Achter gesloten deuren - de schaduwzijden van de EU

Eén van de luidste en meest voor de hand liggende boodschappen van (extreem)rechtse politici in heel Europa is dat zij gewone burgers zullen beschermen tegen de ‘Brussels woke klimaat-agenda’ of soortgelijke retoriek.  Toen de führerin van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, de Europese Groene in 2019 presenteerde, vormde het een blauwdruk voor een hele reeks miljarden-wegspoelende EU-milieuwetgeving. Vier jaar later, en ondanks vele 'successen en historische momenten', lijken veel van deze wetten in gevaar te zijn gebracht door het toenemende ‘anti-groene’ sentiment onder de kiezers.

Sinds 2019 heeft extreemrechts (en in toenemende mate de reguliere conservatieve Europese Volkspartij) consequent tegen een groot deel van deze wetgeving gestemd. Een recent document van de Europese Raad voor Buitenlandse Betrekkingen (European Council on Foreign Relations) benadrukt dit heel duidelijk door gebruik te maken van één van de meest bekende recente gevallen.
Het pronkstuk van de EU, de natuurherstelwet, die tot doel heeft aangetaste habitats in de hele EU te herstellen, overleefde een stemming in het nepparlement met slechts 12 stemmen in juli 2023. 324 leden van het Europees nepparlement stemden om het voorstel van de Europese Commissie niet te verwerpen, terwijl 312 vóór een afwijzing stemden. Als dezelfde stemming echter zou plaatsvinden in het volgende mandaat, zou deze, als de huidige peilingen standhouden, comfortabel zijn verworpen met een marge van meer dan 70 stemmen.

Naarmate het nepparlement en de Europese Unie als geheel verder naar rechts afdrijven, is het waarschijnlijk dat er een aantal dingen zal gebeuren. Ten eerste zal de EU waarschijnlijk haar ambitie terugschroeven of in sommige gevallen proberen eerder overeengekomen wetgeving ongedaan te maken. Eén van de gebieden die nu al zoveel aandacht krijgt is het verbod op verbrandingsmotoren tegen 2035. Veel onderdelen van de EU Green Deal-wetgeving met verlengde of vertraagde implementatie kunnen nu het doelwit zijn en er zal  geprobeerd worden zaken te heropenen en af te zwakken zoals de verordening inzake Landgebruik, bosbouw en landbouw (LULUCF) en het Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM).

Ten tweede zou de EU haar zichzelf toegeëigende mondiale leiderschapsrol op milieugebied kunnen verliezen. De EU en haar lidstaten hebben een voortrekkersrol gespeeld bij een aantal van de grootste successen op internationale klimaatconferenties, zoals het Klimaatakkoord van Parijs uit 2015. Tijdens de recente COP28-bijeenkomst in Dubai heeft de EU het  voortouw genomen bij het uitbannen van fossiele brandstoffen. Eurofielen en milieufanaten vinden dat gebrek aan leiderschap verschrikkelijk voor de toekomst van onze planeet, maar ook voor de EU, waarbij Brussel zegt er trots op te zijn dat het een pionier is op het gebied van milieubescherming. Maar zoals zo vaak ontbreekt het in Brussel aan relativeringsvermogen en wordt er met de botte bijl gehakt onder het motto "vernietig de mensheid, redt de planeet".

Voorlopig lijken de sterren gunstig te staan voor de rechtse partijen in de Europese Unie.

Het succes van de extreemrechtse Chega-partij in Portugal bevestigt een steeds vaker voorkomende trend in de aanloop naar de Europese verkiezingen die van 6 tot 9 juni worden gehouden. De ‘vrienden van Poetin’ staan ​​op de top van een verkiezingsgolf die de Europese Unie tot onbestuurbaarheid zou kunnen veroordelen. Dat geldt niet alleen voor het Europees nepparlement, dat tijdens de verkiezingen van 6 tot en met 9 juni zal worden vernieuwd, maar nog meer voor de EU-Raad, de instelling die regeringen samenbrengt en die een nog belangrijkere rol speelt dan de plenaire vergadering.

