De moord op Haniyeh is een keerpunt in de jongste oorlog tussen Israël en Hamas, die nu uitdraait op een regionale oorlog tussen Israël en Iran, en het risico is groot dat alles in een “wederzijds verzekerde vernietiging” belandt.
Samenvatting van dit artikel:
De reeks moorden die 's nachts plaatsgevonden hebben laten zien dat
Israël en de VS klaar zijn om gezamenlijk Iran en zijn bondgenoten te
bestrijden, en dat Israël toestemming van de VS heeft om de VS in een
regionale oorlog te betrekken. De politieke leider van Hamas, Ismail
Haniyeh, werd dinsdag vermoord in het hart van de Iraanse hoofdstad,
enkele uren nadat hij de inauguratie van president Masoud Pezeshkian had
bijgewoond. Deze escalatie van gebeurtenissen duidt op een ernstige
toename van de risico's voor de energie-infrastructuur in de regio, voor
de scheepvaart in de Perzische Golf/Indische Oceaan, voor activa die
zich in de buurt van Amerikaanse bases in de regio bevinden, voor de
luchtvaart die over onder andere Jordanië, Libanon en Israël vliegt,
voor Amerikaanse, Britse en andere westerse commerciële belangen van
alle soorten in ondermeer Irak, Jordanië en Libanon, en voor Amerikaans
en Brits personeel ter plaatse. Het duidt ook op een ernstige toename
van het risico voor alle kritieke industriële en energie-infrastructuur
in Israël en Libanon. We staan op het punt om in verschillende
escalatiespiralen terecht te komen die de hele regio treffen. Hoe
sneller Iran en zijn bondgenoten reageren, hoe dichter we bij
ongecontroleerde escalatie komen.
Samenvatting van de gebeurtenissen:
Op 30 juli vielen Amerikaanse straaljagers mobilisatie-eenheden in Irak
aan, waarbij drie commandanten van
Kata'ib Hezbollah omkwamen. Na
de aanval werden overal in het Iraakse luchtruim Amerikaanse drones
gespot, waarschijnlijk met de bedoeling om een eventuele reactie van
paramilitaire milities te detecteren om die informatie te gebruiken bij
verdere aanvallen. Kata'ib Hezbollah zei dat de Amerikaanse aanval werd
uitgevoerd vanaf de Ali al-Salem Airbase in Koeweit.
Bovendien zei de Amerikaanse minister van Defensie, Lloyd Austin, dat de
VS Israël zou verdedigen in het geval van een regionale oorlog.
Ook op 30 juli probeerde Israël de hoogste militaire commandant van
Hezbollah, Fouad Shukr, te vermoorden met een luchtaanval gericht op een
gebouw in Haret Hreik, het zenuwcentrum van Hezbollah in de zuidelijke
buitenwijk van Beiroet, Libanon. Twee personen zijn om het leven gekomen
en ongeveer 70 gewond geraakt. Opnieuw bedekte Israël het Libanese
luchtruim met drones, veel intensiever dan normaal, met de bedoeling de
reactie van Hezbollah te detecteren en die te gebruiken in de komende
escalatie. Hezbollah heeft aangekondigd dat het lot van de commandant
onbekend blijft.
Op 31 juli vermoordde violgens niet bevestigde bronnen Israël de
politieke leider van Hamas, Ismail Haniyeh, in Teheran, Iran, zoals is
bevestigd door de Islamitische Revolutie Garde.
De dood van Haniyeh
Het is duidelijk dat Haniyehs dood de fragiele stabiliteit in de regio
kan (en zal) verstoren. Als hoofd van Hamas' politieke vleugel en zijn
gezicht in het buitenland, heeft Haniyeh een actieve rol gespeeld in de
onderhandelingen voor een staakt-het-vuren in Gaza vanuit zijn
thuisbasis in Doha. Haniyeh heeft maandenlang aangedrongen op een
staakt-het-vurenovereenkomst - vaak botsend met Yahya Sinwar, het hoofd
van Hamas' militaire vleugel, die tegen een staakt-het-vurenovereenkomst
is - en Amerikaanse functionarissen hadden de afgelopen dagen aangegeven
dat een overeenkomst nabij was.
