Trumps expansionisme: modern manifest of gewoon een grote bek?

De afgelopen dagen heeft de verkozen president opgeroepen tot het bevestigen van de Amerikaanse controle over het Panamakanaal en Groenland, waarmee hij aantoont dat zijn filosofie van ‘America First’ een expansionistische dimensie heeft.


Heeft iedereen de imperialistische buitenlandse politiek van Amerika gemist van eind 19e en begin 20e eeuw, toen het land Hawaï annexeerde, in paniek raakte over de immigratie van niet-blanken en een kanaal eiste door de landengte van Panama, zodat zeemacht en handel sneller tussen de Atlantische en de Stille Oceaan konden reizen?
Oude tijden herleven want Donald Trump dreigt allerlei imperialistische onzin terug te brengen waar we voorheen alleen over lazen in de biografieën van Teddy Roosevelt.

De afgelopen tijd heeft de aankomend president van de VS duidelijk gemaakt dat hij plannen heeft voor Amerikaanse territoriale uitbreiding. Hij verklaarde dat de Verenigde Staten zowel veiligheids- als commerciële belangen hebben die het beste kunnen worden aangepakt door het Panamakanaal en Groenland onder Amerikaanse controle of volledig eigendom te brengen. De toon van Trump heeft niets te maken met de trollende joligheid die de afgelopen weken gepaard ging met zijn herhaalde suggesties dat Canada de “51e staat” van Amerika zou moeten worden, inclusief zijn verwijzingen op sociale media naar de belegerde premier van het land als “Gouverneur Justin Trudeau.” In plaats daarvan maakte Trump duidelijk dat zijn aanbod uit zijn eerste termijn om het land te kopen in de komende termijn een deal zou kunnen worden die de Denen niet kunnen weigeren.

Donald Trump heeft opnieuw de krantenkoppen gehaald met controversiële uitspraken, dit keer dus hintend op het heroveren van de controle over het Panamakanaal, het verkennen van het idee om Canada om te vormen tot Amerikaanse staten, en hij heeft zelfs eerder de aankoop van Groenland voorgesteld. Hoewel deze opmerkingen op het eerste gezicht misschien bizar lijken, openen ze een bredere kijk over expansionisme in het moderne tijdperk en of dergelijke ideeën enige inhoud hebben—of slechts politiek theater zijn. Hij heeft in ieder geval mede-oligarch en PayPal-oprichter Ken Howery benoemd tot zijn kandidaat voor de functie van ambassadeur van de Verenigde Staten in Denemarken.


Het Panamakanaal: heroveren wat nooit helemaal van de VS was?

Het Panamakanaal, een belangrijk maritiem knelpunt dat de Atlantische en Stille Oceaan met elkaar verbindt, staat sinds 1999 onder Panamese controle. De VS bouwde en exploiteerde het kanaal gedurende het grootste deel van de 20e eeuw, maar stemde er onder de Torrijos-Carter-verdragen mee in de controle aan Panama over te dragen. Trumps opmerkingen over het heroveren van het kanaal komen voort uit zijn klachten over hoge doorgangspercentages, waarvan hij beweert dat ze Amerikaanse bedrijven schaden.




Hij had het ook nog over de kosten in geld en levens die Amerika had moeten betalen voor de oorspronkelijke aanleg van het kanaal - wat niet waar is, aangezien de meeste arbeiders die omkwamen bij het graven van het kanaal afkomstig waren uit het Britse en Franse West-Indië, en ze werkten in het begin onder zulke verschrikkelijke omstandigheden dat Amerikanen de banen niet wilden, wat bekend in de oren klinkt - en hij bekritiseerde ook Jimmy Carter omdat hij het kanaal teruggaf aan Panama, enzovoorts.

Laat het even bezinken. Dit is dus de aankomende leider van de VS die een bondgenoot met oorlog dreigt over tarieven, een kostenpost voor zakendoen die wordt opgelegd aan wereldwijde miljardenbedrijven.