Portugal is de recentste lidstaat waar antisysteempartijen fragmentatie en instabiliteit veroorzaken. In Frankrijk wordt Emmanuel Macron gedwongen te regeren zonder een meerderheid in de Nationale Vergadering en de Senaat. In ons eigen land zijn de onderhandelingen over de vorming van een nieuwe regering in volle gang na de verkiezingsoverwinning van de (voorheen) anti-Europese leider Geert Wilders.

‘Poetins vrienden’ is de uitdrukking die Ursula von der Leyen gebruikt om de partijen te identificeren waarmee zij niet wil samenwerken als zij wordt benoemd tot voorzitter van de Europese Commissie. Wij spreken liever van EU-kritische partijen, maar die typering zal binnenkort misschien wel Verboten worden. Het zijn de nationale groepen die zijn gegroepeerd binnen Identiteit en Democratie (ID), de naar verluidt extreemrechtse groep in het Europees nepparlement: de Italianen van de Lega, de Fransen van de Rassemblement National, de Duitsers van Alternative für Deutschland, de Nederlanders van de Partij voor de Vrijheid, de Portugezen van Chega, de Oostenrijkers van de FPÖ, de Vlamingen van Vlaams Belang, de Esten met Ekre. Als we naar de nationale peilingen kijken, staan ​​ze allemaal op de eerste of tweede plaats voor de Europese verkiezingen. Met één uitzondering: de Lega van Matteo Salvini - die beleefde in 2019 zijn hoogtijdagen met ruim 30%, terwijl het vandaag de dag onder de 10% is gedaald als gevolg van concurrentie van Fratelli d'Italia, de partij van Giorgia Meloni.

Het is in Meloni's groep in het Europees nepparlement, de Europese Conservatieven en Hervormers (ECR), dat we andere 'vrienden van Poetin' vinden: de Spanjaarden van Vox, de Fransen van Reconquête, de Kroaten van Hrast. Meloni presenteert zichzelf als pro-Atlantisch, pragmatisch ten opzichte van de EU (lees: eurofiel) en gunstig tegenover Oekraïne (lees: horig aan de VS). Maar de leider die bij Poetin het meest in de smaak valt is de Hongaarse premier Viktor Orbán die heeft aangekondigd dat hij zich bij de ECR-groep wil aansluiten. De Poolse Partij voor Recht en Rechtvaardigheid (PiS) was na haar verdrijving uit de macht in Warschau minder onverzoenlijk tegenover Rusland en de pro-Russen.

Veel soevereinistische en (extreem)rechtse partijen zijn voorlopig niet in staat echt met elkaar samen te werken. De politieke standpunten lopen uiteen over fundamentele kwesties zoals het belastingbeleid, de interne markt en het handelsbeleid van de EU. In sommige gevallen veroorzaakt oude nationalistische wrok hardnekkige conflicten. De verschillende strategieën – de normalisering van Marine Le Pen tegen de radicalisering van de AFD – zorgen voor spanningen. Maar extreemrechts en soevereinistisch spelen allemaal in op de sociale onvrede en de angst van de kiezers. En ze zijn verenigd door de wens om het huidige functioneren van de EU drastisch te veranderen - een bittere noodzaak lijkt ons, om een ècht democratische EU uit de grond te stampen.

Volgens de projecties van EuropeElects zullen de twee groepen ID en ECR aanzienlijke vooruitgang boeken tijdens de verkiezingen van 6 tot 9 juni. De extreemrechtse ID-groep zou de derde worden met 92 afgevaardigden. ECR's soevereine rechterzijde zou de vierde worden met 83 afgevaardigden. Maar samen zouden ID en ECR zelfs de suprematie van de Europese Volkspartij kunnen aanvechten, die volgens de prognoses op 181 zetels zou uitkomen.