Haniyehs dood zou kunnen betekenen dat alle vooruitgang die is geboekt
met betrekking tot een overeenkomst, zal worden teruggedraaid - iets wat
Netanyahu goed uitkomt. Het Turkse ministerie van Buitenlandse Zaken
heeft vandaag een verklaring uitgebracht waarin de moord op Haniyeh werd
veroordeeld, wat volgens het ministerie het bewijs is dat de regering
van Benjamin Netanyahu "geen intentie heeft om vrede te bereiken". Feit
is dat de huidige situatie hem (Netanyahu) voorlopig uit de bak houdt -
wat voor hem prioriteit nr. 1 is.
Implicaties
Iran versloeg de VS in hun proxy-oorlogen in Irak, Syrië, Jemen en
Libanon. Wanneer proxy's verliezen, staan hun sponsors voor twee
keuzes: terugkrabbelen, zoals de Saoedi's deden met hun verzoening met
Iran, of direct vechten, zoals de VS lijkt te gaan doen.
De gebeurtenissen van gisteravond stellen ons in staat onze eerdere
inschatting te actualiseren, namelijk dat Netanyahu van de VS de
volledige steun kreeg voor de regionale escalatie tijdens zijn bezoek
aan het Amerikaanse Congres, vorige week. De reeks moorden die 's nachts
plaatsvond laat zien dat Israël en de VS bereid zijn om gezamenlijk de
strijd aan te gaan met Iran en zijn bondgenoten, en dat Israël
toestemming heeft van de VS om de VS in een regionale oorlog te
betrekken.
Door tegelijkertijd hoge commandanten uit Irak, Gaza en Libanon te doden,
inclusief een aanval in Teheran, dwingen de VS en Israël de door Iran
geleide As van de Weerstand (Miḥwar al-Muqāwamah - een informele door
Iran geleide politieke en militaire coalitie in West-Azië en
Noord-Afrika) om massaal te reageren, terwijl ze ook proberen het hogere
commando van deze groepen te intimideren. Dit was een bewuste,
escalerende zet die de volledige bereidheid toont om tot een totale
oorlog te komen.
We hadden in oktober 2023 geschrreven dat de regio te maken zou kunnen
krijgen met gecontroleerde of ongecontroleerde escalaties. In het eerste
geval zou er een langzame reeks van escalerende stappen en
vergeldingsmaatregelen zijn. In het andere geval zouden we een oorlog
met hoge intensiteit zien, vergelijkbaar met de Israëlisch-Libanonoorlog
van 2006 of de oorlog tussen Iran en Irak. We komen nu in een
escalatiespiraal terecht die wel eens ongecontroleerd zou kunnen worden.
Commerciële impact
We zeiden in het begin dat de aanslagen van 7 oktober een kans van 50%
hadden om te leiden tot een regionale oorlog die bedoeld was om de VS
van de
te vervreemden, met ernstige risico's voor de infrastructuur van de Golf
en mogelijk voor Iran, wat zou aantonen dat het een kernwapen heeft om
de VS af te schrikken. We staan nog steeds achter deze beoordelingen.
We hadden ook geschreven dat Iran een andere nucleaire optie heeft: het
kan een energie-embargo opleggen. Het risico daarop is aanzienlijk
toegenomen met de gebeurtenissen van gisteren, en het wordt de komende
maanden waarschijnlijker. De risico's voor de scheepvaart in onder
andere de Perzische Golf en de Indische Oceaan zijn nu veel hoger. Iran
zal niet plotseling een energie-embargo opleggen, maar er zullen
gaandeweg indicatoren zijn die laten zien dat dit waarschijnlijker wordt.
Een aanval op het Iraanse eiland Kharg, het zenuwcentrum van de Iraanse
infrastructuur voor energie-export, zou een game changer zijn.
Wij merken op dat sommige van de anti-scheepsraketten van Iran een
bereik van 2000 km hebben. Dit betekent dat het risico zich over een
zeer groot gebied uitstrekt, hoewel het het grootst zal zijn in de
Perzische Golf en de Golf van Oman.
