Het moeras van herhaaldelijke confrontaties

De Zuid-Aziatische regio staat opnieuw op de rand van een gevaarlijke escalatie. Recente ontwikkelingen tussen India en Pakistan onthullen echter een veel dieper en verontrustender patroon – een patroon dat verband houdt met de bredere grootmachtenrivaliteit tussen China en de Verenigde Staten. Dit is niet zomaar een schermutseling tussen historische tegenstanders; het maakt deel uit van een georkestreerde geopolitieke strategie met vèrstrekkende gevolgen.

Op 23 april 2025 kondigde India zijn besluit aan om het Induswaterverdrag (IWT) met Pakistan "op te schorten" na de tragische terroristische aanslag in Pahalgam, Jammu en Kasjmir, een dag eerder, waarbij meerdere burgers, waaronder toeristen, om het leven kwamen. Deze stap markeert een verschuiving in India's benadering van het verdrag, waarbij toekomstige samenwerking wordt gekoppeld aan Pakistan's onomkeerbare actie tegen grensoverschrijdend terrorisme.

Het Induswaterverdrag (IWT) werd op 19 september 1960 in Karachi ondertekend door de toenmalige Indiase premier Jawaharlal Nehru en de toenmalige Pakistaanse president, veldmaarschalk Ayub Khan, waarbij de Wereldbank na negen jaar onderhandelen tussen de twee landen als bemiddelaar optrad. Het verdrag was bedoeld om waterconflicten tussen India en Pakistan te voorkómen door het water van de Indus en haar zijrivieren onderling te verdelen. India kreeg de controle over de oostelijke rivieren - de Beas, de Ravi en de Sutlej - terwijl Pakistan de controle kreeg over de westelijke rivieren, waaronder de Indus en haar zijrivieren de Jhelum en de Chenab.

In de loop der decennia is het verdrag echter in India bekritiseerd omdat het onevenredig gunstig zou zijn voor Pakistan. Hoewel Pakistan aanzienlijke controle uitoefent over bijna 80% van het Indusbekken, wordt India niet alleen beperkt in de mate van toegang – zo'n 20% – maar ook in de soorten gebruik die zijn toegestaan ​​op de Westelijke Rivieren, met name wat betreft irrigatie en opslag. Deze waargenomen onevenwichtigheden, in combinatie met aanhoudende zorgen over de veiligheid  hebben in India geleid tot een sterkere roep om een ​​herevaluatie van de relevantie en eerlijkheid van het verdrag in de huidige geopolitieke context.

India en Pakistan lijken meedogenloos af te stevenen op een conflict, met escalerende retoriek en vergeldingsacties na de brute moord op 26 mensen door de door Pakistan gesteunde Kashmir-verzetsgroep afgelopen dinsdag. De aanval was gericht op een toeristisch gebied in Kasjmir. Hoewel het niet het eerste terreurincident in de regio is, meldden ooggetuigen dat de schutters specifiek niet-moslims als doelwit hadden voor executie.

In een tijdige herinnering, terwijl de Indiërs krachtige vergeldingsmaatregelen eisen voor de terroristische aanval in Pahalgam in Kasjmir, nam de Amerikaanse president Donald Trump premier Narendra Modi in vertrouwen om aan te geven dat de gesprekken met India over een handelsverdrag "voorspoedig verlopen" en kondigde hij aan dat de twee landen "een akkoord over tarieven zullen sluiten".

Als er een vriendelijke herinnering mag zijn aan India's nationale prioriteiten op dit moment, dan is dit het wel. Trump heeft een talent om op zijn wat we maar noemen unieke wijze, over te brengen wat woorden en clichés niet kunnen beschrijven als het gaat om oorlog en vrede. De Indiase premier Modi heeft gereageerd door te besluiten dat, hoewel India's vastberadenheid om terrorisme een vernietigende slag toe te brengen nooit ter discussie mag staan, "de volledige operationele vrijheid om te beslissen over de methode, doelen en timing van de reactie" bij de strijdkrachten moet berusten.

De premier zou volledig vertrouwen hebben uitgesproken in de professionele capaciteiten van de strijdkrachten. Het is een historische beslissing van elke gekozen regering aan de macht in een democratie, ongeacht de uitkomst. De implicaties zijn diepgaand, aangezien er aan het einde van de dag, wanneer het laatste uur van de afrekening aanbreekt, ook een keerzijde aan zit in termen van delegeren van bevoegdheden – namelijk de beroemde Barnaby Rule (algemeen toegeschreven aan wijlen Donald Rumsfeld) komt in het spel. Dat wil zeggen: wie het porselein breekt, is ook verplicht het te herstellen.

