Wordt Niger een mondiaal kruitvat?

West-Afrikaanse leiders hebben gedreigd met militaire actie tegen de militaire junta in Niger nadat deze vorige week via een staatsgreep aan de macht was gekomen. De leiders gaven de junta zeven dagen om president Mohamed Bazoum, die gevangen wordt gehouden, in ere te herstellen. Die termijn loopt morgen af.

Onze site Economedian is in de loop der jaren overgeschakeld van uitsluitend financieel-economisch nieuws naar andere belangrijke onderwerpen, waaronder de geopolitieke situatie. Daartoe hebben we destijds besloten omdat met name dit laatstgenoemde onderwerp steeds meer invloed uitoefent op de (wereld)economie.

In dat kader hebben we ook vaak geschreven over de achteruitgang van de westerse militaire en industriële defensiecapaciteiten. Militaire overmacht, of in ieder geval de schijn ervan, is één van de noodzakelijke instrumenten geweest om de door het Westen geleide orde van de periode na de Koude Oorlog in stand te houden.

We zien al een tijdje scheuren in deze militaire façade, ondanks het feit dat in de diverse programma's in de mainstream media bijna dagelijks "deskundigen", veelal gepensioneerde leunstoelmilitairen, die macht van met name de NAVO ophemelen. Nu zien we een kentering. Een voorbeeld hiervan is het gebrek aan capaciteit van het Westen om Oekraïne te ondersteunen in oorlogsvoering met hoge intensiteit, laat staan om zelf een dergelijke operatie op te zetten – vooral tegen een bekwame tegenstander.

Frankrijk staat nu voor een dilemma in Niger, veroorzaakt door een recente militaire staatsgreep in dat land.


De situatie doet denken aan een eerdere episode op het Afrikaanse continent. Operatie Serval was een door de VN-Veiligheidsraad gesteunde, Franse militaire operatie in Mali in 2013-2014 (die vervolgens overging in Operatie Barkhane). Wat ons toen opviel was het gebrek aan een luchtbrug van Frankrijk. Frankrijk leverde personeel, maar was voor transport afhankelijk van andere landen. In zijn eentje had Frankrijk zijn mensen en hun materieel niet dáár kunnen krijgen om deze missie te initiëren of te ondersteunen.

Het delen van beschikbaarheid is een kenmerk van de NAVO, vooral tussen Europese lidstaten, maar Operatie Serval was geen NAVO-operatie. De secretaris-generaal van de NAVO verwierp formele interventie omdat de alliantie niet de politieagenten van de wereld kon zijn. Toch kwamen veel individuele NAVO-landen, en zelfs enkele niet-NAVO-landen, tussenbeide om de leemte op te vullen.

Spoelen we snel door naar de huidige situatie. “Niger levert 15 procent van de uraniumbehoefte van Frankrijk en is goed voor een vijfde van de totale uraniumimport van de EU.” De Franse president Macron zei onlangs dat Frankrijk “geen enkele aanval op Frankrijk en zijn belangen zal tolereren.”

Deze situatie kan leiden tot een niet-militaire uitkomst. In feite lossen de meeste van dergelijke gevallen op deze manier op. De huidige heersers van Niger zouden kunnen kiezen voor een oplossing die conflicten vermijdt, of ze zouden de macht helemaal kunnen verliezen. We weten het op dit moment gewoon niet.

Maar als het erop aan komt, wat kan Frankrijk dan doen? Sinds Operatie Serval is er niet meer significant geïnvesteerd in de capaciteiten van Frankrijk. Elke zinvolle militaire reactie zou een coalitie-inspanning moeten zijn, gebaseerd op dezelfde naties die momenteel onder druk staan door hun aanhoudende proxy-oorlog in Oekraïne. Dit wil niet zeggen dat het Westen niet in staat is een operatie op te zetten, maar zouden ze een langdurige operatie kunnen volhouden – militair, politiek of anderszins?

Wij stellen deze vragen niet om specifiek om op Niger, Frankrijk of uranium te focussen, maar om de toenemende kwetsbaarheid van de bestaande internationale orde te onderstrepen. Naarmate de westerse hegemonie steeds zwakker wordt zullen gebeurtenissen zoals de huidige in Niger steeds belangrijker worden - en er zullen er nog veel meer volgen.


De mainstream media in het Westen wekken de indruk dat Niger vóór de staatsgreep van vorige week een bolwerk van democratie was. Vergeet de nauwelijks functionerende staat van Niger, de onderdrukking door de regering van afwijkende meningen en de vrijheid van meningsuiting, willekeurige arrestaties en gedocumenteerde gevallen van veiligheidstroepen die burgers vermoorden in naam van vechtende opstandelingen. Ofwel: de "democratie" in Niger en andere landen in de regio maakte haar beloften niet waar. Het mag dan ook niet verbazen dat een deel van het land achter de coupplegers staat.