Aangezien Iran op de moord op IRGC-commandanten in Syrië reageerde met
directe aanvallen op Israël, is het vrijwel zeker dat Iran Israël een
tweede keer zal aanvallen. De moord op Haniyeh vond immers plaats in de
hoofdstad van Iran.
Bovendien kan Hezbollah de moord, of poging tot moord, op zijn hoogste
militaire commandant niet accepteren zonder wraak te nemen. Hezbollah
gelooft waarschijnlijk dat het Haifa of Tel Aviv moet aanvallen. Dit zou
het risico op een algehele confrontatie met Israël vergroten, waarbij de
infrastructuur van beide landen ernstig wordt beschadigd.
Dat Kata'ib Hezbollah in Irak heeft aangegeven dat de aanval op zijn
commandanten vanuit Koeweit is gelanceerd, is veelzeggend. Het
suggereert dat Iraakse groepen Koeweit direct als doelwit hebben, met
aanvallen op Amerikaanse bases die daar gevestigd zijn. Als onze
beoordeling correct is en de VS bereid is om te vechten – in lijn met de
verklaring van minister Austin – dan zouden de VS terugslaan, mogelijk
rechtstreeks tegen Iran, en een cyclus van vergeldingsmaatregelen in
gang zetten die de bredere regio treft.
De Jemenitische Ansar Allah gelooft op hun beurt ook dat ze wraak moeten
nemen voor de Israëlische aanval op de haven van Hodeidah. Ze zullen
waarschijnlijk vanuit Irak reageren met aanvallen op de Israëlische
energie-infrastructuur. Dit zal een andere weg worden in de
escalatiespiraal die we op het punt staan te betreden.
Tot nu toe is er geen enkele vergelding geweest van Iran en de As van de
Weerstand die het leidt. Net zoals Israël een paar dagen wachtte om te
reageren op het incident op de Golanhoogten van 27 juli, en net zoals
Iran twee weken wachtte om te reageren op de Israëlische aanval op zijn
consulaat in Damascus in maart, zullen Iran en zijn bondgenoten een paar
dagen wachten om te reageren. Hoe sneller Iran en zijn bondgenoten
reageren, hoe groter de kans op ongecontroleerde escalatie. Het tempo
van reacties is belangrijk - langzamere en meer weloverwogen
besluitvorming impliceert lagere risico's.
Iran en zijn bondgenoten zullen druk uitoefenen op Saoedi-Arabië om te
kiezen: ofwel de escalatie van de situatie vanuit Jemen en Irak, ofwel
de VS het gebruik van zijn luchtruim en infrastructuur ontzeggen.
We hadden geschreven dat één van Irans opties is om infrastructuur en
militaire middelen aan te vallen in landen waar Amerikaanse bases zijn
gevestigd, teneinde Amerikaanse troepen te verdrijven en hen het gebruik
van hun luchtruim te ontzeggen. Dit zou zeer waarschijnlijk worden als
Iran en de VS directe klappen zouden uitwisselen.
Als dit een regionale oorlog wordt, waarbij de VS Iran rechtstreeks
aanvalt, wat steeds waarschijnlijker wordt, zullen Iran en zijn
bondgenoten in Jemen en Irak waarschijnlijk Amerikaanse bases in de
regio aanvallen, waaronder Amerikaanse bases in Djibouti. Jordanië zal
waarschijnlijk ook zwaar getroffen worden, net als Bahrein, de Verenigde
Arabische Emiraten, Koeweit en Qatar. Er zal een groot risico zijn op
collateral damage.
Bovendien voert de VS doorgaans oorlogen die bedoeld zijn om de
industriële capaciteiten van haar vijanden (en zelfs bondgenoten: zie
het opblazen van de Nord Stream) te breken. Als de VS Iraanse energie-
of industriële doelen aanvalt, zullen de commerciële belangen van de VS
en het VK in de hele regio de vergelding ondervinden, inclusief
Amerikaanse ingenieursbedrijven die in de Golf werkzaam zijn.
