Japan op rand van de afgrond

De Japanse obligatiemarkt kampt met ernstige problemen. De rentes stijgen, vooral op langlopende obligaties. Het probleem is nu dat niemand geïnteresseerd is in het kopen van obligaties. De koers van de obligaties daalt dus. En omdat er een omgekeerd verband is tussen koersen en rentes, stijgen de rentes. Een manier om dit te zien, is door te constateren dat beleggers de kredietwaardigheid van Japan in twijfel trekken. En terecht.

Japan, dat bastion van begrotingsdiscipline (of dat dachten we tenminste) en dat inmiddels een aanzienlijk hogere inflatie heeft dan de VS – 3,6% totale CPI en 3,2% kern-CPI – kijkt met verbazing toe hoe de rendementen op zijn zeer langlopende staatsobligaties dramatisch stijgen, terwijl de Bank of Japan dit jaar de kwantitatieve versoepeling, die ze medio 2024 begon, heeft versneld. De 'boosdoener' is de 40-jarige JGB-rente, die momenteel met 11 basispunten is gestegen, een stijging van 100 basispunten sinds begin april, tot 3,56%.

Ondanks de adembenemende stijging ligt de 40-jarige opbrengst nog steeds een fractie onder het algemene inflatiecijfer van Japan, en is daardoor in reële termen zelfs iets negatief. Bovendien worden kopers van nieuwe obligaties nog steeds opgelicht wat betreft de opbrengst.

En obligatiehouders die een paar jaar geleden nieuwe 40-jarige obligaties kochten toen de 40-jarige rente onder de 1% of zelfs onder de 0,5% lag, worden verpletterd door de prijs, omdat een dergelijke rentepiek op een zeer langlopende obligatie betekent dat de marktprijs van de obligatie instort. Als ze het verlies bij verkoop niet willen nemen, kunnen ze de obligatie tot de einddatum aanhouden en tientallen jaren lang een schamele 0,5% of meer aan couponrente per jaar ontvangen, om uiteindelijk de nominale waarde te ontvangen wanneer de obligatie afloopt. De koopkracht van die nominale waarde zal door decennia van inflatie sterk afnemen. Inflatie zonder compensatie.

Hoe dan ook, stijgende rentes zijn niet goed vanwege de enorme schuldenlast van Japan. Elke rentestijging wordt dan op zichzelf al een probleem, omdat de kosten voor de schuldaflossing dan ook zijn gestegen.

De Japanse schuld/bbp-ratio ligt ergens rond de 260%. Alles boven de 100% is enigszins problematisch. We kunnen dus gerust stellen dat het ver in de gevarenzone zit. De Japanse munteenheid, de yen, kampt ook met problemen, maar eerlijk gezegd zijn de problemen al een tijdje aan de gang.

Nog iets om te vermelden: Japan heeft tussen 1991 en 2001 een periode van economische stagnatie en deflatie doorgemaakt. Dit staat bekend als het "Verloren Decennium". In deze periode was er de Aziatische financiële crisis van 1997, die een nog groter negatief effect had op Japan.

De Japanse economie herstelde zich enigszins, maar is sindsdien relatief traag gebleven – met een lage bbp-groei. En dat is al minstens een paar decennia zo. Dit in tegenstelling tot de jaren 80, toen de Japanse economie floreerde. En als we verder teruggaan in de tijd, na de Tweede Wereldoorlog, groeide de economie enorm.

En nu dit jaar... Trumps recente invoertarieven hadden een negatief effect op zijn voormalige bondgenoot. Voeg daaraan toe de Japanse premier Shigeru Ishiba die recentelijk de financiële situatie van Japan "extreem slecht, slechter dan die van Griekenland" noemde toen hij in het parlement pleitte tegen belastingverlagingen die gefinancierd worden door meer schulduitgifte, "uiterst slecht, slechter dan die van Griekenland", een situatie die al jaren aanhoudt in termen van de schuld/bbp-ratio. En hij heeft daarin geen ongelijk.

Maar Japan is geen Griekenland. Het land heeft een eigen munteenheid en beschikt over biljoenen dollars aan effecten in vreemde valuta, waaronder 1,13 biljoen dollar aan Amerikaanse staatsobligaties, die het kan verkopen om de yen te ondersteunen. Bovendien is het een belangrijke exporteur van hoogwaardige industriële goederen. De yen is de afgelopen jaren echter wel gedaald ten opzichte van de Amerikaanse dollar en andere belangrijke valuta's.

Al deze problemen kwamen samen en nu is de situatie in Japan plotseling verslechterd. Wat kan Japan doen om het tij te keren? De mogelijkheden zijn helaas vrij beperkt.

Ze zouden kunnen proberen de rente op Japanse staatsobligaties laag te houden, met name de rente op 10 jaar. Dit zou betekenen dat de Japanse Centrale Bank de obligaties zou opkopen. Deze operatie staat bekend als Yield Curve Control (YCC) - een mooie manier om te zeggen dat ze geld drukken om staatsobligaties te kopen om zo de kosten van langlopende leningen laag te houden. Maar wat we niet moeten vergeten is dat de Japanse centrale bank al ongeveer 50% van haar obligaties in bezit heeft  en papieren verliezen (of daadwerkelijke verliezen) doen er niet toe voor een centrale bank. En door de overheid gecontroleerde entiteiten bezitten een ander groot deel van de Japanse staatsobligaties. Ondanks de enorme Japanse schuld is niet zo heel veel in private handen.