Interessant genoeg onthulde Modi zijn besluit tijdens een exclusieve bijeenkomst, bijgewoond door minister van Defensie Rajnath Singh en de nationale veiligheidsadviseur Ajit Doval (die ook bekendstaat als tsaar van de geheime Indiase operaties in het buitenland), evenals de hoogste functionarissen. De minister van Binnenlandse Zaken Amit Shah was niet aanwezig.

Later op de avond ontving Modi ook Mohan Bhagwat, de leider van de Rashtriya Swayamsevak Sangh (RSS), in zijn woning. Dit gebaar "benadrukte het nationale belang boven protocol", aldus een nationaal dagblad. Er mag echter geen misverstand bestaan ​​over hoe Bhagwats geest werkt. Vijf dagen geleden had hij gezegd: "We hopen op een krachtige reactie (op de aanval in Pahalgam)."  Bhagwat had gezegd: "Er is pijn in ons hart. We zijn boos. Maar om het kwaad te vernietigen, moet kracht getoond worden... Haat en vijandigheid zitten niet in onze aard. Maar het stilzwijgend verdragen van schade hoort daar ook niet bij. Een werkelijk geweldloos persoon moet ook sterk zijn. Als er geen kracht is, is er geen keus. Maar als er kracht is, moet die zichtbaar zijn wanneer nodig."

Alles wijst erop dat het zeer wel mogelijk is dat de regering militaire opties overweegt om Pakistan aan te vallen na de terroristische aanslag van 22 april. Pakistan lijkt dit ook te beseffen. De spanningen lopen op langs wat tot deze week de Line of Control (LOC) was, maar die neemt snel af nu Pakistan heeft besloten alle bilaterale verdragen met India, inclusief de Overeenkomst van Simla, op te schorten als reactie op de diplomatieke stappen van Delhi. Beide landen hebben visumhouders uit het andere land verplicht onmiddellijk te vertrekken en hebben diplomaten uitgezet, hoewel de formele diplomatieke banden intact blijven. Pakistan heeft alle handel met India stopgezet en zijn luchtruim gesloten voor Indiase vluchten.

De internationale reactie tot nu toe, zoals Trumps laatste opmerking aantoont, schrikt terug voor steun aan de oorlogsoptie. Simpel gezegd, geen enkel land, inclusief India's "beproefde" vriend Rusland of het zogenaamde Globale Zuiden, heeft begrip voor de gevoelens die in India worden geuit ten gunste van militaire actie tegen Pakistan. China daarentegen heeft een uitzonderlijk ondersteunende houding aangenomen ten aanzien van de soevereiniteit en veiligheid van Pakistan.

Met andere woorden, India eigent zich het morele voorrecht toe om zijn militaire macht op een ‘zichtbare’ manier in te zetten in een externe omgeving in het thermonucleaire tijdperk, te midden van uiterst ingewikkelde geopolitieke manoeuvres door de grootmachten en de internationale gemeenschap, die, nogmaals, in transitie is van de ene wereldorde naar een andere die op het punt staat het daglicht te zien.

Vergis u niet, dit gaat in de toekomst enorme gevolgen hebben. Pakistan heeft de internationale gemeenschap zelfs gewaarschuwd dat op elke militaire actie van India "met zekerheid en daadkrachtig zal worden gereageerd... de verantwoordelijkheid voor een eventuele escalatiespiraal en de gevolgen daarvan zullen volledig bij India liggen." De verklaring impliceert een verhulde dreiging dat zelfs een nucleaire drempel bereikt kan worden als het erop aankomt.

Als er oorlog uitbreekt, lijkt een positieve uitkomst voor beide partijen onwaarschijnlijk. Pakistan loopt achter op India in conventionele oorlogsvoering, maar beide partijen beschikken over nucleaire arsenalen – Pakistan met naar schatting 170 kernkoppen en India met ongeveer 172.

Pakistans beleid staat het eerste gebruik van kernwapens toe, terwijl India belooft deze alleen te gebruiken als vergelding voor een nucleaire aanval. Deze dynamiek maakt een nucleaire escalatie bijna onvermijdelijk, aangezien het Pakistaanse leger, dat een vastberaden Indiaas offensief niet kan weerstaan, mogelijk zijn toevlucht neemt tot kernwapens om een ​​verpletterende nederlaag te voorkómen. Wat de zaken nog ingewikkelder maakt, is dat Pakistans arsenaal, in tegenstelling tot dat van India, de nadruk legt op tactische kernwapens, wat Pakistan mogelijk doet geloven dat het kernwapens op het slagveld kan inzetten zonder een massale vergeldingsaanval uit te lokken.

