Achter gesloten deuren - de aanloop naar de EU-verkiezingen

Na de Groenen, de Socialisten en de Europese Volkspartij startte het Renew-platform gisteren zijn campagne voor de stemming van 6 tot 9 juni over de vernieuwing van het Europees nepparlement. Een tienpuntenprogramma met drie gezichten in plaats van een Spitzenkandidat om de liberale familie in de EU nieuw leven in te blazen.

Het is een gelukkige verrassing voor de eurofielen in 2019, toen het meer dan honderd zetels won en daarmee de tegenkrachten weerstond die een eurosceptische tsunami in Brussel en Straatsburg aankondigden. Maar nu dreigt Renew de grote verliezer te worden in 2024. Dat blijkt uit de laatste prognoses van de EuropeElects. Het 'Vernieuwde Europa' zou van 102 naar 82 zetels in het Europees nepparlement kunnen gaan, en achter de extreemrechtse groep Identiteit en Democratie (ID-92) en de soevereinistische groep van Europese Conservatieven en Hervormers (ECR-83) aan komen. “Wij zullen de centrale en balancerende kracht zijn” van een pro-Europese coalitie, zegt de Franse Valérie Hayer, groepsleidster en gezicht van de Renew-campagne, samen met de Italiaanse Sandro Gozi en de Duitse Marie-Agnès Strack-Zimmerman. “Anderen hebben ons nodig.” Maar “er zal geen blanco cheque worden gegeven aan Ursula von der Leyen”. Renew heeft “een absolute rode lijn”, waarschuwt Hayer: “We gaan niet aan de onderhandelingstafel zitten met de ECR”, zelfs niet met Giorgia Meloni.

Renew Europese is een bijzonder fenomeen, bekend van de Belgische schreeuwbek Guy Verhofstadt. Het is geen Europese partij, maar een platform met drie componenten. Er is de Alliantie van Europese Democraten en Liberalen (Alde), de traditionele familie van liberale partijen, vooral in Noord-Europa. Er is de Europese Democratische Partij, voorgezeten door de Fransman François Bayrou, die in 2004 samen met de Italianen van Margherita werd opgericht om hun vertrek uit de Europese Volkspartij (EVP) te vergemakkelijken. Tenslotte is er de Franse Renaissance (RE), de partij van Emmanuel Macron, die op economisch gebied veel minder liberaal is dan hun collega’s uit de Alde, maar de liberale familie in 2019 een tweede jeugd liet beleven.

Vijf jaar later is die glorietijd wel voorbij. De daling in de peilingen is duidelijk. En het zetelverlies in het nieuwe Europese nepparlement zal pijnlijk zijn. Het is de schuld van de Spanjaarden van Ciudadanos die binnen vijf jaar zijn uitgestorven. De schuld kan natuurlijk ook gegeven worden aan Emmanuel Macron die steeds meer terrein verliest tegen Marine Le Pen. Of misschien ook wel vanj de Duitsers van de FDP van Christian Lindner, die vastzitten in een coalitie met twee partijen die te ver naar links zijn gedraaid om het electoraat tevreden te stellen. Of is het de schuld van de Italianen die in drieën zijn verdeeld – Azione, Italia Viva en +Europa – en het risico lopen geen gekozen vertegenwoordigers te hebben omdat ze geen gemeenschappelijke lijst kunnen vormen om de drempel te overschrijden.

De drie gezichten van de campagne van 2024 zijn de uitdrukking van elk onderdeel van Renew Europe. De Duitse Marie-Agnes Strack-Zimmerman werd aangewezen door de Alde. De Italiaan Sandro Gozi werd gekozen door de Europese Democratische Partij. De Franse Valérie Hayer werd door Renaissance aangewezen. Het zijn verschillende persoonlijkheden. Niemand streeft ernaar voorzitter van de Europese Commissie te worden, noch hoge vertegenwoordiger, noch commissaris. “We hebben geen Spitzenkandidaten, maar gezichten die ons team voor Europa vertegenwoordigen”, legt een Renew-bron uit. Tja, zo kun je het ook aan de kiezer verkopen.
De vertrekkende demissionaire NAVO-topman Nederlandse premier Mark Rutte, de premier van Estland Kaja Kallas, de Belgische premier Alexander De Croo, de Luxemburgse minister van Buitenlandse Zaken Xavier Bettel of de Franse commissaris Thierry Breton worden regelmatig genoemd in de ‘transferperiode’ voor de post-verkiezingsperiode. De EVP en de PSE "voeren campagne voor 'topbanen'. We willen invloed hebben binnen het Europees Parlement", legt Hayer uit.

