Na twee weken is dan eindelijk de Italiaanse regering gevallen. Premier Conte haalt hard uit naar Legaleider Matteo Salvini. Die ligt bijzonder goed in de peilingen en mikt op nieuwe verkiezingen, maar zou hij zijn hand hebben overspeeld?.
"Je hebt mijn vertrouwen misbruikt, op menselijke schaal en van het
hele land."
Luigi Di Maio (Vijfsterrenbeweging) maakt van zijn hart geen moordkuil.
Het laatste telefoongesprek met zijn ex-collega Matteo Salvini (Lega)
lijkt wel wat op een ruzie voorafgaand aan een echtscheiding. Salvini
maakt duidelijk dat de samenwerking voorbij is.
Zijn Lega zou bij nieuwe verkiezingen hun zetels in het parlement
kunnen verdubbelen. De Vijfsterrenbeweging van Di Maio dreigt de helft
van zijn mandaat te verliezen. Het is de machtstrijd tussen de twee
vice-premiers van deze coalitieregering. En Di Maio dreigt: in de
geschiedenis zal hij ervoor betaald krijgen.
Twee weken later lijkt het erop dat Salvini het verhaal heeft
ingehaald. De Lega dient een motie van afkeuring in tegen premier
Giuseppe Conte (partijloos) in het parlement om zo hun eigen regering
vernietigen. Maar de Italiaanse politici zouden niet de erfgenamen van
Machiavelli zijn als er niet al in de achterkamertjes deals en
beloften zijn geweest.
De sociaaldemocratische Partito Democratico (PD), die jarenlang het
politieke toneel op het schiereiland domineerde, ziet een mogelijkheid
om de macht te herwinnen - met de oude aartsvijand: de
Vijfsterrenbeweging. De geelgroene coalitie van Vijfsterren en Lega
had immers ook standgehouden omdat de kiezers zichzelf als een reactie
op de "heersende elite" zagen.
Ex-premier Matteo Renzi (PD) riskeert nu een breuk in zijn eigen
partij te veroorzaken om de PD terug te brengen in een nieuwe regering.
Samen met de M5SVijfsterrenbeweging wil hij een stabiele regering
vormen - zonder dat er nieuwe verkiezingen aan te pas komen.
Dit vergt een motie van afkeuring tegen minister van Binnenlandse
Zaken Salvini. Net als in de Weimarrepubliek zijn dergelijke
gebeurtenissen mogelijk in het Italiaanse parlement. De Lega-baas
verandert van jager in de prooi.
Gisteren dan de langverwachte toespraak van de premier voor het
parlement. Contes ambitieuze evenwichtsoefening: benoem het
succesvolle werk van de regering en gooi tegelijkertijd een
coalitiepartner weg die zijn stempel op deze wetgever heeft gedrukt.
Zonder de daarmee bedoelde Lega geen veiligheidsdecreet, geen gesloten
havens, geen recht op legitieme zelfverdediging.
Conte richt zijn pijlen daarom vooral op de minister van Binnenlandse
Zaken: die heeft specifiek gezocht naar "voorwendsels" voor een
ontbinding van de regering, en heeft zich daarmee "onverantwoord"
getoond, het parlementaire discours omzeild, religieuze symbolen
misbruikt voor politieke opinie en aldus het secularisme van de
Italiaanse staten beschadigd.
Salvini was een crisis begonnen alleen vanwege "persoonlijke- en
partijbelangen". Conte bekritiseerde ook met alle scherpte de EU-koers
van de Lega. Tenslotte kondigde de premier het einde van deze regering
en zijn ontslag aan.
Salvini daarentegen verdedigde zijn koers. Hij had altijd het discours
gezocht, maar was herhaaldelijk geblokkeerd in zijn projecten: het
meest recent op de TAV, de geplande sneltrein tussen Lyon en Turijn,
een Europees project dat de Vijfsterren niet zag zitten. Hij
beschuldigde hen en Conte ervan samen met Angela Merkel en de EU te
hebben afgesproken te proberen Salvibi's gesloten-haven-beleid te
ondermijnen.
