Een continent in verval

De oorlog in Oekraïne, het uiteenvallen van de NAVO en het westerse militaire bondgenootschap, vormden de perfecte basis voor de bevordering van de Europese herbewapening. Plotseling lijkt het erop dat vrijwel elk Europees staatshoofd zich bekeerd heeft tot de deugd van het verhogen van de defensie-uitgaven. Zelfs de Duitsers, die normaal gesproken fanatiek zijn in het controleren van overheidsuitgaven, zijn voorstanders geworden van 'uitgeven, uitgeven, uitgeven en zien wat er gebeurt'.

Tijdens de buitengewone bijeenkomst van de Europese Raad in Brussel bestond er geen twijfel over dat de wapenindustrie de groeisector zou worden. De 'leiders' van de Europese Unie kwamen overeen een akkoord te sluiten dat miljarden euro's zou vrijmaken om de defensie-uitgaven te verhogen. Voorstanders van dit plan pleiten voor het mobiliseren van maar liefst 800 miljard euro voor de herbewapening van het leger. Na uitvoering van dit plan zouden de EU-lidstaten leningen kunnen krijgen tot een totaalbedrag van 150 miljard euro.

Duitsland loopt voorop in de campagne om de Europese economie te herstructureren rond de noodzaak van defensie. De inzet voor dit project is sterk gemotiveerd door het doel de dreiging van een economische recessie af te wenden en de noodlijdende automobielsector te redden. Zoals Holger Schmieding, hoofdeconoom bij de Berenberg Bank, stelde: 'Het wordt voor iedereen duidelijk dat defensie-uitgaven de manier zijn om banenverlies in de auto-industrie te compenseren.' Een uitgelekt plan voor de Duitse herbewapening gaat zelfs zó ver dat het voorstelt 400 miljard euro te besteden aan nationale defensie en nog eens 500 miljard euro toe te wijzen aan de wederopbouw van de Duitse infrastructuur.

Natuurlijk is het nog vroeg, en verstandige raad zou wel eens in de wind geslagen kunnen worde  op de chauvinistische verschuiving van Europa naar een oorlogseconomie. De rechtvaardiging voor de keuze voor militair keynesianisme is de vermeende bedreiging die Rusland vormt voor de Europese veiligheid en de noodzaak om de integriteit van Oekraïne te verdedigen (en het land zo snel mogelijk te integreren in de Europese Unie - inlegvelletje of geen inlegvelletje). Het is echter voor iedereen duidelijk dat, zelfs als alle miljarden die voor de verdediging van Europa zijn gereserveerd verstandig worden geïnvesteerd, dit weinig invloed zal hebben op de ontwikkelingen op het slagveld van Oekraïne. Het omvormen van de kwakkelende Duitse auto-industrie tot de productie van militair materieel zal jaren duren, evenals het proces om de bestaande West-Europese veiligheidsmiddelen om te vormen tot een geloofwaardige militaire macht.

Bedenk dat de Duitse spoorweginfrastructuur momenteel in een te slechte staat verkeert om tanks en ander militair materieel door het land te vervoeren. Jarenlange obsessie met de Net Zero Green-gekte heeft zijn tol geëist van de eens zo formidabele Duitse economie.

Het is een publiek geheim dat de EU (ook) zijn defensie-infrastructuur ernstig heeft verwaarloosd. Ook worden initiatieven onder leiding van de EU en andere Europese instellingen tergend langzaam uitgevoerd. Het onvermogen van de EU om een ​​doeltreffende, Europabrede reactie te bieden op de coronacrisis, legde de erbarmelijke staat van het vermogen van deze instellingen om met een noodsituatie om te gaan bloot. De EU is goed in regelgeving, maar niet in het voor elkaar krijgen van dingen. De regelgevende instellingen van de EU zijn meer geïnteresseerd in regelgeving dan in de uitvoering van een complex plan dat is ontworpen om het continent te herbewapenen.

Het probleem van het transformeren van de Europese defensie tot een geloofwaardige macht is ook niet louter een kwestie van militair materieel. Europese legers – waaronder Groot-Brittannië en Frankrijk – zijn slecht voorbereid op een oorlog. De EU-landen zijn vervreemd geraakt van de patriottische waarden die nodig zijn om een ​​daadwerkelijke militaire inzet tegen Rusland te ondersteunen. Keir Starmers 'coalitie van bereidwilligen' roept de vraag op: 'Wát willen we doen?'. In een tijd waarin noch Frankrijk noch Groot-Brittannië hun grenzen kunnen beveiligen om massale illegale migratie te voorkómen, zal hun bereidheid om bereidwillig te zijn, ècht op de proef worden gesteld.