De Economische Gemeenschap van West-Afrikaanse Staten (ECOWAS) vormt zowel een ernstige bedreiging als misschien wel de beste kans voor het begin van stabiliteit in de bredere Sahel. In de nasleep van de staatsgreep in Niger dreigden ECOWAS-leiders troepen naar Niger te sturen om de afgezette burgerpresident opnieuw te installeren. Zij hebben de militaire machthebbers een week de tijd gegeven de "oude" president weer op de troon te zetten. De hernieuwde urgentie werd gedeeltelijk ingegeven door de bezorgdheid over de veiligheid van Nigeria - wat vreemd genoemd kan worden want Ecowas ging niet zo ver na de staatsgrepen in Guinee, Burkina Faso en Mali). Het is nog maar de vraag of het dreigement uitgevoerd gaat (kan) worden want Ecowas zou zich dan moeten voorbereiden om het land jarenlang te bezetten en er de middelen in te pompen die nodig zijn om de veiligheid te garanderen en de bestaansmiddelen te verbeteren. Dat laatste zien we nog niet gebeuren.

Zo'n invasie zou zeker steun vereisen van Frankrijk, de Europese Unie en de Verenigde Staten - en die zullen dat "off the record" ongetwijfeld verlenen. Maar het gevaar bestaat dat burgers in Niger het veroordelen van de staatsgreep in Niger door westerse veiligheids- en buitenlandse beleidsleiders als onbetrouwbaar zien vanwege de westerse belangen die bij hen voorop staan, en zeker niet dat van de Nigerezen zelf. Westerse regeringen zijn in feite heel graag bereid om de junta's in de regio voor hun karretje te spannen. Een aantal  buurlanden heeft evenwel het initiatief genomen om de junta in Niger te steunen. Sommige omvatten Burkina Faso, Guinee en Mali. Algerije heeft een verklaring afgegeven waarin staat dat ze verwachten dat de rechtsgang wordt gevolgd om ervoor te zorgen dat het leiderschap in Niger wordt hersteld. Ze hebben echter krachtig gewaarschuwd dat elke militaire interventie hen effectief zou laten reageren. Hieronder de verklaring:


Ondanks het positieve beeld van de afgezette president in de westerse mainstream media sloot Bazoum zich volgens het lijfblad van de Rothschild's The Economist letterlijk aan bij Al Qaeda en de regionale filialen van ISIS, en hij ging zelfs zó ver dat hij amnestie verleende aan zelfverklaarde koppensnellers. Psychotische seriemoordenaars werden zonder enige straf 'in de samenleving gereïntegreerd' voor wat hij eerder omschreef als hun barbaarse oorlogsmisdaden.  Het artikel vann de Economist bevat enkele verontrustende details over het nieuwe beleid dat hij ten aanzien van deze kwestie heeft ingevoerd. De gemiddelde Nigerese bevolking werd ook weerloos achtergelaten nadat hun voormalige leider een paar maanden geleden verklaarde dat "het bewapenen van burgers om terroristen te bestrijden een tragische vergissing is". In maart 2022 meldde AFP dat "Niger aandringt op vrede door het houden van  jihadistische gesprekken".

De afgezette Nigerese leider Mohamed Bazoum publiceerde onlangs een opiniestuk in de Washington Post waarin hij vreest dat zijn land een terroristische hotspot zal worden als de VS er niet in slaagt hem weer aan de macht te krijgen. Dit verhaal bouwt voort op het verhaal dat eerder werd geïntroduceerd door Voice of America, The Economist en Associated Press. De gemiddelde westerling zou daarom kunnen worden misleid door te denken dat zijn regime het terrorisme effectief heeft bestreden, maar de realiteit is het tegenovergestelde.

De staatsgreep is belangrijk bij het verschuiven van de politieke voorkeuren van het West-Afrikaanse blok en zal dat blijven doen in de internationale gemeenschap. Het wordt door veel Nigerezen ook gezien als het einde van het neokolonialisme dat hun land werd opgelegd door de Franse koloniale meesters. Dit is een reactie op hoe Frankrijk het land uitbuit om er zelf van te profiteren. Niger is een belangrijke producent van uranium voor Frankrijk. Het produceert een derde van al het uranium. Er zijn ook enkele berichten dat het nieuwe leiderschap van het Afrikaanse land pro-Russisch is.