Het gisteren door Renew Europe aangenomen programma is vooral gericht op "defensie, defensie, defensie", concurrentievermogen, de rechtsstaat en waarden. De tegenstanders van Renew Europe wijzen op het gebrek aan samenhang tussen de drie componenten van het platform. Als het om de economie gaat, is het moeilijk om de interventionistische benadering van Macron te verzoenen met het liberalisme van de Scandinavische landen. Als het om internationale handel of landbouw gaat, zijn de instincten anders. En de mate van tolerantie voor allianties met extreemrechts varieert ook van land tot land. Kortom: een soort wespennest.

Tot afgrijzen van veel Brusselse politici onderhandelt de Nederlandse VVD met Geert Wilders. Daarom is voor Renew wat zij noemen extreemrechts een “absolute rode lijn” om deel te nemen aan de volgende meerderheid, zegt Hayer. Niet alleen voor de Identiteit en Democratie-groep, waartoe ook Matteo Salvini's Lega en Marine Le Pen's Rassemblement National behoren. Maar ook de ECR-fractie: "Wij gaan niet met ECR aan de onderhandelingstafel zitten, met de aanwezigheid van Reconquête, Vox en misschien morgen Viktor Orban. Er is een absolute rode lijn".

Ursula von der Leyen heeft nooit expliciet uitgesloten dat Giorgia Meloni toetreedt tot haar meerderheid in het Europees nepparlement. Margaritis Schinas, vicevoorzitter van de Europese Commissie en zwaargewicht van de EVP, beschreef het hoofd van de Italiaanse regering, Giorgia Meloni, als een “barrière” tegen de extremistische vrienden van Vladimir Poetin in de EU. Hayer heeft een heel andere lezing. Voor haar is “Giorgia Meloni absoluut extreemrechts”. Ze heeft haar imago opgepoetst. Zij steunt Oekraïne. Ze is pro-NAVO. Maar als het om haar principes en kernwaarden gaat, “is ze duidelijk extreemrechts”, zegt Hayer. Volgens bronnen binnen Renew zou de ECR-fractie tijdens de volgende zittingsperiode “meer extreemrechtse figuren” kunnen verwelkomen. Renew wil dat graag doen: bevestigen wat in het Europees nepparlement het ‘cordon sanitaire’ wordt genoemd om extreemrechts te marginaliseren.

Het andere grote dilemma voor Renew is of Ursula von der Leyen voor een tweede termijn moet worden gesteund. De alliantie lijkt verdeeld. De Italiaan Matteo Renzi maakte bekend dat hij zal vragen om tegen een herbenoeming van Von der Leyen te stemmen. “Minder Von der Leyen, meer vrijheid", zo luidt de slogan van de Duitse Christian Lindner. De Franse commissaris Thierry Breton herinnerde er publiekelijk aan dat de führerin van de Europese Commissie niet profiteerde van de onvoorwaardelijke steun van haar eigen partij, de EVP. Hayer is voorzichtiger. Die blijft op de Elysée-lijn. Emmanuel Macron houdt zijn kaarten voor de borst, wetende dat de benoeming van Von der Leyen door de Europese Raad grotendeels van hèm afhangt. De Franse president kan (en zal) ook concessies en beloften krijgen als garantie voor het gewicht van Frankrijk in de volgende Europese Commissie. Maar op dit moment "zegt niets dat Von der Leyen kandidaat zal zijn voor de Commissie", legt een bron van Renew uit. De politieke arena is open en een liberale verrassing is niet uitgesloten.