"Ik heb de havens gesloten. En ik zal het opnieuw doen, als de goede
God en de Italianen mij de kracht geven, liet de "Capitano"
doorschemeren over het mogelijke verlies van zijn ambt en een
toekomstige terugkeer als premier. Salvini beschuldigde de
Vijfsterrenafgevaardigde van vasthouden aan hun stoelen in plaats van
de Italianen te laten beslissen - en bood uiteindelijk aan voor de
volgende verkiezingen het parlement te halveren tot de helft van zijn
ledenaantal.
Dat aanbod is een oude eis van de Vijfsterren. Het feit dat de Lega
ook de motie van afkeuring tegen Conte heeft ingetrokken, moet worden
opgevat als een handreiking voor een mogelijke deal met Di Maio. Dat
heeft Salvini gedaan omdat na het ontslag van Conte de bal bij
president Sergio Mattarella ligt.
Er lijken nu drie scenario's mogelijk. Het eerste: president
Mattarella benoemt een nieuwe premier die een mogelijke coalitie van
Vijfsterren en PD kan smeden. Het tweede: Mattarella benoemt een
technocratische overgangsregering. Het derde: nieuwe verkiezingen. In
de eerste twee scenario's zou Salvini zijn baan als minister van
Binnenlandse Zaken kwijt zijn.
De angst voor een te sterke Lega drijft de elite naar één van de
eerste twee oplossingen. Ex-Commissievoorzitter Romano Prodi heeft
zelfs een "Ursula-coalitie" in het leven geroepen - de bundeling van
partijen die voor Ursula von der Leyen hebben gestemd: naast PD en de
Vijfsterrenbeweging zou dat ook Silvio Berlusconi's Forza Italia zijn.
Het politieke spel zoals dat in Rome lijkt te worden gespeeld is dus
vooral een anti-Salvini-spel.
De vraag blijft of op de korte termijn lozen van een (bij de bevolking
uiterst populaire) minister van Binnenlandse Zaken Salvini op de lange
termijn geen risico is: een nieuwe alliantie met de gehate oude elite
zal de Vijfsterren haar predikaat als zou het een anti-establishmentpartij
zijn, verder kunnen beschadigen, terwijl de PD als regeringspartij
geen kans heeft haar wonden in de oppositie te likken.
Komt nog bij dat een Vijfsterren PD-coalitie geen garantie is voor
meer stabiliteit. Over het onderwerp TAV, wat leidde tot het
uiteenvallen van de huidige coalitie, hebben de sociaal-democraten een
soortgelijke lijn als Salvini.
Salvini wil de Italianen laten beslissen welke koers het land zou
moeten volgen. De Lega staat momenteel in peilingen op zo'n 36%, en
stijgt. Een partij die bij verkiezingen 40 procent bereikt, heeft een
goede kans om de absolute meerderheid van de mandaten te winnen
vanwege de manier waarop het stemrecht in Italië is geregeld. Daarom
is de angst voor de andere partijen groot dat Salvini na de
verkiezingen alleen of in een andere coalitie zou kunnen doorregeren.
De beslissing over mogelijke nieuwe verkiezingen ligt zoals gezegd in
handen van president Sergio Mattarella, een linkse katholiek (dat wil
zeggen voormalige linkervleugel van de voormalige christendemocraten,
die zich heeft aangesloten bij het gematigde deel van de voormalige
communisten). Mattarella moet beslissen of hij het parlement opheft en
nieuwe verkiezingen benoemt.
De president heeft tot zes maanden vóór het einde van de reguliere
termijn de vrije hand. Daarmee kon Mattarella de nieuwe verkiezingen
met een jaar of zelfs anderhalf jaar uitstellen, wat zou kunnen
betekenen dat veel van de huidige opleving van de Lega verloren zou
kunnen gaan. Die tijd gaat snel voorbij, vooral omdat andere mensen
dan op de ministeries zitten en het beleid maken. Normaal gesproken
zouden daartegen geen demonstraties op straat helpen - zoals
Berlusconi moest ervaren met zijn Forza Italia - maar de enorme
populariteit van Salvini zou bij zo'n scenario weleens tot grote
onlusten in Italië kunnen leiden..... met alle gevolgen van dien.