Is dit het moment waarop Afrikanen hebben gewacht? Is dit een bevrijding na de geplande moord op Muammar Gaddafi? De huidige gebeurtenissen worden door veel burgers gezien als het moment om samen te werken met andere partijen die geïnteresseerd zijn in samenwerking met mensen die vergelijkbare doelen hebben voor radicale verandering. Dat is in het kort Rusland.

Dit is geen verrassing gezien de manier waarop Afrikanen worden gezien door het 'democratische' Westen. Dit zijn enkele van de dingen waarmee het Oosten Afrikanen heeft proberen te helpen. Afrika is een continent dat nog niet veel ontwikkeld is. Het zit echter vol met bronnen die nog moeten worden aangeboord. Het is rijk. In zijn gevoel van rijkdom heeft het Westen geprobeerd er alles uit te halen of te exploiteren. Ook na de kolonisatie van Afrika is neokolonisatie nog steeds een probleem. De westerse landen verrijken zich nog steeds ten koste van de Afrikaanse bevolking.

Poetin biedt Afrikanen wat het Westen in een eeuw niet heeft gedaan: Rusland schrijft Afrikaanse schuld af, ter waarde van 23 miljard dollar en stuurt voor vele miljoenen graan.... voor 'niets'. Poetin heeft erkend dat de aandacht verschuift naar het continent. Hoe afgelegen dit continent ook is, het staat nog steeds in de belangstelling van andere continenten. Sommige landen zien het vooral als een voordeel voor zichzelf, terwijl andere landen kiezen voor het ontwikkelen van zuivere diplomatieke betrekkingen en nauw samenwerking (wat dan natuurlijk in hun voordeel uitvalt). Poetin kiest voor het laatste.

Het Afrikaanse continent is de nieuwe krachtpatser in politieke, militaire en zelfs economische strategieën over de hele wereld. Het potentieel ervan moet niet worden onderschat. Deze regio is een machts- en invloedscentrum op het wereldtoneel en dat is de afgelopen jaren steeds duidelijker geworden. Het is een regio geworden waar de internationale gemeenschap niet omheen kan. Dit komt door het demografische voordeel van een jonge bevolking, een beschikbare opkomende markt, economische groei, regionale integratie, diplomatieke invloed en uiteraard de natuurlijke hulpbronnen. Een feit is dat Afrika vastgeketend zit aan een koloniale erfenis die niet ongedaan kan worden gemaakt. Volgens Poetin heeft het verdeel-en-heers-beleid van westerse landen in Afrika dit continent instabiel gemaakt bij het nastreven van zijn welvaart.

Dit continent wordt geconfronteerd met uitbuiting in alle mogelijke sectoren, met name delfstoffen. De winning van deze rijke hulpbronnen door politieke instabiliteit te veroorzaken in naam van de democratie heeft veel Afrikaanse landen arm gemaakt. De dreiging die ontstaat in de financiële en technologische sector is jammer. De vorderingen van deze Afrikaanse landen in deze sectoren zijn bijna nul. Met de hulp van hebzuchtige ondernemingen en politici is het evenmin mogelijk om het uit te roeien vanwege de aard van het continent, dat arm is. De ontwikkeling van Afrika wordt door veel dingen belemmerd. Voorbeelden hiervan zijn onder meer terrorisme, uitbuiting van menselijke arbeid, uitbuiting van hulpbronnen, piraterij, diplomatiek onrecht, de verspreiding van extremistische ideologieën en grensoverschrijdende misdaad. Met de stap van Poetin om deze schuld kwijt te schelden is Afrika een stap dichter bij een onafhankelijk continent dat zijn huidige en toekomstige generaties kan koesteren. Dat geldt zeer zeker ook voor Niger.

Afrika zal zijn geopolitieke en diplomatieke betrekkingen met Rusland (en China) verder versterken, wat zal leiden tot een diversificatie van partnerschappen. Dit zal uiteindelijk helpen om overmatig vertrouwen te beperken en de invloed van westerse landen tegen te gaan. Westerse mainstream media blijven hun anti-Rusland propagandadiensten uitoefenen. Zo werd smalend gezegd dat er relatief weinig Afrikaanse delegaties in St. Petersburg aanwezig waren voor de Russische Afrika-top. Wat niet wordt gemeld is dat een aantal Afrikaanse landen in Dubai (tevergeefs) opnieuw een vliegtuig hebben moeten huren omdat vluchten naar Rusland verboden waren door westerse verzekeraars. Andere delegaties stuitten ook op moeilijkheden, met name wat betreft de overvliegrechten boven bepaalde landen.

