In Kazachstan zijn al dagen bloedige protesten. Wat er in het begin gebeurde, kon nauwelijks worden omschreven als protesten of demonstraties, het was eerder te zien als een opstand tegen het autoritaire systeem. Er werd gezegd dat de aanleiding was een stijging van de brandstofprijzen en de prijs van vloeibaar gas. Welke belangen zijn hier in het spel?
In Kazachstan zijn al dagen bloedige protesten. Wat er in het begin
gebeurde, kon nauwelijks worden omschreven als protesten of
demonstraties, het was eerder te zien als een opstand tegen het
autoritaire systeem. Er werd gezegd dat de aanleiding was een stijging
van de brandstofprijzen en de prijs van vloeibaar gas. Niet alleen de
Kazachse regering werd verrast door de plotselinge uitbarsting van
geweld, maar ook het buitenland; naar verluidt zag niemand dat
aankomen.
De protesten leken gecoördineerd te zijn begonnen. Plotseling waren de
mensenmassa's daar, overheidsgebouwen brandden af, politie- en
militaire eenheden gaven zich voorlopig over. Het geheel leek op een
poging tot een staatsgreep, en het is niet zeker of de eerste doden
door vuurgevechten tussen de veiligheidstroepen en opstandelingen (of
misschien demonstranten?) vielen voordat het officiële schietbevel
werd gegeven. In ieder geval staat vast dat ook veel mensen van de
veiligheidsdiensten zijn omgekomen.
Volgens de Kazachse regering zijn tot nu toe in totaal 164 mensen
omgekomen en meer dan 2.200 gewond. Media melden ook dat meer dan
5.000 mensen zijn gearresteerd in verband met de rellen. De Kazachse
regering heeft Rusland en de door Rusland geleide CSTO (Collective
Security Treaty Organization) om steun gevraagd. Het is een
organisatie van 6 voormalige Sovjetrepublieken, waaronder Kazachstan.
Ook zit er een bijstandsclausule in deze organisatie en heeft Rusland
op verzoek speciale troepen als vredestroepen naar Kazachstan gestuurd
om de orde te handhaven of te herstellen.
Uit Kazachstan kwamen al snel geluiden dat de onrust was veroorzaakt
door buitenlandse “terroristische groeperingen” om de regering omver
te werpen. Westerse regeringen zien dat natuurlijk anders. De
Oostenrijkse minister van Buitenlandse Zaken sprak van "vreedzame
demonstranten" in Kazachstan en het Duitse ministerie van Buitenlandse
Zaken bekritiseerde de schending van de vrijheid van vergadering daar,
alsmede massale beperkingen op internet en sociale media. Daarnaast
moest het geweld dat al veel slachtoffers heeft geëist direct een halt
worden toegeroepen, aldus de Duitse regering.
Het valt nog te bezien of de demonstranten gehoor zullen geven aan de
oproep om het geweld af te zweren. Wat betreft de bewering van
Kazachstan dat buitenlandse "terroristische groeperingen" achter de
bloedige rellen zitten, mag één ding niet over het hoofd worden gezien:
Kazachstan grenst aan Rusland en China, en Kazachstan is één van de
weinige landen in het Verre Oosten en Centraal-Azië waar nog geen
Amerikaanse militaire basis is. Wellicht speelt ook de gedachte mee
dat als Rusland op meerdere fronten actief moet zijn en die fronten
liggen geografisch gezien ver uit mekaar, het de positie van het
Russische leger verzwakt.
Een ander punt mag ook niet worden genegeerd: de enorme voormalige
Sovjetrepubliek heeft grote voorraden grondstoffen, waaronder aardgas,
aardolie, steenkool, uranium, enz. En olie en gas zijn altijd
interessant, niet alleen voor de VS. Maar uranium is van groter
strategisch belang. Kazachstan was in 2017 nummer 1 van de
uraniumproducerende landen in de wereld met ongeveer 23.000 ton en de
VS was nummer 1 onder de uraniumconsumenten in 2017 met ongeveer
19.000 ton met een productie van minder dan 2.000 ton.
Rusland wint op zijn beurt zo'n 3.000 ton en verbruikt iets meer dan
5.000 ton. Zonder Kazachs uranium zou Rusland een probleem hebben om
te voorzien in zijn behoeften voor kerncentrales en kernwapens. En
Frankrijk is bijvoorbeeld de tweede grootste verbruiker ter wereld, na
de VS, met meer dan 9.000 ton zonder eigen productie en haalt onder
meer het voor het land benodigde uranium op uit Afrikaanse staten
zoals bijvoorbeeld Niger.
Met een omverwerping van het regime in Kazachstan en de installatie
van een nieuwe regering die naar het Westen neigt, kan Rusland worden
verzwakt en kunnen staten zoals de VS of Frankrijk bijvoorbeeld de
begunstigden van uranium zijn. In dit licht bezien kunnen de
beweringen van de Kazachen dat buitenlandse groepen achter de opstand
zaten niet volledig worden afgewezen. In andere landen, zoals
bijvoorbeeld in Oekraïne of Georgië zijn dergelijke beweringen en
veronderstellingen bevestigd. En als er, zoals eerder vermeld,
beschuldigingen zijn tegen de Kazachen omdat de toegang tot informatie
en sociale media massaal is ingeperkt: in westerse landen zorgen
Facebook, Twitter etc. ervoor dat onwelgevallige informatie en
berichten worden verwijderd of geblokkeerd.
Om de gewelddadige relschoppers in Kazachstan “vreedzame demonstranten”
te noemen, maar vredelievende vaccinatiedemonstranten uit te schelden
als gewelddadige rechtsextremisten en neonazi’s etc. is een grote
naïeve opstelling nodig. En wat betreft het bevel om de gewelddadige
en gewapende "demonstranten" neer te schieten, dat moet natuurlijk
worden veroordeeld en elk dodelijk slachtoffer, ongeacht aan welke
kant, is er een te veel.
Maar één ding mag over dit onderwerp niet worden vergeten: in het
Verdrag van Lissabon staat onder: "Handvest van de grondrechten en
toetreding tot het Europees Handvest van de rechten van de mens" in de
uitleg van artikel 2, lid 2 van het Europees Verdrag voor de rechten
van de mens: “Een moord wordt niet beschouwd als een overtreding van
dit artikel indien deze is veroorzaakt door het gebruik van absoluut
noodzakelijk geweld om..... c) een oproer of opstand rechtmatig neer
te slaan ”. En wat anders dan opstand of een oproer is het nu in
Kazachstan?
Dat betekent dat ook in de Europese Unie, net als in een situatie als
Kazachstan, een bevel tot schieten kan worden uitgevaardigd - zelfs
als dat op dit moment zeer onwaarschijnlijk zou zijn. Maar niemand kan
in de toekomst kijken.
[Alle links, bronnen,
documenten en meer informatie uitsluitend voor abonnee's]
[10 januari 2022]
Afdrukken
Doorsturen