Panamezen hebben hun irritatie geuit over Trumps retoriek. Voor Panama vertegenwoordigt het kanaal soevereiniteit die met moeite is verworven na decennia van Amerikaanse aanwezigheid en invloed. Trumps opmerkingen zetten niet alleen de relaties met een belangrijke regionale partner onder druk, maar roepen ook het spook van neokolonialisme op in een tijd waarin veel landen de restanten van vroegere imperiale controle afwerpen.

Vanuit een logistiek perspectief zou het heroveren van het kanaal ofwel diplomatieke machtsvertoon of regelrechte militaire actie vereisen, wat in het huidige mondiale klimaat niet haalbaar of wenselijk is. De VS zou te maken krijgen met aanzienlijke internationale tegenreacties, om nog maar te zwijgen van de weerstand van Panama en zijn bondgenoten in Latijns-Amerika. Bovendien functioneert het kanaal efficiënt en eerlijk onder Panamese controle, waardoor er weinig rechtvaardiging overblijft behalve nationale trots.

Als Panama zich militair bedreigd voelt door een land dat het als bondgenoot beschouwt, en ze gaan (als verwacht) niet instemmen met de eisen van een bullebak, dan zullen ze op zoek gaan naar bescherming. Als de VS hen niet wil beschermen, zal China dat misschien wel doen. Op een ander moment zouden het de Sovjets zijn geweest waarmee Panama zich had verbonden, maar Poetins strijd in Oekraïne heeft Rusland tot een nog grotere nucleaire wereldmacht gemaakt. China, dus, onder het motto: de vijand van mijn vijand is mijn vriend.


Uitbreiding naar Canada en Groenland: serieus of satirisch?

Trumps bespiegelingen over het omvormen van Canada tot Amerikaanse staten en het kopen van Groenland voegen een extra laag toe aan zijn expansionistische verhaal. Hoewel deze ideeën absurd lijken, spelen ze in op historische notities van American Manifest Destiny: het geloof dat de VS voorbestemd was om zich over het continent uit te breiden.

Canada, een soevereine natie met een sterke nationale identiteit, zou nooit vrijwillig zijn onafhankelijkheid opgeven. Afgezien van de logistieke onmogelijkheid van zo'n scenario, zou elke poging om Canada te absorberen wijdverspreide verontwaardiging opwekken, zowel nationaal als internationaal. Het zou ook ingaan tegen de moderne trend van landen die streven naar meer onafhankelijkheid, zoals we hebben gezien met Brexit of Catalonië's streven naar afscheiding van Spanje.

Groenland, een semi-autonoom Deens gebied, werd eerder in 2019 door Trump als potentiële aankoop aangemerkt. Hoewel het idee door Deense functionarissen als belachelijk werd afgedaan, onderstreepte Trumps redenering - Groenlands strategische ligging en overvloedige natuurlijke hulpbronnen - zijn transactionele visie op geopolitiek. Een dergelijke deal zou echter onoverkomelijke juridische en diplomatieke obstakels tegenkomen, om nog maar te zwijgen van de weerstand van de bevolking van Groenland.

Afgelopen zondag plaatste Donald Trump het volgende op Truth Social: "Voor de nationale veiligheid en vrijheid in de hele wereld zijn de Verenigde Staten van Amerika van mening dat het bezit en de controle over Groenland een absolute noodzaak zijn."
We vinden het interessant dat de VS, slechts enkele uren nadat de verkozen president had voorgesteld dat hij Groenland zou willen kopen, een autonoom gebied dat al honderden jaren deel uitmaakt van Denemarken, hun defensie-uitgaven met ten minste $ 1,5 miljard dollar verhoogden. Eén van de belangen voor de VS is de grote Amerikaanse militaire basis daar die de NSA gebruikt om de Europese 'bondgenoten' te bespioneren.


Wat zit er achter Trumps expansionistische retoriek?