Al met al lijkt het erop dat het onwaarschijnlijk is dat de afgezette president Mohamed Bazoum weer aan de macht komt. In het geval van een dergelijk scenario verwachten we dat Ecowas zal ingrijpen met de steun van Amerikaanse en Franse troepen (we wachten nog op de valse vlag operatie). Echter, met berichten over het nieuwe leiderschap van Niger dat pro-Russisch is, konden we zien dat ze werden ondersteund door het Russische leger. Met de aanwezigheid van Wagner-troepen in West- en Centraal-Afrika zou Russische betrokkenheid bij een eventuele militaire interventie het conflict kunnen doen escaleren. De gebeurtenissen in Niger kunnen mogelijk leiden tot één van de grootste oorlogen in Afrika, want de belangen van de wapenindustrie en corrupte politici (zeker met de Amerikaanse verkiezingen in het vooruitzicht) zouden wel eens kunnen verschuiven van Oekraïne naar Niger.


Als de situatie in Niger niet wordt gestabiliseerd volgens de normen van het Westen, komt er geen Trans-Sahara-gaspijpleiding, die volgens de plannen van de aannemer de EU-landen zou moeten voorzien van maar liefst 30 miljard kubieke meter Nigeriaans gas, per jaar.


De eerste reactie van Frankrijk was het sturen van het leger. Vooralsnog lijkt dat niet te gebeuren. Er heerst een aanzienlijk anti-Frans gevoel in dit deel van de Sahel - zoals vaker gezegd vanwege de wrok tegen neokoloniale uitbuiting in deze zeer arme maar mineraalrijke landen - dus een militaire interventie kan snel een zich uitbreidende oorlog worden. Daarnaast wordt Niger ook omringd door landen die goede tot nauwe betrekkingen met Rusland hebben.

De VS hebben 'boots on the ground' - en een landingsbaan - in Niger, wat iets zegt over het strategische belang van het land en over de bezorgdheid van de VS over Russische en Chinese invloed in de regio. Verder kondigde de militaire regering van Niger de opening aan van lucht- en landgrenzen met Algerije, Burkina Faso, Libië, Mali en Tsjaad... maar niet met Nigeria!

En dan, tot slot, de rol van Rusland. Dat heeft tot nu toe nauwelijks de oppervlakte bekrast wat betreft mogelijke reacties op sancties en escalaties door het Westen. Deze beweging in de Sahel zou deel kunnen uitmaken van asymmetrische reacties van Rusland op westerse acties en sabotage, zoals de terreuraanslag op de Nordstream-pijpleiding. De Anglospfeer heeft geprobeerd problemen te veroorzaken in het nabije buitenland van Rusland - de Kaukasus en Centraal-Azië. Het idee is om Rusland te dwingen te maken te krijgen met het blussen van meerdere branden tegelijk. Het heeft niet gewerkt, maar zou Rusland nu laten zien dat ze dat spel ook kunnen spelen?

Het is ook niet vergezocht te stellen dat Rusland en China hier mogelijk samenwerken. China zet langzaam de voorraden van het Westen van noodzakelijke edelmetalen en zeldzame aardmetalen, die essentieel zijn voor de chipindustrie, onder druk (ondermeer als gevolg van Amerikaanse sancties die de EU als vazalcontinent van de VS terstond heeft opgelegd). Chinese exportcontroles op germanium en gallium zijn van kracht geworden wat zal leiden tot duurdere microchips, zonnepanelen, auto's en zelfs wapens. Belangrijker is dat de beperkingen de ambitieuze doelstellingen van de regering Biden voor de productie van microchips in het gedrang dreigen te brengen, zegt de Chinees-Amerikaanse handelsexpert Thomas Pauken II. Zo produceert China meer dan 80% van 's werelds gallium en 60% van zijn germanium, waarbij experts voorspellen dat het "generaties" kan duren voordat de VS de verloren Chinese capaciteit heeft vervangen.

Dit wijst ons inziens op een een-tweetje van beide kanten, aangezien Rusland en China het Westen asymmetrisch aan het geselen zijn.We hebben eerder geschreven over hoe het Westen zichzelf graag afschildert als onafhankelijk van Rusland dat afhankelijk is van hun 'elektronica', maar het is het Westen zelf dat enorm afhankelijk is van de natuurlijke hulpbronnen die Rusland/China ook produceren.

De vraag in deze kwestie is: gaat het Westen ook hier weer proberen met gebruik van geweld de zaak naar haar hand te zetten?



[Alle links, bronnen, documenten en meer informatie uitsluitend voor abonnee's]



[5 augustus 2023]

 

Afdrukken Doorsturen