Macron en zijn collega's zijn misschien wel goed in het spelen van de rol van aspirant-Napoleon Bonapartes. Maar deze kletsmajoors zijn niet in staat om de uitkomst van de oorlog in Oekraïne ernstig te beïnvloeden. Momenteel beschikken alleen de Verenigde Staten over de middelen en de militair-technologische capaciteit om de uitkomst van deze oorlog significant te beïnvloeden.

Hoewel alle stoere praat die uit de Brusselse bubbel voortkomt een uitgesproken performatieve dimensie heeft, is het belangrijk om de gevaren serieus te nemen van het ontketenen van een explosieve dynamiek die snel kan escaleren en uit de hand kan lopen. Nu we afstevenen op een wereld van toenemend protectionisme en economisch conflict, bestaat het gevaar dat de Europese herbewapening onbedoeld tot een wapenwedloop leidt (tot groot plezier van het militair/industrieel complex). De geschiedenis leert dat een dergelijke ontwikkeling onvermijdelijk onvoorspelbare gevolgen heeft.

Wat werkelijk zorgwekkend is aan het besluit van de Europese Raad, is niet alleen de 'uitgaven, uitgaven'-strategie of de inzet op de economische voordelen van de wapenindustrie. Wat werkelijk zorgwekkend is, is dat de leidende Europese militaire haviken geen duidelijkheid hebben over de toekomstige koers van het continent. Geplaagd door de ziekte van geopolitieke ongeletterdheid hebben de Europese leiders verzuimd de vraag aan te pakken hoe ze moeten navigeren in een wereld waarin de drie dominante machten – Amerika, China, Rusland – een onevenredig sterke invloed hebben op geopolitieke kwesties.

Europese landen moeten hun verantwoordelijkheid nemen voor hun nationale defensie en dat zal ongetwijfeld hoge financiële kosten met zich meebrengen. De aankondiging van president Trump dat Amerika van plan is zijn militaire rol in Europa te verkleinen, maakt de kwestie van de continentale defensie zeer urgent. Maar deze uitdaging mag niet worden verward met de oplossing van de oorlog in Oekraïne. Evenmin mag Oekraïne worden gebruikt als voorwendsel om het beleid van militair keynesianisme te rechtvaardigen.

De belangen van de Duitse auto-industrie mogen niet worden verward met de belangen van het Oekraïense volk.

We moeten er ook voor waken dat de federalistische *proest* leiding *proest* van de EU de defensiekwestie misbruikt om haar macht te centraliseren - de voorbereidingen daartoe zijn al in een ver gevorderd stadium. Defensie moet worden gezien als een nationale aangelegenheid waarvoor soevereine staten verantwoordelijkheid zouden moeten dragen.

De Europese Unie zal haar eigen boontjes moeten doppen en de handleiding hoe dat te doen lijkt niet door de Amerikanen te worden gegeven.

Er is nauwelijks nog iets dat de verschillende delen van wat vroeger de westerse wereld werd genoemd, met elkaar verbindt. De opkomst van Trumps presidentschap in 2025 heeft de trend naar fragmentatie van het wereldwijde westerse denken verstevigd. Amerika richt zijn blik naar binnen en de Aziatische regio, en een al te vaak genegeerd Europa weet dat zijn kwetsbaarheid en zwakte aan het licht komen (maar zal dat nooit uitspreken).

Het huidige conflict tussen Europa en Amerika kan niet worden gereduceerd tot een contrasterende aanpak van de Russische invasie van Oekraïne. Het is ook niet simpelweg een conflict over tarieven en handel. Ja, we zien de krachtige verdediging van het Amerikaanse nationale belang, maar de dynamiek die hieruit voortvloeit, is niet slechts de nieuwste versie van de gebruikelijke concurrentiepositie tussen verschillende mogendheden.

De recente onthulling van het zogenaamd geheime gesprek tussen hoge Amerikaanse topfunctionarissen op Signal toonde aan dat het hier niet om een ​​gewone inbreuk op de beveiliging ging. De manier waarop de onthulling plaatsvond en de houding van de deelnemers aan het gesprek wezen erop dat wat vroeger bekendstond als het Westen, of de Westerse Alliantie, van elke inhoudelijke inhoud is ontdaan. De minachtende toon die de deelnemers aansloegen jegens Europa en de Europese 'leiders' getuigde van een ernstige culturele breuk tussen de twee continenten. Ongetwijfeld voelen delen van de Europese elites dezelfde gevoelens jegens hun 'ongemanierde' Amerikaanse neven in de regering-Trump.