Als we de groep ‘vrienden van Poetin’ uiterst links in de vergaderzaal toevoegen (links zou 45 afgevaardigden moeten kiezen), zal het vermogen van anti-systeempartijen om 'schade' aan te richten in het volgende Europees narlement veel groter zijn dan in het huidige nepparlement. De meerderheid tussen de EVP, de PSE en Renew, die Ursula von der Leyen steunen, zal veel kwetsbaarder zijn. Gezien de afvalligheid binnen de Popular en de kritiek van de liberalen beschikt de führerin van de Europese Commissie mogelijk niet over de stemmen die nodig zijn om te worden herbenoemd. Het wetgevende apparaat van de EU zou tot stilstand kunnen komen.

De weg naar herbenoeming als voorzitter van de Europese Commissie zal voor de Duitse Ursula von der Leyen geen gelopen race zijn. Haar politieke familie, de EVP, uitte tijdens het Congres van Boekarest hun wantrouwen jegens haar en twee commissarissen, de Fransman Thierry Breton en de Spanjaard Josep Borrell, haalden de messen tevoorschijn en begonnen publiekelijk haar fouten en vergissingen aan de kaak te stellen. De wilde dieren worden losgelaten.
Het Congres van Boekarest zou het moment zijn van herontdekte eenheid tussen de leden van de Europese Volkspartij-familie rond hun kandidaat. Ursula von der Leyen verwachtte unanieme steun voor haar kandidatuur voor een tweede termijn. Daar stamelde het verhaal opnieuw. 737 van de 801 afgevaardigden hadden stemrecht, maar slechts 499 gaven uitdrukking aan hun standpunt en slechts 400 verklaarden hun liefde voor Ursula. We zijn nog ver verwijderd van de triomf die bepaalde lofzangers van de aftredende führerin hebben aangekondigd. Ursula von der Leyen verloor onmiddellijk 146 afgevaardigden die weigerden deel te nemen aan de stemming. Van de 591 geregistreerde afgevaardigden verdwenen er 92 op het moment van stemmen en van de 499 getelde stembiljetten zeiden er 89 nee tegen haar nieuwe kandidatuur en werden 10 stembiljetten ongeldig verklaard. In totaal weigerden 337 van de 737 EVP-afgevaardigden, of bijna de helft, enige autoriteit in Ursula von der Leyen te erkennen voor de volgende zittingsperiode.

In 2019 werd zij door de staatshoofden en regeringsleiders van de EU in het voorzitterschap van de Europese Commissie gedropt na het veto van Emmanuel Macron tegen de benoeming van het hoofd van de EVP-lijst, de Beierse Manfred Weber, die volgens hem geen ervaring had voor de functie (en een handjeklap deal met Merkel die blij was VdL naar Brussel te kunnen lozen, nadat deze in haar functie van minister van defensie de DuitseBudeswehr nagenoeg ten gronde had gericht). De afgelopen periode heeft Ursula von der Leyen zich van de gekozen vertegenwoordigers van de EVP-familie vervreemd en velen van hen hadden tegen haar benoeming door het Europees nepparlement gestemd.

Nadat ze vorige keer een “spitzenkandidat” van de EVP was geworden, verloor Ursula von der Leyen haar bescherming en begonnen de kritieken binnen haar Europese Commissie te worden afgevuurd. Ze zit nu in de campagne en zal met nog meer kritiek te maken krijgen. Ze heeft tijdens haar eerste ambtstermijn de meeste commissarissen gepest en zij doen haar dezelfde gunst terug. De hoge vertegenwoordiger voor extern optreden en veiligheid, de socialist Josep Borrell, begon met terug te slaan. Het portret van Ursula von der Leyen dat hij schilderde in een interview met het dagblad El Pais is fel en hij deinst er niet voor terug om openlijk kritiek te uiten op de aankondiging van zijn voornemen om een ​​commissaris voor Defensie te benoemen als zij wordt herkozen en deze toe te vertrouwen aan een centrale Europese commissaris. “De titel van Defensiecommissaris is misleidend en strookt niet met de EU-verdragen”, herinnert hij zijn publiek. Een manier om Ursula von der Leyen te verloochenen en haar lichtheid te benadrukken.