Pakistans nucleaire doctrine staat zoals gezegd een eerste aanval toe als het voortbestaan ​​van het land daaronder wordt geacht. Er zijn drie drempels vastgesteld: het blokkeren van de watertoevoer naar Pakistan (onder het Induswaterverdrag); elke zeeblokkade; en buitenlandse bezetting van Pakistaans grondgebied. Buiten de aanslag uit Pakistan speelt vooral de watervoorziening naar Pakistan een grote rol in een langlopend conflict met India. Daar gaan we zometeen op door.

Gezien de totaliteit van de huidige situatie is het onwaarschijnlijk dat Pakistan in het geweldsconflict zal toegeven. Het land blijft volhouden dat het ook slachtoffer is van terrorisme dat vanuit India komt. En het heeft openlijk laten doorschemeren dat het niet zal aarzelen om de ladder van geweld te beklimmen in geval van een Indiaas offensief. Het spreekt voor zich dat, tenzij India kiest voor de Russische koers van een jarenlange uitputtingsslag, wat simpelweg uitgesloten is, een snelle escalatie wel eens in de kaarten zou kunnen spelen.

Daar zit hem de crux: hoe kan India dan de-escaleren wanneer (en niet áls) de noodzaak/contingentie zich voordoet? India heeft zelfs in de radicaal veranderde internationale context na de Koude Oorlog nog steeds een gesloten houding ten opzichte van bemiddeling door derden.

Aan de andere kant heeft India slechts een zwakke communicatieverbinding met Pakistan, die vermoedelijk nog steeds open is – de ‘hotline’ tussen de twee directeuren-generaal van Militaire Operaties. Hoe zwak de verbinding ook is, in een tijd waarin de emoties aan beide kanten hoog oplopen, is het verstandig om erover na te denken deze open te houden – en, belangrijker nog, om niet te aarzelen er gebruik van te maken. De twee legers hebben immers een lange geschiedenis van verstandige, realistische en pragmatische tegenstanders die elkaar begrijpen.

Ze weten dat oorlog een serieuze zaak is, vooral voor de mannen in de bloei van hun jeugd die zonder blikken of blozen hun leven zouden geven in de vuurlinie voor het welzijn van de natie. Zelfs in hybride oorlogen – of geheime operaties – speelt een menselijke factor een rol.

En dan de watervoorziening richting Pakistan. Dit land is al tientallen jaren verwikkeld in een web van hydropolitiek met buurland India, maar dit conflict is nu in een beslissende fase beland. Helaas worden de gebeurtenissen die hebben geleid tot India's drastische, zeer controversiële en illegale actie. India's naleving van het Induswaterverdrag (IWT) wordt al lang beschouwd als een reddingslijn voor Pakistan. India wist dat het deze vitale waterbron op elk moment kon afsluiten en Pakistan op de knieën kon krijgen. India wachtte ijverig op het juiste moment (de terroristische aanval in Pahalgam in Kasjmir) om de wereld ervan te overtuigen dat Pakistan terrorisme sponsorde.

De militaire elite van Pakistan lijkt zich niet bewust van de harde realiteit. Ze lijken te leven in een illusie van onoverwinnelijkheid. Hun voortdurende streven naar suprematie en persoonlijke ambities hebben hen afgeleid van hun fundamentele taak: het verdedigen van de geografische grenzen van het land. Ze beseffen niet dat het leger een staatsinstelling is – en niet de staat zelf. Pakistaanse legergeneraals zouden de verdeelde natie moeten helpen verenigen door de gekozen parlementariërs en visionaire leiders te steunen. In de precaire situatie kan alleen een verstandig en authentiek politiek leiderschap de spanningen verminderen en de watertoekomst van Pakistan veiligstellen.

De tijd dringt voor Pakistan. Het land moet daadkrachtig optreden om zijn waterbronnen te beschermen, anders dreigt de landbouweconomie in te storten, wat kan leiden tot een situatie waarin het land zijn soevereiniteit mogelijk moet opgeven aan een veel machtiger India. Diplomatieke betrokkenheid, juridische stappen, regionale diplomatie, publieke bewustwording en het opbouwen van vertrouwen in eigen land zijn de enige haalbare wegen vooruit. Overgave aan het eigen volk in plaats van aan de vijand is de ware test van leiderschap. Dit is een kwestie van doen of sterven.

