Hoe de staatsgreep van Niger zou kunnen leiden tot een massaal conflict in West-Afrika. Tijd voor een update.
U heeft ongetwijfeld in het nieuws gehoord (of op onze site gelezen -
hier,
hier en
hier) over een staatsgreep in
Niger. Niger ligt in de Sahelregio van Afrika en informeel binnen de
Afrikaanse staatsgreepgordel. Veel van de landen in West-Afrika zijn
allemaal ‘voormalige’ Franse koloniën die jarenlang zeer onstabiel
zijn geweest met zwakke regeringen en grote opstandsbewegingen.
Om het even in de juiste context te plaatsen zijn er sinds 2021
couppogingen geweest in Tsjaad, Mali, Guinee, Soedan (2), Burkina Faso
(2) en eerder in Niger. Deze mensen moeten echt van hun regeringen
houden.
Dit was een typische door de junta geleide staatsgreep tegen de
burgerregering. Op 26 juli nam de presidentiële garde in de hoofdstad
Niyamey de Franse marionettenpresident Mohamed Bazoum gevangen. De
volgende dag claimde het leger van Niger trouw aan de presidentiële
garde en verenigde zo het leger van het land. Het hoofd van de
presidentiële garde, generaal Abdourahmane Tchiani, noemde zichzelf
het hoofd van de overgangsregering. Hij beweerde dat de staatsgreep
bedoeld was om zich te ontdoen van de koloniale krachten in het land.
De staatsgreep heeft ook een etnische invalshoek. Generaal Tchiani
maakt deel uit van het Hausa-volk (55% van de bevolking) en de tweede
bevelhebber van de junta, Salifou Modi, maakt deel uit van het
Djerma-volk (21% van de bevolking). Sommige mensen hebben gezegd dat
de twee de zittende president niet mochten omdat hij een etnische
Arabier was (0,4% van de bevolking) en dus een coalitie vormden die
een groot deel van het land vertegenwoordigde. Demonstranten vierden
de staatsgreep ook buiten de Franse ambassade. Er waren ook aanhangers
van Bazoum, maar die werden prompt beschoten en uiteen gedreven.
De Fransen, Duitsers en Amerikanen veroordeelden de staatsgreep
onmiddellijk. Even belangrijk was dat de ECOWAS (Economische
Gemeenschap van West-Afrikaanse Staten), een economische unie van
vijftien landen, dreigde het gebruik van geweld toe te staan als de
orde niet werd hersteld. Ze waren eerder ook Gambia binnengedrongen
toen de zittende president zijn positie niet opgaf na het verliezen
van verkiezingen.
Nigeria, Ivoorkust en Benin wilden allemaal ingrijpen. Mali, Guinee en
Burkina Faso steunden allemaal de staatsgreep - ze zeiden zelfs dat
elke poging om de junta omver te werpen een oorlogsverklaring zou zijn.
Ze steunen het nieuwe regime omdat ze allemaal recente staatsgrepen
hebben gehad en nu militaire leiders hebben. Bijna al deze landen
hebben een hekel aan westerse invloed in hun binnenlandse
aangelegenheden. Dit zou kunnen leiden tot een groot conflict in een
toch al door armoede geteisterde regio.
Officieel was Niger een Franse kolonie in de periode 1890 tot 1960. In
feite was het grootste deel van West-Afrika een Franse kolonie.
Hoewel de Fransen officieel geen van deze landen meer actief bezetten,
hebben ze nog steeds extreme controle over ze allemaal. Het Franse
beleid voor hun inzet in hun voormalige koloniën heet Françafrique. De
valuta die door veel van deze landen wordt gebruikt, is de CFA-franc,
wat staat voor de franc van de financiële gemeenschap van Afrika.
Vroeger stond het voor de franc van de Franse koloniën in Afrika … lol.
Het kreeg alleen een rebranding.
Zoals we eerder meldden is de munt gekoppeld aan de euro tegen een
koers die wordt bepaald door de Franse schatkist, wat betekent dat
deze landen weinig controle hebben over hun economisch beleid. Ook
moeten deze landen minimaal de helft van hun deviezenreserves in de
Franse schatkist bewaren. Frankrijk is al meer dan een eeuw eigenaar
van deze landen. Begrijpelijk dus waarom de bevolking geen pro-westerse
regering steunt. Landen die in het verleden hebben geprobeerd het CFA-francsysteem
te verlaten, hebben te maken gehad met een reeks uitdagingen,
waaronder hyperinflatie, gevallen van politieke moorden en
verstoringen van hun elektriciteitsnetwerken.
Frankrijk is blijven interveniëren in hun voormalige koloniën. Nog in
2013 vielen ze Mali binnen toen verschillende stammen en islamistische
groeperingen het Malinese leger terugduwden. Toen werden ze door Mali
toegejuicht als bevrijders. Niger is om verschillende redenen
belangrijk voor Frankrijk. Niger heeft overvloedige hulpbronnen, maar
het belangrijkste voor de Fransen is hun uranium. 70% van de Franse
elektriciteitsproductie is nucleair. 20% van hun uranium komt uit
Niger, dus dit is van cruciaal belang voor Frankrijk.