Trumps uitspraken hebben waarschijnlijk meer te maken met politieke verhoudingen dan met echte beleidsambities. Door deze ideeën te lanceren, doet Trump een beroep op een basis die waarde hecht aan kracht, dominantie en een nostalgische kijk op het Amerikaanse exceptionalisme. Het is een vorm van politiek theater die de krantenkoppen haalt, afleidt van andere kwesties en Trump neerzet als een leider die niet bang is om de status quo uit te dagen.

Trumps interesse om Groenland te kopen lijkt de verbeelding van de vastgoedontwikkelaar te hebben gegrepen, volgens mensen binnen het Witte Huis. Medewerkers bevestigden dat Trump herhaaldelijk interesse heeft getoond om het Deense gebied tussen de Noord-Atlantische Oceaan en de Noordelijke IJszee te kopen, met wisselende ernst. Groenland is ook het grootste eiland ter wereld na Australië, dat wordt gedefinieerd als een continent, en gezien Trumps obsessie met "enorme" dingen, hadden we dit allemaal moeten zien aankomen.

Volgens berichten heeft Trump adviseurs in gesprekken terloops en tijdens diners gevraagd of de VS Groenland daadwerkelijk kan kopen en leek hij ongelooflijk geïnteresseerd toen iemand de hulpbronnen, het geopolitieke belang en de strategische ligging besprak. Trump heeft zelfs de raadsman van het Witte Huis gevraagd om het idee te onderzoeken, volgens twee bronnen van de Wall Street Journal.

Het zou trouwens niet de eerste keer zijn dat de VS Groenland probeert te kopen. President Truman gaf Amerikaanse functionarissen opdracht om Denemarken 100 miljoen dollar aan goudstaven aan te bieden voor het grootste eiland ter wereld in 1946. Het plan werd geheim gehouden tot 1991, toen een Deense krant geheime documenten vond die de details van het aanbod bevestigden. Jock Hickerson, een ambtenaar van het ministerie van Buitenlandse Zaken, schreef in 1946 een memo waarin hij de zoektocht naar Groenland beschreef en verklaarde dat "vrijwel elk lid" van het plannings- en strategiecomité het erover eens was dat de Verenigde Staten Groenland moesten proberen te kopen. Hickerson meldde dat de Joint Chiefs of Staff geloofden dat het gebied "volledig waardeloos was voor Denemarken" en "onmisbaar voor de veiligheid van de Verenigde Staten." Maar nadat het idee in december 1946 tijdens een bijeenkomst met de Deense minister van Buitenlandse Zaken werd geopperd, leek de reactie er één van schok en belediging te zijn.

Het noordpoolgebied ontpopt zich als gevolg van hogere temperaturen (en smeltend ijs) nu snel tot een potentiële nieuwe zeeroute voor handelsschepen en oorlogsschepen. Dit feit is niet onopgemerkt gebleven bij degenen die geld willen verdienen aan de veranderingen in het milieu. Neem het volgende citaat van Trumps minister van Buitenlandse Zaken, Mike Pompeo in mei: “Gestaag afnemende hoeveelheden zee-ijs openen nieuwe doorgangen en nieuwe kansen voor handel. Dit zou de reistijd tussen Azië en het Westen met wel 20 dagen kunnen verkorten. Arctische zeeroutes zouden het Suezkanaal en Panamakanaal van de 21e eeuw kunnen worden.”

Groenland is uiteraard niet te koop, maar het blijkt dat de Denen een uitstekend gevoel voor humor hebben. Zo zei de woordvoerder van de Deense regering onlangs: "Zoals we hebben aangegeven is Groenland niet te koop. We hebben echter opgemerkt dat tijdens het Trump-regime vrijwel alles in de Verenigde Staten, inclusief de regering, absoluut te koop was. Denemarken zou geïnteresseerd zijn in het kopen van de Verenigde Staten in zijn geheel, met uitzondering van de regering."

