De Russische economie stort in, toch?
Een blik op de veerkracht van de
Russische economie en waarom er van westerse voorspellingen niet veel
klopt.
In de westerse mainstream media wordt veel gezegd en geschreven over
de Russische economie, bijna altijd in een negatief daglicht, zelfs
vóór de oorlog. Zo wist gisteravond in het tv-programma Vandaag Inside
door Pieter Cobelens (voormalig Directeur Militaire Inlichtingen en
Veiligheidsdienst en volgens de Speakers Academy een Cybersecurity &
Cyberstrategie Spreker) ons nog te vertellen dat het gauw heel erg
slecht gaat met de Russische economie. Okéééé.....
Als we echter vanuit een breder
perspectief naar de Russische economie
na 24 februari 2022 kijken, kunnen we de
veerkracht ervan niet onderschatten.
Velen hadden namelijk verwacht dat de
door de VS geleide sancties de
oorlogsinspanningen van Moskou tegen
Oekraïne zouden verlammen. Bijna drie
jaar na het begin van het conflict
blijft Rusland grote hoeveelheden olie,
gas, kolen, meststoffen en andere
grondstoffen exporteren. Met name de
gouverneur van de centrale bank, Elvira
Nabiullina, wordt algemeen geprezen voor
het feit dat zij de regering van
Vladimir Poetin in staat heeft gesteld
de economie van het land relatief gezond
te houden.
Rusland is vaak afgeschilderd als achterlijk, met figuren als de
overleden Amerikaanse senator John McCain die het land vergeleek met "een
groot tankstation". Deze uitspraken, hoewel politiek geladen, zijn
ongenuanceerd en vaak onjuist. Het probleem is dat dergelijke verhalen
leiden tot gebrekkige beoordelingen, foutieve prognoses en
uiteindelijk tot misplaatste beleidsmaatregelen.
Westerse misvattingen over de Russische economie
Er werd algemeen verwacht dat de Russische economie zou instorten na
de invoering van strenge sancties in 2022. Aanvankelijk was er een
grote economische schok. In de zomer herstelde de Russische economie
zich echter en begon te groeien. Vanaf 2024 is de groei nog steeds
sterk, met meer dan 3%. Daarentegen heeft Europa te maken gehad met
stagnatie en het 'boemerangeffect' van zijn eigen sancties.
Economische integratie met Rusland, met name op het gebied van energie,
werd onderschat, net als het vermogen van president Poetin om de
handel snel om te leiden naar het Globale Zuiden.
Prominente geluiden zoals die van het Centrum voor Analyse en
Strategieën in Europa, onder leiding van Sergej Aleksasjenko,
Vladislav Inozemtsev en Dmitri Nekrasov, hebben benadrukt hoe slecht
westerse analisten de economische koers van Rusland hebben begrepen.
Hun rapport, “
Dictator's Reliable Rear: The Russian Economy at the
Time of War,” onderstreept deze hiaten in het begrip.
Bijvoorbeeld:
- In april 2022 voorspelde de Wereldbank dat het Russische BBP tegen
het einde van het jaar met 11,2% zou dalen, maar de werkelijke daling
bedroeg slechts 2,1%.
- In 2023 groeide de Russische economie met 3,6%. Daarmee overtrof het
de prognose van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) van januari
van slechts 0,3%.
- Voor 2024 wordt een groei van 3,8-4,0% verwacht, vergeleken met
eerdere internationale prognoses van 1,3%.
Deze discrepanties tonen aan dat er sprake is van een diepgeworteld
misverstand over de Russische economie onder drie belangrijke groepen
analisten:
- Doorgewinterde Rusland-specialisten die de gebeurtenissen vanuit het
perspectief van de Sovjet-Unie bekijken en Poetins beleid vergelijken
met de restauratie van de Sovjet-Unie.
- Analisten die voor westerse overheden of NGO's werken en die
vertrouwen willen wekken in sancties en beperkingen.
- Voormalige Russische politici, gepensioneerde leunstoel'deskundigen'
die graag aanzitten bij talkshows en die zich tegen Poetin verzetten,
wier analyses vaak bevooroordeeld zijn door hun verwachtingen van de
val van het regime en het ophemelen van de NAVO.
Deze discrepantie onderstreept de noodzaak van objectievere, op data
gebaseerde beoordelingen die economie en ideologie van elkaar scheiden.
Het hybride model: marktprincipes en staatstoezicht
Een veelvoorkomend misverstand over de Russische economie is dat deze
is teruggevallen op een staatscontrole in Sovjetstijl. Hoewel het waar
is dat staatsbedrijven sectoren als olie, gas en bankieren domineren,
is het plaatje complexer. Ongeveer de helft van de Russische economie
is nog steeds in privébezit en zelfs staatsbedrijven opereren in
concurrerende omgevingen.
