de
Wereldbank fundamenteel te hervormen
en op te schalen om effectiever armoedebestrijding en inclusieve
economische groei te realiseren.”
Al het bovenstaande werd binnen een tijdsbestek van 48 tot 72 uur
uitgerold. Het gevoel van urgentie bij de Amerikanen is voelbaar. De
boodschap kan niet luider zijn: de VS zoeken weer een leidende rol in
de betrokkenheid bij het Mondiale Zuiden en in deze
paradigmaverschuiving ziet Biden Modi als een belangrijke bondgenoot.
[Alle links, bronnen, documenten en meer informatie uitsluitend voor abonnee's]
[14 september 2023]
Afdrukken
Doorsturen
