De derivatenbom

Na een Amerikaanse reddingsoperatie (bailout) van $ 354 miljard heeft de bankroete in zwaar weer verkerende Deutsche Bank nog voor $ 49.000 miljard aan derivaten. Het is niet de enige bank met zo'n gigantische derivatenpositie..... Derivaten, ook wel financiële massa-vernietigingswapens genoemd, kunnen snel, zonder aankondiging, leiden tot een crash met een omvang die de wereld nog niet heeft gekend.

Op 21 juli 2011, toen het Amerikaanse Government Accountability Office (GAO) tijdens de financiële crisis een audit uitbracht van de geheime 16,1 biljoen (!) dollar aan bankleningen van de Federal Reserve, stond een buitenlandse bank op nummer 9 op de lijst van de grootste kredietnemers. De leningen gingen niet alleen naar de grootste banken van Wall Street, maar ook naar buitenlandse afgeleide tegenpartijen bij de banken in Wall Street. De buitenlandse bank die op nummer 9 op de lijst van de grootste kredietnemers stond was de grootste bank van Duitsland, Deutsche Bank, die 354 miljard dollar aan doorlopende leningen van de Amerikaanse Federal Reserve toegeschoven kreeg.

Vorige week stond er een artikel in de Financial Times “Germany’s federal and state governments have spent €70bn on bailing out banks since the financial crisis, according to an estimate by Gerhard Schick, head of lobby group Finance Watch.”, ofwel: "Duitse federale en staatsoverheden hebben sinds de financiële crisis € 70 miljard besteed aan het redden van banken, volgens een schatting van Gerhard Schick, hoofd van lobbygroep Finance Watch."
De vraag is natuurlijk: waarom sluisde de Amerikaanse Federal Reserve $ 364 miljard naar een Duitse bank als het land van herkomst slechts $ 79 miljard heeft neergeteld voor alle Duitse banken die in moeilijkheden verkeerden? (Lees verder voor het antwoord.)

In de loop van 2018 heeft de in ernstige problemen verkerende Deutsche Bank - die in de VS nog steeds een enorme verplichting in derivaten heeft als tegenpartij voor een aantal van de grootste banken op Wall Street - de blootstelling aan derivaten van een fictieve € 48.266 biljoen verminderd tot een fictieve € 43.459 biljoen. Dat blijkt namelijk uit het jaarverslag van 2018.
Een derivatenboek met een notionele notering van 49 biljoen dollar plaatst Deutsche Bank in dezelfde ranglijst als de bankhoudstermaatschappijen van Amerikaanse criminele grootbanken als JPMorgan Chase, Citigroup en Goldman Sachs, die eind december 2018 respectievelijk op $ 48 biljoen, $ 47 biljoen en $ 42 biljoen "hadden staan", volgens het Bureau van de Comptroller of the Currency (OCC). (Zie PDF - tabel 2.)

De magere 10% reductie van de onvoorstelbare berg aan derivaten van Deutsche Bank staat in schril contrast met de daling van de aandelenkoers van Deutsche Bank, vorig jaar. Op de eerste handelsdag van 2018 opende Deutsche Bank in New York op $ 19,27. Op de laatste handelsdag van het jaar, 31 december 2018, sloot Deutsche Bank daar op $ 8,15 - een daling van de aandeelhouderswaarde met 58%.
Wat dat deed met de marktkapitalisatie van Deutsche Bank was dit: met 2.066.773.131 uitstaande aandelen zowel aan het begin als aan het einde van het jaar verloren aandeelhouders een enorme $ 23 miljard aan marktkapitalisatie.

Toen de GAO in 2011 de lijst openbaar maakte van de banken die tijdens de financiële crisis de $ 16,1 biljoen aan geheime leningen van de Federal Reserve hadden ontvangen, stonden twee andere buitenlandse banken in de top tien van financiële instellingen die deze vreemde vrijgevigheid van de Amerikaanse centrale bank ontvingen: de Britse mega-bank Barclays, gerangschikt op nummer 5 met $ 868 miljard aan cumulatieve leningen, en de Royal Bank of Scotland Group PLC, ook in het Verenigd Koninkrijk, op plaats nummer 8 met $ 541 miljard aan doorlopende leningen van de Federal Reserve. (Zie schema hieronder.)



Met deze cijfers in gedachten moet u even kijken naar onderstaand schema (PDF hier) van de Financial Crisis Enquiry Commission, die dagvaardingen heeft uitgegeven en meer dan 700 getuigen heeft gehoord. De grafiek geeft een overzicht van de derivaten-tegenpartijen van Goldman Sachs, vanaf juni 2008, en de dollarwaarde van de blootstelling. Tussen Deutsche Bank, Barclays en de Royal Bank of Scotland had Goldman een cumulatieve blootstelling aan derivaten aan die drie buitenlandse banken van $ 7,2 biljoen notioneel (nominale waarde).



Dan te bedenken dat we met Goldman het nog maar hebben over één investeringsbank. Voeg hieraan toe de derivaten-blootstelling aan deze buitenlandse banken door Citigroup, JPMorgan Chase, Morgan Stanley, Merrill Lynch en u zult meteen begrijpen waarom de Federal Reserve haar $ 16,1 biljoen aan doorlopende leningen (aan zowel binnenlandse als buitenlandse banken) geheim wilde houden, uit het zicht van de Amerikaanse burgers. Dat komt omdat de Federal Reserve niet alleen de Amerikaanse centrale bank is, maar ook een toezichthouder is van bankholdings, waaronder de grootste banken op Wall Street. Hierdoor kon, in de jaren voorafgaand aan de ineenstorting van Wall Street in 2008, deze voorraad financiële massavernietigingswapens exponentieel groeien.
Volgens Phil Angelides, de voorzitter van de Financial Crisis Enquiry Commission, groeide de "notionele waarde van over-the-counter derivaten van $ 88 biljoen in 1999 tot $ 684 biljoen in 2008."
De groei werd dan ook nog bewerkstelligd in een duistere en grotendeels ongereguleerde markt.