Het is moeilijk te voorspellen hoe het zich ontvouwende drama zich zal ontwikkelen en of het de fase van een westerse familiemoord zal bereiken. Er moeten nog steeds een paar mensen het hoofd koel houden en de geopolitieke breuk tussen de twee continenten loopt parallel aan een fundamenteel cultureel conflict in alle delen van de westerse wereld. De uitkomst van de botsing tussen Europa en Amerika zal echter niet volledig door de hoofdrolspelers worden bepaald. Er zijn wereldwijd machtige krachten aan het werk die leiden tot een intensivering van economische en politieke rivaliteiten. De strategische positionering die dit teweegbrengt, luidt een nieuw tijdperk van realpolitik in – een tijdperk waarin de hoofdrolspelers zich steeds minder geneigd zullen voelen om openlijk militaire macht te projecteren. En natuurlijk staan ​​China, Rusland en India (en andere BRICS-landen) klaar om elke kans te grijpen die de gevolgen van de confrontatie tussen de westerse wereld bieden.

Het gaat niet alleen om de loskoppeling van de VS van Europa, maar ook om een ​​breuk met de conventies van na de Tweede Wereldoorlog die het kader vormden voor de intrawesterse betrekkingen. De NAVO heeft lange tijd aan de beademing gelegen. Nu heeft Washington besloten op te roepen tot stopzetting van verdere behandeling.

Het is belangrijk om op te merken dat Trumps schijnbare onverschilligheid voor het lot van de NAVO en zijn onwil om Europa als een serieuze partner te blijven beschouwen, al lang op zich lieten wachten. De contouren van de huidige situatie speelden zich al af onder het toezicht van de regering-Biden in de weken voorafgaand aan de Russische invasie van Oekraïne in 2022.

In feite werden Europese leiders in de maanden voorafgaand aan de Russische invasie gedegradeerd tot figuranten. Het waren de VS en Rusland, Biden en Poetin, die de hoofdrolspelers waren. Zij waren degenen die belangrijke diplomatieke manoeuvres uitvoerden, niet de leiders van Frankrijk of Duitsland. Toen Washington in februari 2022 eenzijdig besloot om 3000 extra troepen naar Polen en Roemenië te sturen, deed het dan ook geen enkele poging om met de Europese Unie te overleggen.

Een kop in de New York Times van januari 2022 vatte de afwijzing van de EU goed samen: 'De VS en Rusland zullen de Europese veiligheid bespreken, maar zonder de Europeanen.'
Het artikel stelde het volgende:
'Het onontkoombare feit is dat wanneer de Verenigde Staten en Rusland maandag in Genève bijeenkomen om de veiligheid van Oekraïne en Europa te bespreken, de Europeanen daar niet aanwezig zullen zijn. En wanneer de NAVO woensdag met Rusland bijeenkomt, zal de Europese Unie als instelling er niet bij zijn – hoewel 21 landen lid zijn van beide groeperingen.'

Destijds meldde de NYT dat deze bilaterale gesprekken 'oude angsten hadden aangewakkerd dat de twee Koude Oorlogsmachten op eigen houtje een deal zouden smeden'. De voormalige chef buitenlandbeleid van de EU, Josep Borrell, uitte eerder zijn zorgen over de autoritaire aanpak van de VS en Rusland. 'We leven niet meer in de tijd van Jalta, toen de grootmachten in 1945 bijeenkwamen om het naoorlogse Europa te verdelen', zei hij. De Europese Unie 'kan geen toeschouwer zijn', vervolgde hij,' terwijl de Verenigde Staten, de NAVO en Rusland de Europese veiligheid bespreken.' Maar toen de invasie in Oekraïne op gang kwam, was dat precies wat Europa was: een toeschouwer.