Groenland heeft een goed gevestigd zelfbestuur. Sinds 1979 heeft het eiland de meeste binnenlandse zaken geregeld, terwijl Denemarken alleen nog autoriteit heeft over defensie, buitenlands beleid en monetaire zaken. Deze autonomie positioneert Groenland als een ideale kandidaat voor een territoriale status binnen de VS, vergelijkbaar met Puerto Rico - dat is althans Washingtons idee. Groenland's vertrek uit de Europese Economische Gemeenschap (EEG) in 1985, en bij uitbreiding de EU, onderstreepte zijn gebrek aan interesse in Europese integratie. Deze beslissing werd voornamelijk ingegeven door conflicten over het EU-visserijbeleid, wat de vitale visserijsector van Groenland bedreigde. Denemarken is echter lid gebleven van de EU, wat complicaties voor Groenland oplevert op gebieden als handelsbeleid en afstemming van regelgeving. Ondanks het verlaten van de EEG ondervindt Groenland nog steeds indirect invloed van de EU via het Deense lidmaatschap, een situatie die zijn vermogen beperkt om volledig een onafhankelijke koers uit te zetten - een realiteit waar de Verenigde Staten hoop uit putten.

Het geostrategische belang van Groenland kan niet genoeg worden benadrukt. De ligging van het eiland dient als spil voor navigatie in het Noordpoolgebied, militaire dominantie en energie-exploratie. Pituffik Space Base (voorheen Thule Air Base), al een belangrijke Amerikaanse militaire basis, biedt radar voor vroege waarschuwing en houdt toezicht op potentiële raketbedreigingen. Met ongeveer 600 man personeel speelt het een cruciale rol in het Amerikaanse raketverdedigingsnetwerk, dat bedreigingen op het noordelijk halfrond bestrijkt.
De strategische ligging maakt ongeëvenaarde monitoringsmogelijkheden mogelijk, wat de Amerikaanse verdedigingshouding in het Noordpoolgebied versterkt. Uitbreiding van deze aanwezigheid zou de Amerikaanse strategie in het Noordpoolgebied versterken tegen rivalen zoals Rusland en China, wat een ongeëvenaarde invloed zou garanderen in het snel evoluerende Noordpoolgebied. De gedachtenkronkel van Trump is dus op zich niet zo raar (gezien vanuit het imperialistische Amerika).

Belangrijker is echter de overvloedige aanwezigheid van zeldzame aardmetalen van Groenland. Naar schatting bevat het eiland ongeveer 38,5 miljoen ton aan zeldzame aardmetalen, wat het één van de grootste reserves buiten China maakt. Deze hulpbron is cruciaal voor de productie van geavanceerde technologieën, waaronder smartphones, elektrische voertuigen en militaire hardware, wat het potentieel van Groenland onderstreept om een ​​cruciale rol te spelen bij het verminderen van de wereldwijde afhankelijkheid van Chinese toeleveringsketens. Deze elementen zijn van cruciaal belang voor de productie van elektronica, hernieuwbare energietechnologieën en militaire uitrusting. Aangezien de VS de afhankelijkheid van China voor deze essentiële hulpbronnen wil verminderen, is het veiligstellen van de minerale rijkdom van Groenland een strategische noodzaak. Door Groenland te integreren als Amerikaans grondgebied, zou Amerika directe toegang krijgen tot deze reserves, wat zijn technologische en militaire capaciteiten zou versterken. De Amerikanen zien Groenland als één van hun talloze eerdere slachtoffers: het land uitbuiten tot er niets meer te halen valt, om het daarna te dumpen.

De geschiedenis van dit soort landverwervingen is rijk en het is al eerder gedaan. In 1867 kocht de Amerikaanse president Andrew Johnson Alaska van Rusland voor $ 7,2 miljoen, wat neerkomt op minder dan twee cent per acre. De aankoop van Alaska besloeg 586.412 vierkante mijl en werd gesteund door William Henry Seward, Johnsons expansionistische minister van Buitenlandse Zaken.