De commissaris voor Industrie, de liberaal Thierry Breton, onderstreepte de mindere kwaliteiten van Von der Leyen in een bericht dat hij op zijn account op X had geplaatst: “Ondanks haar kwaliteiten wordt Ursula von der Leyen overstemd door haar eigen partij. De echte vraag nu: “is het mogelijk om de leiding van Europa voor nog eens vijf jaar of 25 jaar op rij aan de EVP toe te vertrouwen? De EVP zelf lijkt niet in zijn kandidaat te geloven.”

Waarom maakte Thierry Breton dit optreden tegen zijn führerin? Heeft hij een mandaat van Emmanuel Macron? Alle speculatie is toegestaan. De Franse president heeft zijn voornemen met betrekking tot de kandidatuur van Ursula von der Leyen nog niet publiekelijk bekendgemaakt, in tegenstelling tot de Duitse bondskanselier Olaf Scholz, leider van de socialisten in de Raad. Zijn steun voor een tweede termijn voor Von der Leyen zou niet vanzelfsprekend zijn. Emmanuel Macron zei ook niet of hij voorstander was van de herbenoeming van Thierry Breton, maar de Franse president is zeer geïnteresseerd in een rechtstreekse oorlog met Rusland, dus ook in de strategie voor de Europese defensie-industrie die op 5 maart gepresenteerd werd en volgens onze informatie wil de Kleine Napoleon de implementatie ervan onder leiding van een Fransman.

Emmanuel Macron voelt zich niet schatplichtig aan Manfred Weber, die de baas van de EVP is geworden. De twee mannen mogen elkaar niet en met de lancering van de campagne voor de EU nam Manfred Weber de vrijheid om Emmanuel Macron ervan te beschuldigen de progressie van extreemrechts in Frankrijk te hebben bevorderd. Hij rekent op de neergang van Renew in het Europees nepparlement, gegeven een scherpe daling van de maandelijkse projecties die door EuropeElects worden uitgevoerd op basis van stemintenties, en speelt het in de steek laten van de liberalen ten gunste van toenadering tot de eurosceptische ECR-groep, gedomineerd door Fratelli d'Italia, de extreemrechtse partij van de Italiaanse premier Giorgia Meloni.

Er kunnen verschillende lessen worden getrokken uit het Congres van Boekarest: de eerste is dat koningin Ursula kwetsbaar is, omstreden, weinig gewaardeerd en dat ze kan vallen. De tweede is dat de EVP verre van verenigd is. Deze groep wordt doorkruist door stromingen en herkent zichzelf niet in de veldslagen van Manfred Weber, die veel meer verdeeldheid zaaien dan die van zijn voorgangers, Donald Tusk en Joseph Daul, die veel geslepener zijn, politiek gezien. De derde is dat de rechtervleugel van de EVP het moeilijk zou kunnen maken om tijdens de volgende zittingsperiode een compromis te vinden in het Europees nepparlement.

De wetgevingsmachine van de EU heeft echter twee motoren. Naast het Europees nepparlement is er de Raad. En het is daar, het instituut van de regeringen van de zevenentwintig lidstaten, dat het effect van de golf van 'vrienden van Poetin' het risico loopt nog meer schade aan te richten. Naast Orban is er al een andere vriend van Poetin aanwezig: de Slowaakse premier Robert Fico.
Brussel keek met angst naar het vooruitzicht dat Geert Wilders de functie van het hoofd van de Nederlandse regering zou vervullen - maar de soep wordt hier niet zo heet gegeven als-ie wordt opgediend (Wilders wil te graag regeren). Extreemrechtse partijen beïnvloeden regeringsposities in Finland (waar de Finnen aan de macht zijn) en Zweden (waar de Zweedse Democraten de uitvoerende macht steunen). Na Nederland en Portugal zou de volgende aardbeving in Oostenrijk kunnen plaatsvinden. Uit opiniepeilingen voorafgaand aan de parlementsverkiezingen in het najaar bleek dat de FPÖ de leidende partij zal worden met ongeveer 30% van de stemmen. In België, waar in juni verkiezingen plaatsvinden, gaat in Vlaanderen het Vlaams Belang aan de leiding. Duitsland gaat in 2025 naar de stembus. Naast de AFD (20%) zou de volgende Bondsdag een sterke vertegenwoordiging kunnen hebben van de nieuwe pro-Russische extreem-linkse partij Bündnis Sahra Wagenknecht (8%). En in 2027 is Frankrijk aan de beurt, waar, met zijn presidentiële systeem zonder checks and balances, een overwinning voor Marine Le Pen onvermijdelijk de EU van streek zou maken.