Ze hebben dus obligaties opgekocht om de economie te stimuleren en tegelijkertijd de rente laag te houden. Door nog meer obligaties op te kopen verergert de Bank of Japan daarmee de situatie met de yen alleen maar. Wat het ook kan doen, is zoals we hierboven schreven, zijn Amerikaanse obligaties verkopen. Japan heeft obligaties ter waarde van $ 1130,8 miljard.

Jarenlang behoorden Japanse beleggers tot de grootste beleggers in Amerikaanse staatsobligaties – met andere woorden, de Amerikaanse staatsschuld. Ze hebben hun geld daar geparkeerd, want eerlijk gezegd, waar moesten ze het anders in investeren? Japanse obligaties boden een absoluut rendement, en de yen was zwakker dan de dollar. Maar als de rente op Japanse staatsobligaties blijft stijgen, zouden die beleggers wel eens anders moeten gaan denken. Waarom zouden ze zich druk maken om een ​​Amerikaanse staatsschuld van 4% als ze in eigen land 3,6% in yen kunnen krijgen? Erger nog, ze zouden hun Amerikaanse staatsobligaties kunnen gaan verkopen om het geld terug te krijgen, de markt te overspoelen met obligaties, de prijzen te verlagen en ook de rentes in de VS te verhogen. Het is een vicieuze cirkel, en genoeg om een ​​bankier te laten stikken in zijn champagne en kaviaar.

Om de problemen op te lossen, zal de centrale bank dus die obligaties waarschijnlijk verkopen. De opbrengst zal vervolgens worden gebruikt om eigen valuta te kopen. Maar we vermoeden dat het effect hiervan misschien niet zo groot zal zijn als voorheen. Hoewel dit op korte termijn de yen kan versterken, zal de aankoop van obligaties door de Bank of Japan juist een tegenkracht vormen. De vraag is: welke kracht is sterker?

We noemden zoëven de vergelijking van de Japanse premier met Griekenland - die is niet alleen maar dramatisch. In 2010 veroorzaakte de onverantwoordelijke financiële situatie van Griekenland – het knoeien met de boekhouding en het oplopen van enorme tekorten – een schokgolf door de eurozone. Beleggers vluchtten weg, de rentes op Griekse staatsobligaties schoten omhoog naar 30% en het land had meerdere reddingsoperaties nodig om een ​​faillissement te voorkómen. De besmetting verspreidde zich naar Ierland, Portugal en Spanje, waardoor de euro volledig dreigde te kelderen.

De situatie in Japan is geen exacte kopie, maar de overeenkomsten zijn genoeg om je de rillingen te bezorgen. De Japanse schuld is astronomisch hoog en als investeerders het vertrouwen verliezen, kunnen de gevolgen catastrofaal zijn. In tegenstelling tot Griekenland heeft Japan een eigen munteenheid, waardoor het yen kan drukken om zijn schulden af ​​te lossen – maar dat riskeert hyperinflatie, een spook dat Japan al sinds de naoorlogse jaren achtervolgt. De scherpe waarschuwing van de premier wijst op de angst dat Japan een financieel zwart gat zou kunnen worden, dat wereldwijd kapitaal opslokt en chaos uitspuwt.

Wat betekent dit voor de wereldeconomie?

Stel u een kaartenhuis voor, elk met een kaart die de economie van een ander land symboliseert, wankelend op de tafel van de internationale financiën. De Japanse obligatiemarkt is een windvlaag, en de VS, de grootste troefkaart in het huis, wankelt. Als Japanse beleggers zich terugtrekken uit Amerikaanse staatsobligaties, zullen de Amerikaanse leenkosten stijgen. De Amerikaanse overheid, die al een tekort van een biljoen dollar heeft, zal meer moeten betalen om haar schulden af ​​te lossen, wat hogere belastingen, bezuinigingen op diensten of – waarschijnlijker – meer leningen betekent, wat de situatie alleen maar erger maakt.

Hogere rentes zouden ook een domper kunnen zetten op de Amerikaanse economie, die al op de rand van een economische vertraging balanceert. Bedrijven zullen het duurder vinden om te lenen, consumenten zullen de geldkraan dichtdraaien en de aandelenmarkt – dat grote casino van menselijk optimisme – zal een duikvlucht nemen. Ook opkomende markten zullen de druk voelen – landen zoals Brazilië en Turkije, die al gebukt gaan onder schulden in dollars, zullen het moeilijk krijgen naarmate de dollar sterker wordt en hun valuta's verzwakken. Het is - sorry dat we het zeggen - een enorme bende.

En dus lijkt het erop dat Japan in een neerwaartse spiraal terechtkomt. We hebben te doen met de doorsnee Japanners (en, wat later, met de Amerikanen).

We hebben moeite een gevoel van ironie te onderdrukken. De bankiers, die titanen van Wall Street en de Londense City, hebben decennialang het evangelie van de vrije markt verkondigd, om vervolgens overgeleverd te zijn aan een markt die ze niet kunnen beheersen. De Japanse staatsrentes herinneren ons eraan dat zelfs de meest zorgvuldig opgebouwde systemen kunnen instorten wanneer het vertrouwen verdwijnt. De wereldeconomie staat op het randje van de afgrond en de VS en de Fed zullen met ongewoon grote daadkracht moeten optreden om te voorkómen dat de economie omvalt. Zal dat gebeuren? De geschiedenis zegt van niet.

Overigens zal de verkoop van obligaties een negatief effect hebben op de Amerikaanse obligatiemarkt. Waarschijnlijk zal de Amerikaanse economie hierdoor instorten, maar hierover in een volgend artikel meer.






[Alle links, bronnen, documenten en meer informatie uitsluitend voor abonnee's]



[25 mei 2025]

 

Afdrukken Doorsturen