Verder nog in het nieuws:

Hongarije dreigt een veto uit te spreken over het gebruik van Russische activa voor de aankoop van wapens uit Oekraïne. Viktor Orbán wil niets horen over het gebruik van inkomsten uit Russische activa die in de EU zijn bevroren voor de aankoop van wapens voor Oekraïne. Hongarije is niet de enige die problemen heeft met dit voorstel. Ook Malta en Cyprus zijn terughoudend. Het hoofd van de Europese diplomatie, Josep Borrell, stelde voor om deze inkomsten, geschat op 3 miljard euro per jaar, te gebruiken om de aankoop van wapens voor Oekraïne te financieren. Negentig procent van deze inkomsten zou worden betaald aan de Europese 'Vredesfaciliteit', die zojuist is aangevuld met 5 miljard euro aan bijdragen van de lidstaten, en 10% aan de Europese begroting voor investeringen in de Oekraïense defensie. Het voorstel zal vandaag, op de eerste dag van hun top, door de EU-leiders worden besproken. Maar het risico bestaat dat het niet wordt aangenomen “wegens een gebrek aan consensus'' , aldus verschillende delegaties. Het veto van Orbán (naast dat van Malta en Cyprus) dreigt het project te doen ontsporen. “We hopen dat het voorstel het overleeft”, vertelde een EU-functionaris. "Hongarije is zeer vastberaden. Michel's poging zal zijn een formule voor te stellen die de weg openlaat voor verdere discussies", bevestigde een diplomaat.

De financiering van de strategie om de Europese defensie te versterken zal een ander controversieel onderwerp zijn tijdens de Europese Raad. Met slechts 1,5 miljard euro gepland tot 2027 zijn “de middelen schaars”, vertelde een diplomaat. In de ontwerpconclusies van de top probeerde Charles Michel, voorzitter van de Europese Raad, een zinsnede op te nemen – “innovatieve oplossingen” – die de weg had kunnen openen naar een gemeenschappelijk schuldeninstrument. Maar “er was protest van het zuinige volk, geleid door Duitsland”, vertelde een diplomaat hierover. Denemarken, Zweden en Nederland waren er ook tegen. Zo staat er in de laatste versie van de ontwerpconclusies een even dubbelzinnige zin, maar die door de zuinigen algemener en minder gevaarlijk wordt geacht: de top nodigt "de Raad en de Commissie uit om alle opties voor het mobiliseren van fondsen te verkennen en in juni verslag uit te brengen". Volgens onze bronnen zullen defensiemiddelen "de beslissende test zijn voor de ernst van de EU" op dit gebied. “Het is zinvoller om het eens te worden over wat snel gedaan kan worden”, zei een diplomaat uit een 'zuinig land'. Sommige veldslagen zijn moeilijk te begrijpen nu er opnieuw oorlog woedt in Europa, een Amerikaanse oorlog, dat wel.

De EU heeft een probleem met de ontduiking van sancties ter waarde van 10 miljard euro. Regeringsleiders kunnen vandaag en morgen misschien een oogje dichtknijpen voor de Europese Raad, maar het probleem van de ontduiking van sancties wordt steeds nijpender. Maandag maakte David O'Sullivan, de sanctietsaar van de EU, aan de ministers van Buitenlandse Zaken bekend hoeveel door de EU gesanctioneerde eigendommen in 2023 niettemin op het slagveld in Oekraïne werden aangetroffen. Het cijfer is onthutsend: “ongeveer 10 miljard euro aan ontduiking van sancties”, vertelde een diplomaat in vertrouwen, en benadrukte dat “er behoefte is aan reflectie over dit onderwerp”. Dit zijn goederen en technologieën die door Rusland worden gebruikt om wapens of andere instrumenten te produceren die tegen Oekraïne worden gebruikt. China, Turkije en de Verenigde Arabische Emiraten behoren tot de belangrijkste landen die ervan worden verdacht de ogen te sluiten voor het ontduiken van EU-sancties. Maar “er is een groeiend probleem waarbij Europese bedrijven de sancties schenden”, onthulde een EU-functionaris. In de ontwerpconclusies wordt opgeroepen tot “het versterken van de uitvoering” van sancties, inclusief de noodzaak voor de lidstaten om omzeiling “door dochterondernemingen van EU-bedrijven in het buitenland” te voorkómen.

