Het Verenigd Koninkrijk heeft een tanker met Iraanse olie in Gibraltar aan de ketting gelegd. Iran spreekt van "piraterij" en dreigt op haar beurt een Britse tanker in beslag te nemen. Wie heeft gelijk? Een fact Check.
Gisteren lazen we op
NU.nl o.a. het volgende:
Een Iraanse geestelijke heeft het Verenigd Koninkrijk zaterdag
openlijk voor represailles gewaarschuwd nadat het land donderdag een
Iraanse olietanker in beslag nam in Gibraltar.
De Britse marine nam de olietanker Grace 1 naar eigen zeggen in beslag
omdat Iran probeerde olie naar Syrië te vervoeren op een manier die in
strijd zou zijn met EU-sancties. Deze actie zorgde voor woede vanuit
Teheran.
De tanker was naar verluidt volgeladen met Iraanse olie op weg naar
Syrië. De supertanker, die vanwege zijn omvang niet door het
Suezkanaal kon, voer van Iran via Kaap de Goede Hoop richting Europa (zie
afbeelding
The Sun). De EU heeft
sancties opgelegd aan Syrië en dit transport van olie naar een
Syrische raffinaderij zou EU-sancties schenden. Bovendien wil de VS de
handel in Iraanse olie verbieden, dus ook zij zijn blij met het aan de
ketting leggen van de tanker.
Maar geeft dat de Britten het recht om de tanker te confisqueren?
Daarvoor moeten we het internationaal recht raadplegen.
De basis van het internationale recht is het handvest van de Verenigde
Naties. Artikel 2, lid 4, geeft duidelijk aan dat alle externe
inmenging in de interne aangelegenheden van een staat verboden is.
Hetzelfde geldt voor de dreiging van geweld. Dit omvat ook sancties,
daarom zijn ze in principe verboden en in strijd met het
internationale recht.
Maar "in principe" betekent dat er uitzonderingen zijn. Artikel 2, lid
7, van het VN-handvest bepaalt dat deze uitzonderingen - waaronder "dwangmaatregelen",
d.w.z. sancties - zijn geregeld in hoofdstuk VII van het Handvest van
de VN. En daar staat in artikel 39 te lezen dat het voor dergelijke
dwangmaatregelen of zelfs militaire kracht noodzakelijk is dat de
VN-Veiligheidsraad eerst vaststelt dat een land met zijn acties de
wereldvrede in gevaar brengt. En alleen wanneer dit wordt gedaan,
regelt artikel 41 dat economische sancties kunnen worden opgelegd, die
alle lidstaten van de VN moeten opvolgen. Dan kun je dit met geweld
afdwingen. Maar alleen dan.
Dat was bijvoorbeeld het geval bij Irak of vandaag de dag bij Noord-Korea.
Het gold ook voor Iran vóórdat de nucleaire overeenkomst van kracht
werd.
In resolutie 2231 van de VN-Veiligheidsraad heeft de nucleaire
overeenkomst de status van internationaal recht gekregen en werd
besloten dat de sancties tegen Iran moeten worden opgeheven. Als Iran
de overeenkomst overtreedt, zal het automatisch weer van kracht worden.
Cruciaal hierbij zijn de rapporten van het Internationaal Atoom- en
Energieagentschap. Dat instituut heeft echter gemeld dat Iran zich aan
de overeenkomst houdt.
Artikel 26 van de Atoomovereenkomst zelf bepaalt dat als aan Iran
ongerechtvaardigde sancties worden opgelegd, het land niet langer zal
moeten voldoen aan de beperkingen van de overeenkomst.
Samenvattend:
- De VS hebben de nucleaire overeenkomst in mei 2018 opgezegd (verbroken),
hoewel een dergelijke opt-out-clausule niet bestaat in de overeenkomst.
- De Amerikaanse sancties zijn illegaal omdat ze de nucleaire
overeenkomst schenden en niet zijn goedgekeurd door de
VN-Veiligheidsraad.
- De maatregelen die Iran heeft aangekondigd om meer uranium op te
slaan en het hoger te verrijken dan is toegestaan in het nucleaire
akkoord, zijn legaal, omdat Iran het recht heeft dit te doen nadat de
VS het verdrag hebben verbroken.
- Er zijn ook geen sancties door de VN-Veiligheidsraad tegen Syrië
opgelegd, en EU-sancties tegen Syrië zijn derhalve ook in strijd met
het internationale recht.
Het in beslag nemen van de tanker door het VK is dus illegaal. Zowel
Amerikaanse sancties tegen Iran als EU-sancties tegen Syrië vallen
niet onder het internationaal recht en er is geen juridische reden om
de tanker aan de ketting te leggen.
Iran heeft gelijk wanneer het spreekt over "piraterij", omdat kaping
en het in beslag nemen van een schip zonder een wettelijke basis per
definitie piraterij is. Geeft dat Iran op haar beurt het recht om een
Britse tanker in beslag te nemen? Nee, dat zou óók illegaal zijn.
Iran riep de Britse ambassadeur Rob Macaire bij haar ministerie van
Buitenlandse Zaken, in reactie op de "illegale onderschepping". Het
schip bevond zich in internationale wateren, aldus Iran, en dus heeft
Groot-Brittannië niet het recht om zijn eigen unilaterale sancties op
te leggen of die van de Europese Unie, buiten het territorium, tegen
andere landen.
De conclusie kan niet anders zijn dan dat Iran gelijk heeft met wat er
in internationaal recht beschreven is. De mainstream media houden zich
wat deze kwestie betreft redelijk op de vlakte. Kritiek op het Britse
optreden valt nauwelijks waar te nemen.