Er is ook een groter risico dat Iraakse milities westerlingen in Irak
gijzelen, als onderdeel van een poging om commerciële belangen die met
het Westen verbonden zijn, te verdringen, als opmaat naar het verdrijven
van alle andere vormen van westerse invloed. De risico's voor de
luchtvaart zullen aanzienlijk toenemen, met een grote kans dat
luchtruimen in de Golf worden gesloten vanwege raketuitwisselingen.
Bovendien is er een groter risico op onbedoelde schietpartijen boven de
Perzische Golf en Irak vanwege slecht beheerde luchtverdedigingssystemen
aan beide kanten.
Het somberste scenario
Israël is onlangs begonnen met een grootschalig renovatieprogramma voor
zijn verouderde kernwapens. Sommige daarvan dateren uit de jaren zestig
en zijn onveilig. De wereld is wijsgemaakt dat Israël zich heeft
gecommitteerd aan een ‘No First Use’-beleid en dat het zijn ‘doomsday
pile’ alleen zal inzetten als het met uitsterven wordt geconfronteerd.
Beide veronderstellingen zijn onjuist.
De Israëlische planning vereist de preventieve inzet en het gebruik van
zowel tactische als strategische kernbommen voor het geval Israël wordt
geconfronteerd met overweldigende conventionele troepenmachten, zoals
die van Iran of Hezbollah. Wanneer de territoriale integriteit van de
staat Israël of de veiligheid van het grootste deel van de bevolking op
het spel staat, zal Israël vrijwel zeker de bronnen van de bedreiging
vernietigen.
Gezien de gerichte moord op Ismail Haniyeh op Iraanse bodem en gezien de
dreigende verwerving van kernbommen door het theocratische, rabiate
anti-Israëlische regime in Teheran, zou het de meest logische
voorspelling zijn dat Israël als eerste zou toeslaan, liever vroeg dan
laat, en met volle kracht. De waarschijnlijke doelen zijn de nucleaire
faciliteiten in Iran en de bolwerken en het achterland van Hezbollah in
Libanon.
Israël heeft in de ogen van Netanyahu niets te verliezen. Het is door
zijn (zelfzuchtig) handelen verworden tot een pariastaat, die steeds
meer wordt gemeden, gaandeweg zelfs door zijn sterkste en enige
bondgenoot, de Verenigde Staten. Als het er voor kiest zijn vijanden in
een paddenstoelwolk uit te schakelen, kan het jaren van internationaal
isolement tegemoet zien, en dat is dan nog het meest positieve scenario.
Israël en Hamas
Israël heeft een lange en cynische geschiedenis van het vermoorden van
Hamas-leiders die midden in onderhandelingen over een staakt-het-vuren
zaten of zelfs langdurige wapenstilstanden met de Joodse staat
voorstelden.
We denken dan aan bijvoorbeeld Sheikh Ahmed Yassin, de quadriplegische
medeoprichter en spiritueel leider van Hamas. Hij werd vermoord minder
dan drie maanden nadat hij een langetermijnbestand met Israël voorstelde
“als er een Palestijnse staat wordt gevestigd op de Westelijke
Jordaanoever en de Gazastrook.”
Zijn opvolger, Abdel Aziz al-Rantisi, werd vermoord minder dan drie
maanden nadat hij een soortgelijk aanbod voor een wapenstilstand aan
Israël had gedaan.
Dan was er ook nog de moord op Jabari in 2012 door de regering van
Netanyahu. Volgens ingewijden was Jabari slechts enkele uren voordat hij
werd vermoord een ‘langetermijnovereenkomst voor wederzijdse
wapenstilstand’ aan het overwegen.
De parallellen tussen 2012 en 2024, tussen de moorden op Jabari en
Haniyeh, zijn griezelig.
Tot slot
Zullen de dodelijke aanvallen van Israël een afschrikmiddel blijken te
zijn tegen Iran en zijn vazallen, en de spanning die de laatste dagen
gestaag is toegenomen, verminderen? Of zullen ze een kapitale
misrekening blijken te zijn, een roekeloze escalatie die het
Midden-Oosten in een regionale oorlog stort?
[Alle links, bronnen, documenten en meer informatie uitsluitend voor abonnee's]
[31 juli 2024]
Afdrukken
Doorsturen