De fïuhrerin van de Europese Commisie Ursula von der Leyen heeft de voormalige Finse president Sauli Niinistö gisteren gevraagd een rapport te schrijven over de wijze waarop de Europese defensieparaatheid, civiele veiligheid en defensie kunnen worden verbeterd, daarbij inspiratie puttend uit wat er in Finland wordt gedaan. “De Russische agressieoorlog tegen Oekraïne heeft veel illusies verbrijzeld”, zei Von der Leyen. “We hebben veel te leren van Finland.” De Finnen "hebben geleerd om in de nabijheid van zo’n onvoorspelbare en agressieve buurman te leven. Dit heeft hun samenleving diepgaand gevormd. Finland heeft altijd een sterke verdediging gehandhaafd. Maar in Finland is defensieparaatheid niet alleen maar een zaak van het leger. het is een zaak van iedereen”, zei ze. “Alle onderdelen van de Finse samenleving kunnen bijdragen aan het veiligstellen van vitale functies in tijden van crisis.” De Finse mentaliteit "is een specifieke mentaliteit en ik denk dat we die in Europa breder moeten overnemen", concludeerde mevrouw von der Leyen. Verzwegen werd het feit dat er langs de grens van Rusland er vóór de aansluiting tot de NAVO geen Russische troepen waren gestationeerd - terwijl er sindsdien door de Russen een steeds grotere troepenmacht wordt opgebouwd - als tegenwicht voor de door de NAVO gestationeerde troepen.

Uit een discutabele publicatie blijkt dat kiezers voor extreemrechtse partijen te verdeeld zijn over belangrijke kwesties als Oekraïne en immigratie om hun stem te laten horen in de volgende zittingsperiode. Slechts in vier lidstaten – Oostenrijk, Duitsland, Nederland en Zweden – denkt de meerderheid van het electoraat dat extreemrechtse leiders willen dat hun land de EU verlaat. Maar het zijn vooral de immigratie en de oorlog in Oekraïne die de anti-Europese beweging verdelen. Kiezers voor de Poolse Wet en Rechtvaardigheid (PiS) en de Zweedse Democraten steunen krachtig de oorlogsinspanningen van Oekraïne (respectievelijk 58% en 52%) en willen dat Europa Oekraïne blijft steunen totdat het verloren gebieden terugkrijgt. Voor het Spaanse Vox daalt dit percentage naar 35%. Daarentegen vindt 88% van de Hongaarse Fidesz-kiezers, 70% van de Oostenrijkse Vrijheidspartij (FPO)-kiezers en 69% van de Duitse AfD-kiezers dat de EU op de hulp moet bezuinigen en Oekraïne ertoe moet aanzetten een oplossing te vinden die met Rusland moet worden onderhandeld.

Eén van de verrassingen in het ECFR-rapport is dat het migratiebeleid niet bepalend zal zijn voor de Europese verkiezingen op 6 en 9 juni. Dit is de hypothese die de EVP ertoe heeft aangezet steeds dichter bij wat men graag extreemrechts noemt te komen. Die extreemrechtse partijen zijn hierover verdeeld. Terwijl aanhangers van de Nederlandse PVV, de Oostenrijkse FPO, de Zweedse Democraten, de AfD en de Franse Nationale Rally zich zorgen maken over de toestroom van mensen in hun land, maken die van Fratelli D'Italia, Vox, Chega en Fidesz zich meer zorgen over de emigratie van hun landgenoten. Over het geheel genomen beschouwt slechts 15% van de ondervraagden voor het ECFR-rapport immigratie als de grootste crisis van het afgelopen decennium. Eenentwintig procent noemde de mondiale economische onrust, 19% de Covid-pandemie, 16% de klimaatverandering en 16% de oorlog in Oekraïne. Van de bestudeerde landen maken alleen Duitsland en Oostenrijk immigratie tot hun voornaamste zorg.