Tegenwoordig wordt de EU nog maar zelden in het theater uitgenodigd en heeft ze moeite om zelfs maar de status van toeschouwer te bereiken. Er is iets werkelijk treurigs aan het onvermogen van de Europese elites om de hedendaagse realiteit onder ogen te zien. Neem de verklaring van onze voormalige, liegende premier en huidige secretaris-generaal van de NAVO, Mark Rutte. Hij pochte voor een publiek in Warschau het volgende:
'De NAVO-bondgenoten vertegenwoordigen de helft van de economische en militaire macht van de wereld. Twee continenten, 32 landen en een miljard mensen. Samen in de NAVO zijn Europa en Noord-Amerika onverslaanbaar. Vandaag en in de toekomst. Daarom zeg ik dit tegen onze miljard mensen: Wees gerust. De trans-Atlantische band is sterk. En ja, wij zullen van de NAVO een sterker, eerlijker en dodelijker alliantie maken. Zo blijven we allemaal veilig in een gevaarlijkere wereld'.

Een sterke transatlantische band? Echt waar?

Rutte's Pinokkiaanse uitspraak dient als een trieste herinnering aan de hardnekkige chronische zelfbedrogtoestand die de fantasieloze politieke heersers van de EU teistert. Het geeft aan dat, in ieder geval aan de Europese kant van de Atlantische Oceaan, de regerende elites nog steeds moeite hebben om de realiteit onder ogen te zien en hun landen niet voor te bereiden op de uitdagingen die de zich ontvouwende wereldorde met zich meebrengt.

Het is duidelijk dat de Westerse Alliantie lange tijd op geleende tijd heeft geleefd. De Koude Oorlog tussen de vrije en de totalitaire wereld heeft het Westen een ongekende cohesie verschaft. Maar deze cohesie was gebaseerd op de morele superioriteit die men genoot ten opzichte van de diepgewortelde Sovjet-Unie. Dit was een negatieve vorm van moreel gezag, gebaseerd op het contrast met een moreel inferieur politiek systeem. Nadat de Sovjet-Unie uiteenviel en de Koude Oorlog ten einde kwam, moest het Westen de morele bronnen in zichzelf vinden om legitimiteit te verwerven.

Dat het einde van de Koude Oorlog in 1991 een gemengde zegen zou blijken te zijn, werd destijds door scherpzinnige waarnemers erkend. Nauwelijks was de Koude Oorlog voorbij of een gevoel van nostalgie naar de zekerheden en morele helderheid die een wereld verdeeld tussen goed en kwaad bood, sloeg toe. De voormalige diplomaat en invloedrijke econoom John K. Galbraith schreef: 'Het harde, indringende feit is dat er in de afgelopen 45 jaar, iets minder dan een halve eeuw, niemand is omgekomen, ongelukken daargelaten, in een conflict tussen de rijke en relatief welvarende industriële landen van de wereld, en dit geldt zowel voor de kapitalistische... als voor de landen die zichzelf als communistisch hebben gekarakteriseerd.' Galbraiths klaagzang over de goede oude tijd van de Koude Oorlog vond weerklank in de Financial Times: 'De opluchting van het Westen over het einde van de Koude Oorlog is geschiedenis. Dit is vervangen door de angst voor politieke instabiliteit en het besef dat de integratie van Oost-Europa, om nog maar te zwijgen van de Sovjet-Unie, in de wereldeconomie problemen met zich meebrengt van een tot nu toe onvoorstelbare complexiteit'.

'Waarom we de Koude Oorlog binnenkort zullen missen', was de titel van een invloedrijk essay geschreven door John J. Mearsheimer, een wetenschapper op het gebied van internationale betrekkingen, in The Atlantic in augustus 1990. Mearsheimer, misschien wel de meest invloedrijke voorstander van de realistische school van internationale betrekkingen, begreep dat de Koude Oorlog enkele van de conflicten die het Europese continent in het voorgaande tijdperk teisterden, slechts had onderdrukt en niet opgelost.
Hij merkte op:
'We kunnen echter op een dag wakker worden en treuren om het verlies van de orde die de Koude Oorlog aan de anarchie in de internationale betrekkingen gaf. Want ongetemde anarchie is wat Europa kende in de vijfenveertig jaar van deze eeuw vóór de Koude Oorlog, en ongetemde anarchie – Hobbes' oorlog van allen tegen allen – is een belangrijke oorzaak van gewapende conflicten. Degenen die denken dat gewapende conflicten tussen de Europese staten nu uitgesloten zijn, dat de twee wereldoorlogen alle oorlogen uit Europa hebben weggebrand, projecteren onterecht optimisme op de toekomst. De vredestheorieën die impliciet aan dit optimisme ten grondslag liggen, zijn opmerkelijk oppervlakkige constructies .'

Mearsheimer stelde dat 'de kans op grote crises, zelfs oorlogen, in Europa nu waarschijnlijk dramatisch zal toenemen, nu de Koude Oorlog naar de achtergrond verdwijnt' .