In Poetins hybride economische model is staatstoezicht in evenwicht
met marktprincipes. Zo richt het Kremlin vaak concurrerende
staatsgiganten op in dezelfde sector. Sberbank en VTB in de banksector,
of Gazprom en Novatek in de gassector, zijn slechts twee voorbeelden
waarbij concurrentie wordt aangemoedigd om efficiëntie te bevorderen.
Ook particuliere bedrijven worden gedwongen te innoveren, waardoor het
systeem dynamisch blijft.
Het succes van dit model ligt in het vermogen om staatscontrole te
garanderen zonder de concurrentie te onderdrukken. Zo heeft Elvira
Nabiullina, het hoofd van de Russische Centrale Bank, haar autonomie
in besluitvorming behouden, crises vakkundig doorstaan en beleid
geïmplementeerd dat de economie onder extreme druk heeft
gestabiliseerd. Haar leiderschap benadrukt hoe Rusland staatscontrole
combineert met professioneel economisch management.
Sancties en hun gevolgen
Eén van de grootste uitdagingen voor Rusland is de impact van westerse
sancties. Hoewel sancties bepaalde sectoren hebben verstoord, met name
de gasexport, waarbij Gazprom in 2023 een verlies van $ 6,2 miljard
boekte hebben ze de economie niet verlamd zoals bedoeld. In plaats
daarvan heeft Rusland de handel omgeleid via het Globale Zuiden,
waardoor beperkingen werden omzeild. Europese bedrijven hebben
ondertussen manieren gevonden om indirect handel te drijven met
Rusland via buurlanden als Kazachstan.
Het falen van sancties om Rusland volledig te isoleren onderstreept
hun gebrek aan universele handhaving. Zonder de deelname van grote
spelers als China en India hebben sancties de handel grotendeels
omgeleid in plaats van stopgezet. Deze fragmentatie verzwakt hun
effectiviteit en benadrukt de uitdagingen van het implementeren van
een werkelijk wereldwijd sanctieregime.
Uitdagingen en risico's voor de toekomst
Ondanks de veerkracht is de Russische economie niet zonder problemen.
Oorlogsgerelateerde uitgaven hebben de inflatie tot hardnekkig hoge
niveaus van 8-9% gedreven, met rentetarieven van maar liefst 21%.Het
verlies van toegang tot westerse technologie kan in de loop van de
tijd toenemen, innovatie vertragen en het groeipotentieel op de lange
termijn beperken.
De civiele economie blijft echter sterk. Bedrijven hebben zich
aangepast door fabrieken om te bouwen ter vervanging van westerse
technologie, terwijl stijgende reële besteedbare inkomens de
consumptie hebben aangewakkerd. In tegenstelling tot de aannames dat
groei uitsluitend wordt aangestuurd door de militair-industriële
sector, heeft de civiele sector een significante bijdrage geleverd aan
de economische prestaties.
Conclusie: Er is behoefte aan herbeoordeling
De Russische economie staat voor grote uitdagingen op de middellange
tot lange termijn, maar is tot nu toe opmerkelijk veerkrachtig
gebleken. Gewoon hopen dat de economie zal wankelen op basis van
gebrekkige prognoses en wensdenken is geen haalbare strategie.
Westerse beleidsmakers hebben nog steeds niet in de gaten waarom hun
sanctieregime niet het gewenste effect heeft gehad en de mazen in de
wet blijven bestaan.
De economische veerkracht van Rusland is
deels het gevolg van eerdere
stimuleringsmaatregelen. De afgelopen
jaren hebben bedrijven en huishoudens
grote kasreserves opgebouwd, waardoor ze
zelfs bij hoge inflatie konden blijven
uitgeven en wanbetaling konden voorkomen
bij hoge leenkosten. Net als in andere
delen van de wereld heeft de dalende
vraag naar arbeid vooral geleid tot een
afname van het aantal openstaande
vacatures in plaats van een lager aantal
mensen met een baan. Cijfers van
HeadHunter, een wervingssite, suggereren
dat de verhouding tussen openstaande
vacatures en werkzoekenden niet meer
stijgt. Omdat bazen de afgelopen maanden
moeite hebben gehad om werknemers te
vinden, zijn ze terughoudend om mensen
te ontslaan, tenzij ze absoluut moeten.
Belangrijker nog is dat een herbeoordeling een eerlijke analyse moet
bevatten van de onbedoelde gevolgen van sancties, niet alleen voor
Rusland, maar ook voor de wereldmarkten en westerse economieën. Zonder
dergelijke reflectie loopt het Westen het risico om beleid te blijven
voeren dat er niet in slaagt zijn doelen te bereiken en tegelijkertijd
de wereldwijde economische instabiliteit te verergeren. Een meer
strategische, genuanceerde benadering is essentieel om door de
complexiteit van het huidige wereldwijde geopolitieke landschap te
navigeren.
[Alle links, bronnen, documenten en meer informatie uitsluitend voor abonnee's]
[21 november 2024]
Afdrukken
Doorsturen