Op een dieper niveau weerspiegelen deze opmerkingen Trumps transactionele benadering van bestuur. Of hij nu het Panamakanaal als een bedrijfsmiddel of Groenland als eersteklas onroerend goed ziet, zijn retoriek reduceert complexe geopolitieke relaties tot zaken van winst en verlies. Hoewel deze benadering wellicht weerklank vindt bij zijn aanhangers, negeert hij de nuances van internationale diplomatie en het belang van het respecteren van de soevereiniteit van andere landen.


Heeft dit enige zin?


Vanuit een praktisch standpunt zijn Trumps expansionistische ideeën onzinnig. Het heroveren van het Panamakanaal zou de internationale handel en de Amerikaans-Latijns-Amerikaanse betrekkingen verstoren. Canada opslokken of Groenland kopen zou de principes van zelfbeschikking en het internationale recht schenden. We zijn verbaasd dat hij niet aandringt op het bouwen van nep-eilanden. Het bouwen van kunstmatige eilanden, zoals China heeft gedaan in de Zuid-Chinese Zee, zou echter geopolitieke spanningen veroorzaken en immense middelen vereisen met twijfelachtige voordelen.

Er zit echter een kern van logica in Trumps zorgen over het Panamakanaal. Hoge passagetarieven hebben invloed op de verzendkosten en de VS zouden kunnen aandringen op onderhandelingen om betere voorwaarden voor Amerikaanse bedrijven te krijgen. Maar de oplossing ligt in diplomatie, niet in wapengekletter.


Waar zou Trump nog meer kunnen uitbreiden?

Als Trumps expansionistische inslag aanhoudt, kunnen andere gebieden in zijn vizier komen. Puerto Rico, al een Amerikaans territorium, heeft lang gedebatteerd over staat versus onafhankelijkheid. De Amerikaanse Maagdeneilanden, Guam en Amerikaans Samoa zouden ook in beeld kunnen komen, hoewel geen van beide zou passen bij de grootschaligheid van zijn eerdere suggesties. Daarnaast zou Trump fantastische ideeën kunnen koesteren, zoals het verwerven van dunbevolkte eilanden of het nastreven van invloed in gebieden met veel hulpbronnen.


Hebben zijn dreigementen enig gewicht?

Hoewel Trumps retoriek vaak overdreven is, zou het onverstandig zijn om het volledig te negéren. Als president toonde hij al bereidheid om normen te verstoren en diplomatieke conventies uit te dagen. Maar expansionisme in de 21e eeuw is veel complexer dan in de 19e eeuw. Internationaal recht, wereldwijde opinie en de logistieke uitdagingen van het besturen van nieuwe gebieden maken dergelijke ambities grotendeels onhaalbaar.



Laatste gedachten: De erfenis van het moderne expansionisme

Trumps expansionistische retoriek is, hoewel aandacht trekkend, meer symbolisch dan praktisch. Het speelt in op een nostalgisch beeld van Amerikaanse dominantie, maar houdt geen rekening met de realiteit van een wereld waarin soevereiniteit en zelfbeschikking voorop staan. In plaats van het Panamakanaal te heroveren of Groenland te kopen, zou de VS er beter aan doen zich te richten op het versterken van de bestaande relaties en het aanpakken van binnenlandse kwesties.

Uiteindelijk dienen Trumps opmerkingen meer als een weerspiegeling van zijn persoonlijkheid en politieke stijl dan als serieuze beleidsvoorstellen. Maar ze roepen belangrijke vragen op over de machtsbalans, respect voor soevereiniteit en de toekomst van de Amerikaanse invloed in een snel veranderende wereld. Of het nu een grote bek of strategie is, zijn woorden herinneren ons aan de delicate grens tussen ambitie en machtswellust.


 













[Alle links, bronnen, documenten en meer informatie uitsluitend voor abonnee's]



[25 december 2024]

 

Afdrukken Doorsturen