Het jaar 2027 is niet zo ver weg, maar Le Pen is nog niet verkozen. De vermenigvuldiging van het aantal regeringen onder leiding of beïnvloed door 'Poetins vrienden', de progressie van extreemrechts in de peilingen en de politieke fragmentatie in de staten laten echter nu al hun gevolgen merken in de EU-Raad. Orban vergiftigt de levens van de andere zesentwintig lidstaten door zijn veto uit te spreken over politieke, financiële en militaire steun aan Oekraïne. De Duitse regering blokkeerde verschillende wetgevingsvoorstellen in de Raad omdat de liberale FDP, om de stroom stemmen voor de AFD in te dammen, een kritische houding aannam ten aanzien van de Green Deal en de regulering van het bedrijfsleven. Wat extreemrechtse en rechtse soevereinistische partijen op nationaal niveau doen, is ook belangrijk voor de EU. Italië heeft de ratificatie van het nieuwe verdrag over het Europees Stabiliteitsmechanisme afgewezen, dat een parachute zou moeten bieden voor de bankenunie in de eurozone. In de Franse Senaat zouden de Republikeinen hetzelfde kunnen doen met de Ceta-handelsovereenkomst tussen de EU en Canada om Macron een nederlaag toe te brengen en te concurreren met Le Pen.

Onder normale omstandigheden zou de EU zich nauwelijks een impasse in de Raad kunnen veroorloven. Maar we leven niet in normale tijden. De 'geallieerden' hebben er voor gezorgd dat de oorlog is teruggekeerd in Europa. Rusland hervat het offensief in Oekraïne en een aantal lidstaten voelt zich (nadat zij door de VS hierop zijn gewezen) bedreigd. Vladimir Poetin gebruikt (net als het Westen overigens) desinformatie, propaganda, sociale media en protesten, maar in het geval van Vlad gebruikt hij zijn vaardigheden om zijn ‘vrienden’ te helpen verkiezingen te winnen en de EU te destabiliseren - de vaardigheden van de meeste regeringsleiders van de EU bereiken trouwens hetzelfde resultaat.

De volgende zittingsperiode zal om vele redenen beslissend zijn voor de EU. Er moet een besluit worden genomen over de vraag of de uitbreiding wordt voortgezet. Er moet een nieuw meerjarig financieel kader (de begroting 2028-2035) van de EU worden ontworpen en goedgekeurd. Er moet beslist worden of de EU het verdrag voor uitbreiding wordt heropend of dat er een andere manier gevonden wordt (Rutte kan men benaderen voor geitenpaadjes), zoals de overbruggingsclausule, om de EU levensvatbaarder te maken. Elk van deze beslissingen moet met unanimiteit worden genomen. Het enige dat nodig is, is één ‘vriend van Poetin’ om alles te blokkeren. Ware eurofielen zullen hopen dat de EU niet vernietigd wordt. Maar elke extra ‘Poetin-vriend’ – in de regering, de nationale parlementen of het Europees nepparlement – ​​brengt de bestuurbaarheid van de EU in gevaar (en een nexit dichterbij).





[Alle links, bronnen, documenten en meer informatie uitsluitend voor abonnee's]



[12 maart 2024]

 

Afdrukken Doorsturen