De VS en China hebben beide strategische belangen in de regio, maar hun betrokkenheid verergert de spanningen vaak in plaats van ze op te lossen. Daarnaast leek de regering-Trump zich afzijdig te houden van Zuid-Azië. Belangrijke functionarissen leken niet goed geïnformeerd en Trump zelf toonde weinig interesse in het stabiliseren van de regio. Ondanks de ernst van de situatie krijgt het probleem wereldwijd minder aandacht dan andere geopolitieke brandhaarden. Dat lijkt de situatie nog gevaarlijker te maken.


In het begin van dit artikel schreven we dat dit niet alleen een lokaal conflict is. Het is een potentieel wereldwijd kruitvat.

Wanneer twee landen met kernwapens over betwiste grenzen heen vuren, neemt het risico op onbedoelde of opzettelijke escalatie enorm toe.En als diplomatie faalt en er een bredere oorlog uitbreekt, wie zouden er dan bij betrokken kunnen raken en hoe zou het wereldwijde schaakbord kunnen veranderen. We noemen even de hoofdrolspelers naast India en Pakistan.

China is een belangrijke bondgenoot van Pakistan via zijn investeringen in het Belt and Road Initiative (met name de China-Pakistan Economische Corridor). Als India Pakistan buiten Kasjmir aanvalt, zou China zich verplicht kunnen voelen om in te grijpen, al is het maar economisch of militair, via proxy-steun.

Dan hebben we ook nog Rusland - dat land heeft al lang militaire banden met India (wapenverkoop, training, technologie-uitwisseling).
Moskou zou India achter de schermen kunnen steunen, vooral gezien de huidige breuk met westerse mogendheden na Oekraïne.

En (het zal niet...) de Verenigde Staten - die hebben strategische belangen bij zowel India (als tegenwicht tegen China) als Pakistan (vanwege regionale stabiliteit en nucleaire veiligheid). Een oorlog tussen India en Pakistan zou de VS dwingen over een zeer gevaarlijk koord te lopen en zou een nieuwe "schaduwoorlog" kunnen ontketenen, waarbij supermachten verschillende partijen steunen.

Enkele landen uit het Midden-Oosten, te weten Saoedi-Arabië en de VAE- die onderhouden sterke banden met Pakistan. Daarentegen heeft Iran complexe relaties met zowel India als Pakistan. Spanningen in het Midden-Oosten kunnen toenemen, afhankelijk van olieroutes, vluchtelingenstromen en allianties.

De gevolgen voor de wereldeconomie zijn aanzienlijk omdat Kasjmir dicht bij belangrijke olietransportroutes ligt. Oorlog tussen India en Pakistan zou de wereldwijde toeleveringsketens (energie, grondstoffen, technologische componenten) verstoren en toch al kwetsbare economieën, met name ontwikkelingslanden, instorten.

Als dit tot een groot conflict leidt is de potentiële schade groot, enerzijds vanwege een enorm verlies aan mensenlevens - we praten dan over duizenden, zo niet miljoenen, vooral als kernwapens überhaupt overwogen zouden worden, laat staan ​​dat ze gebruikt zouden worden.

Anderzijds voorzien we dan een economische ineenstorting: een regionale oorlog tussen India en Pakistan zou eerst de Aziatische markten kunnen doen instorten... maar binnen enkele dagen wereldwijd gevolgen kunnen hebben. Inflatie, tekorten aan aanbod, technologische ontwrichting (vooral software, textiel, energie). En om het nog erger te maken is een wereldwijde vluchtelingencrisis zeer wel denkbaar: tientallen miljoenen mensen zouden ontheemd raken. Zuid-Azië is al dichtbevolkt; oorlog zou de buurlanden overspoelen.

We staan ​​op een punt waarop een grensconflict iets kan veroorzaken dat de mensheid op deze schaal nog nooit heeft meegemaakt. Terwijl de Amerikaanse president zijn aandacht richt op het binnenlane en snelle deals in het buitenland (Oekraïne, Canada, om een paar te noemen)  worden er wereldwijd schaakzetten gemaakt en zijn de Amerikanen niet degenen die het bord in handen hebben.

De VS is niet het enige land op aarde. Het is niet het centrum. Het is zelfs niet de supermacht die het pretendeert te zijn. Het is een speler in een spel dat nu wordt geleid door BRICS-allianties, regionale opstanden en buitenlandse relaties die geen Amerikaanse goedkeuring behoeven. Deze situatie tussen India en Pakistan is een duidelijke herinnering dat er externe bedreigingen bestaan ​​die de Amerikaanse illusie van onoverwinnelijkheid kunnen beïnvloeden.

Trumps land is niet onaantastbaar. Het is niet almachtig. Het is lid van een verdeelde wereld. Meer niet.





[Alle links, bronnen, documenten en meer informatie uitsluitend voor abonnee's]



[30 april 2025]

 

Afdrukken Doorsturen