Je kunt beter geen campagne voeren op de 'successen' van Ursula von der Leyen op het gebied van Covid, de Green Deal of Oekraïne. Dit is één van de waarschuwingen lessen die uit het ECFR-rapport naar voren komt. Als het om de pandemie gaat, zijn alleen Portugal (56%) en Spanje (42%) van mening dat de EU een positievere dan een negatieve rol heeft gespeeld. Wat Oekraïne betreft, wordt de rol van de EU door 37% van de respondenten negatief ervaren, met enkele nationale uitzonderingen (Zweden, Portugal, Nederland en Polen). Als het gaat om de aanpak van de financiële crisis, beschouwt slechts 20% van de respondenten in de onderzochte landen de rol van de EU als positief, vergeleken met een meerderheid van 41% die deze negatief beschouwt. Volgens de auteurs van het rapport is de poging van pro-Europeanen om immigratie als een politieke kwestie te neutraliseren door de voorstellen van extreemrechts te imiteren contraproductief. “Mensen hebben het mis als ze denken dat de beste manier om extreemrechts te verslaan is door hun immigratiebeleid te imiteren”, zegt Mark Leonard, directeur van ECFR. “Het beste alternatief is om ons te concentreren op de zwakheden van eurosceptische partijen en de geopolitieke argumenten voor Europa in het Trump-tijdperk naar voren te brengen.”

De laatste les uit het ECFR-rapport is dat het klimaatbeleid van de EU grote verdeeldheid zaait. Op de vraag of ze liever de uitstoot willen verminderen of een lagere energierekening willen, antwoordt 41% van de respondenten dat ze liever hogere rekeningen willen vermijden, zelfs als dit betekent dat ze de klimaatdoelstellingen niet halen. Volgens het rapport zou “campagne voeren op basis van de resultaten van de Europese Commissie een averechts effect kunnen hebben op pro-Europeanen; het is beter om zich te concentreren op de aard van de Europese grenzen: militair, economisch en menselijk”, aldus de andere auteur van het rapport, Ivan Krastev. “Europese leiders zouden deze verkiezingen niet over migratie moeten maken, maar eerder over een centrale kwestie van Europese soevereiniteit en veiligheid.” Geconfronteerd met de onzekerheid van het Amerikaanse beleid en de agressie van Poetin zouden ze moeten bevestigen dat we ons op een moment bevinden waarop we, als de EU niet zou bestaan, deze zouden moeten uitvinden. Aldfus het rapport, dat duidelijk maakt dat je de kiezers niet moet vertellen wat je wilt gaan doen, maar wat ze graag willen horen.

Agenda:
- Europese raad
- Top over kernenergie
- Europees nepparlement: president Metsola ontmoet Antonio Guterres
- Europees nepparlement: Claudia Buch, hoofd van het ECB-toezicht, en Dominique Labourieux, hoofd van de Single Resolution Board, worden gehoord door de Commissie Economische Zaken
- Europese Commissie: vicevoorzitter Sefcovic spreekt op het jaarlijkse WindEurope-evenement
- Europese Commissie: commissaris Kyriakides bezoekt Italië, ontmoet minister Orazio Schillaci, bezoekt het Bambin Gesù-ziekenhuis en woont de Wembrace-prijsuitreiking in Milaan bij
- Europese Commissie: Commissaris Lenarcic woont een evenement op hoog niveau over de gezondheidsbescherming in Gaza bij
- Europese Commissie: Commissaris Wopke Hoekstra neemt deel aan de ministeriële klimaatconferentie in Kopenhagen
- Hof van Justitie van de EU: oordeel over het beroep van Duitse burgers tegen het nemen van vingerafdrukken op de identiteitskaart; oordeel over het beroep van Lea tegen de activiteiten van Jamendo in Italië
- Hof van Justitie van de EU: conclusies van de advocaat-generaal over het beroep van het Polisario Front tegen de overeenkomsten tussen de EU en Marokko; conclusies van de advocaat-generaal over het beroep tegen de fusie tussen Illumina en Grail
- Economisch en Sociaal Comité: plenaire vergadering
- NAVO: Secretaris-generaal Stoltenberg ontmoet de Sloveense premier Robert Golob
- Eurostat: gegevens over de uitzetting van onderdanen van derde landen in het 4e kwartaal van 2023; gegevens over huwelijken en echtscheidingen in 2022; betalingsbalans in januari.






[Alle links, bronnen, documenten en meer informatie uitsluitend voor abonnee's]



[21 maart 2024]

 

Afdrukken Doorsturen