Vijfentwintig jaar later is het duidelijk dat de jaren na de Koude Oorlog ongunstig bleken voor degenen die de westerse alliantie in stand wilden houden. Maar er staat meer op het spel dan alleen het lot van de NAVO. Het is belangrijk om op te merken dat wat het Westen verbond niet alleen pragmatische strategische doelstellingen waren. Het was niet louter een defensiepact. Evenmin kon het Westen in het tijdperk na 1945 worden gelijkgesteld met een Amerikaans imperium. Er was ook een gemeenschappelijke morele en intellectuele erfenis – een waardensysteem dat de nationale grenzen oversteeg en dat zelfs Hitler of Stalin niet volledig kon ondermijnen en verstoren.

Het Westen, of de westerse beschaving, heeft altijd een intern diverse cultuur gekend, maar heeft toch altijd blijk gegeven van het vermogen zichzelf te vernieuwen. Door de geschiedenis heen is het geteisterd door verdeeldheid, zoals de deling van het Romeinse Rijk in een westerse en een oosterse helft. Dit werd gevolgd door de splitsing van de christelijke kerk in een rooms-katholieke en een oosters-orthodoxe vleugel. De daaropvolgende splitsing van het westerse christendom ten tijde van de Reformatie leidde tot eeuwenlange bloedige conflicten tussen protestanten en katholieken. De zware tol die de bloedige ideologische conflicten van de 20e eeuw eisten, bracht talloze commentatoren ertoe om sombere hints te geven over de dreigende ondergang van de westerse beschaving. Toch hebben het Westen en de historische erfenis die het belichaamde het op de één of andere manier overleefd.

Kunnen we optimistisch zijn dat het Westen nog steeds over de regeneratieve krachten beschikt die nodig zijn om de ondermijnende effecten van de verdeeldheid die het zichzelf heeft toegebracht, in te dammen? Dat kan als voldoende mensen in invloedrijke posities begrijpen dat de huidige situatie waarin het Westen zich bevindt niet alleen geopolitiek, maar ook cultureel van aard is - en aan mensen met een gezond verstand is in de top van de EU en de lidstaten een chronisch tekort. Elke westerse samenleving wordt geconfronteerd met een intern cultureel conflict tussen degenen die de samenleving willen distantiëren van haar culturele erfenis en degenen die haar willen vernieuwen. Het winnen van dit conflict tegen de tegenstanders van de westerse cultuur is een voorwaarde om betekenis te geven aan het idee van het Westen in de 21e eeuw.

Nu het Westen de weg kwijt is, heeft het nog steeds de kans om op zijn schreden terug te keren en met zichzelf te leren leven. Zo niet (en gezien de agressieve houding van onze - veelal niet democratische - 'leiders' is dat een gegeven) dan staan ​​China en andere landen klaar.

Nog een laatste punt. In 1938 publiceerde Winston Churchill een boek getiteld Arms and Covenant, dat later dat jaar in de VS werd heruitgegeven onder de titel While England Slept: A Survey of World Affairs, 1932-1938. Churchill was woedend over de terughoudendheid van de Britse regering om de dreiging van nazi-Duitsland serieus te nemen en het falen om het leger voor te bereiden op de komende oorlog. Hitlers inval in Polen rechtvaardigde zijn oproep tot herbewapening.

Als Churchill vandaag nog zou leven, zou zijn versie van While England Slept hernoemd zijn tot While Europe Played With Toy Soldiers. Wat er in 1938 toe deed, was militaire herbewapening om een ​​ernstige bedreiging voor de menselijke beschaving het hoofd te bieden. Wat er vandaag toe doet, is niet zozeer een militaire, maar een morele herbewapening. Zoals J.D. Vance een tijdje geleden in zijn historische toespraak voor het aanwezige publiek van Europese leiders in München vertelde, bevindt de werkelijke vijand zich niet buiten de EU. De werkelijke vijand bevindt zich binnen de EU en wordt ondersteund door de morele verwarring die heerst binnen de natiestaten van de EU. De fysieke herbewapening die door de Europese Raad wordt voorgesteld, zal de morele verwarring die de federalistische leiders van de EU teistert, alleen maar benadrukken. Een herbewapening die ons inziens door toedoen van onze 'leiders' ongetwijfeld zal resulteren in een Derde Wereldoorlog.





[Alle links, bronnen, documenten en meer informatie uitsluitend voor abonnee's]



[12 april 2025]

 

Afdrukken Doorsturen