In plaats van de regelgevingsbevoegdheden van een dergelijke incompetente toezichthouder als de Federal Reserve weg te nemen, bezweek het Amerikaanse Congres aan de eisen van lobbyisten van Wall Street en gaf het de Federal Reserve uitgebreide toezichtbevoegdheden over de banken in Wall Street met de financiële hervormingswetgeving van 2010, bekend als Dodd-Frank.
Die uitgebreide bevoegdheden heeft het overigens nog steeds, tot op de dag van vandaag, ondanks dat één van haar eigen bankentoezichthouders, Carmen Segarra, de klok ging luiden over haar ontslag - omdat ze niet wilde zwichten voor de druk die op haar werd uitgeoefend om haar onderzoek naar Goldman Sachs te veranderen.

Een van de extra verleende regelgevende bevoegdheden van de Federal Reserve was het uitvoeren van stresstests van de grote banken - om het Amerikaanse volk effectief ervan te overtuigen dat de banken weer veilig waren. Maar in 2016, nadat onderzoekers van het Office of Financial Research - OFR, het Bureau voor Financieel Onderzoek - bekeken hoe de Federal Reserve deze stresstests uitvoerde, concludeerden ze dat de Federal  Reserve het helemaal verkeerd had gedaan. (We denken dat dit geen misverstand was, maar een kenmerk van hoe de Federal deed vóórkomen alsof het toezicht hield op de banken van Wall Street, terwijl ondertussen de gevaarlijke derivatenmarkten konden doorgaan).

De OFR-onderzoekers die het onderzoek uitvoerden, Jill Cetina, Mark Paddrik en Sriram Rajan, hadden vastgesteld dat de stresstesten van de Federal Reserve het tegenpartijrisico maten voor de biljoenen dollars aan derivaten die door de grootste banken werden aangehouden. Het echte probleem was volgens de onderzoekers de besmetting die zich snel zou kunnen verspreiden als de tegenpartij van een grote bank óók een belangrijke tegenpartij was voor andere systeemrelevante banken in Wall Street. De onderzoekers schreven:

A BHC [bank holding company] may be able to manage the failure of its largest counterparty when other BHCs do not concurrently realize losses from the same counterparty’s failure. However, when a shared counterparty fails, banks may experience additional stress. The financial system is much more concentrated to (and firms’ risk management is less prepared for) the failure of the system’s largest counterparty. Thus, the impact of a material counterparty’s failure could affect the core banking system in a manner that CCAR [one of the Fed’s stress tests] may not fully capture.

[Een BHC [bankholding] kan mogelijk het falen van zijn grootste tegenpartij beheren wanneer andere BHC's niet gelijktijdig verliezen realiseren door de tekortkoming van dezelfde tegenpartij. Wanneer een gedeelde tegenpartij echter faalt, kunnen banken extra stress ervaren. Het financiële systeem is veel geconcentreerder (en het risicomanagement van bedrijven is minder voorbereid) door het falen van de grootste tegenpartij van het systeem. De impact van het falen van een materiële tegenpartij kan dus het kernbanksysteem beïnvloeden op een manier die CCAR (één van de stresstests van de Federal Reserve) mogelijk niet volledig vastlegt.]

Het zwarte gat waarin de derivaten zich bevinden is vandaag de dag net zo donker als in 2008 - en op zijn minst net zo gevaarlijk. De Financial Crisis Enquiry Commission had dit te zeggen over de crash: "het bestaan van miljoenen derivatencontracten van alle soorten tussen systeemrelevante financiële instellingen - ongezien en onbekend in deze ongereguleerde markt - toegevoegd aan onzekerheid en toegenomen paniek, bespoedigt overheidssteun aan die instellingen."
Er is vandaag geen federale of statelijke toezichthouder in de VS die kan vertellen welke tegenpartij het grootste risico heeft voor derivaten. Noch is er één Wall Street-bank die duidelijkheid kan geven over deze kwestie - omdat het merendeel van de over-the-counter derivatencontracten geheime contracten zijn tussen de ene en de andere partij.

Wel weten we dat de derivaten-tentakels van Deutsche Bank zich uitstrekken tot de meeste grote banken in Wall Street. Volgens een rapport (PDF hier) uit 2016 van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) is Deutsche Bank financieel sterk verbonden met JP Morgan Chase, Citigroup, Goldman Sachs, Morgan Stanley en Bank of America, evenals met andere megabanken in Europa. Het IMF concludeerde toen, dus alweer drie jaar geleden, dat Deutsche Bank als gevolg van deze interconnecties een grotere bedreiging vormde voor de wereldwijde financiële stabiliteit dan enige andere bank - en dat was toen de marktkapitalisatie tientallen miljarden dollars groter was dan nu het geval is.

Totdat deze megabanken worden aangepakt en opgedeeld, totdat niet alleen de Federal Reserve maar ook de ECB wordt vervangen door een competente en serieuze toezichthouder van bankholdings, en totdat derivaten worden beperkt tot die welke handelen op een transparante beurs, is de volgende epische financiële crash slechts één falende tegenpartij van ons verwijderd.

[18 april 2019]

Afdrukken Doorsturen