De
Europese Commissie heeft kernenergie geclassificeerd als "groene" energie omdat
er geen CO2-uitstoot is bij elektriciteitsproductie. Dat er veel CO2 wordt
uitgestoten bij de uraniumwinning, de conversie en verwerking van het erts, de
productie van de splijtstofstaven, de opwerking van de gebruikte
splijtstofstaven, de bouw van de kerncentrales, enz., is allemaal geen punt en
er wordtdan ook over gezwegen. Ook wordt verborgen gehouden dat via de enorme
koeltorens enorme hoeveelheden warmte in de atmosfeer en in het koelwater (retour)
worden afgegeven. Niet bepaald bevorderlijk voor klimaatverandering. Maar het
verbergt ook een nog groter probleem.
De EU wil in 2050 klimaatneutraal zijn; met alle gevolgen van dien. Hierdoor –
en ook vanwege de kernramp in Fukushima, Japan – besloot Duitsland in 2012 om
kernenergie uit te faseren. Kernenergie was toen nog geen "groene" energie, dat
werd pas in 2022 beslist. Desalniettemin heeft Duitsland de laatste drie
kernreactoren uitgeschakeld - en koopt nu veel te dure kernenergie van Frankrijk
als de eigen stroomproductie niet voldoende is. Overigens exploiteren 12 landen
in de EU kerncentrales met in totaal 100 reactoren, dat is ongeveer een kwart
van het aantal reactoren in de wereld. Ze hebben allemaal uranium nodig en
natuurlijk de kerncentrales in Groot-Brittannië en de VS en waar dan ook.
En deze landen met kerncentrales, althans die in het Westen, zouden vanwege de
oorlog in Oekraïne en nu dus de coup in Niger problemen kunnen krijgen om
brandstof voor hun kernreactoren aan te schaffen. Wat betreft Amerikaanse
kerncentrales (vergeet niet dat Oekraïne in een proxy-oorlog tegen Rusland is
gebracht door de VS): Rusland is nog steeds een van de grootste leveranciers van
verwerkt uranium aan de VS, goed voor 16%.
De grootste leveranciers voor de VS zijn Canada en Kazachstan, elk met 22%. In
het geval van Kazachstan moet echter worden vermeld dat het een marktaandeel
heeft van meer dan 40% in de wereldwijde mijnbouw. Het in grootte tweede NAVO-land
Canada heeft slechts 15% en Namibië staat op de derde plaats met 11%. Dan komt
Australië en Rusland staat ver achter op de vijfde plaats met 5%. Het addertje
onder het gras is echter dat het Russische bedrijf Rosatom een belang van 50%
heeft in de vijf grootste dochterondernemingen van het Kazachse mijnbouwconcern
Kazatomprom. Dus de Russen beheersen de uraniumwinning in Kazachstan. Dat was in
2021 bijna 22.000 ton. De Russen bepalen ook waar het uranium naartoe gaat. En
het meeste gaat naar Rusland voor verdere verwerking en verrijking, en
vervolgens naar onder andere de Verenigde Staten. Omdat het voor het Westen
onmisbaar is is uranium niet onderhevigaan sancties. De Chinezen daarentegen
hebben het voor het zeggen in Namibië als het gaat om uraniummijnen, en Namibië
staat zoals gezegd op de derde plaats in de wereld voor uraniumproductie.
Tussen haakjes: dat Rusland en China elkaar steunen is geen geheim, en de
economische banden tussen de twee landen worden steeds intenser, wat niet
verwonderlijk is aangezien beide landen tot de BRICS-groep behoren. Dit is óók
een gevolg van de westerse sancties tegen Rusland. Rusland en China hebben dus
de macht om de landen met kerncentrales in het Westen het leven zuur te maken.
Hoewel Rusland tot nu toe altijd bekend stond als een betrouwbare handelspartner
kon het aanhoudende EU-beleid dat op termijn wel eens doen kantelen..
Europa
wòrdt nu al geconfronteerd met een energiecrisis en als de Fransen (en
de rest van de EU) een deel van deze
energiebron kwijtraken, kan dit een zeer negatieve impact hebben op hun
economie. De Fransen bevinden zich in een moeilijke positie omdat de
hele wereld nu toekijkt en ze niet openlijk koloniaal willen lijken -
het is geen goed idee om je voormalige koloniën te gaan bombarderen.
Frankrijk probeert zijn militaire aanwezigheid in Niger te behouden.
De Fransen beweren dat ze in Niger zijn op verzoek van de "legitieme
regering", die omvergeworpen is. Wat de juridische verdiensten van dat
standpunt ook mogen zijn, het lijkt erop dat Frankrijk zowel de steun
die de staatsgreepleiders in Niger genieten als de diepe anti-Franse
gevoelens in de hele Sahelregio verkeerd heeft ingeschat. Frankrijk
zou spoedig in een onhoudbare situatie terecht kunnen komen. Ironisch
genoeg bevinden de Fransen zich in een slechte positie om hun
aanwezigheid in Niger te versterken, omdat ze grote hoeveelheden
wapens aan Oekraïne hebben geschonken, waaronder grote aantallen van
de AMX-10 RC, die grotendeels is ontworpen voor gebruik in
omstandigheden zoals in dit geval in Niger.
In de tussentijd hadden de VS gehoopt Nigeria, de regionale grootmacht,
onder druk te kunnen zetten om Niger binnen te vallen. Dat lijkt
voorlopig niet waarschijnlijk. Frankrijk en de VS stemmen hun optreden
af met de Economische Gemeenschap van West-Afrikaanse Staten [ECOWAS].
De ECOWAS stelde een termijn van een week voordat zij tussenbeide zou
komen, maar die termijn is verstreken. Daarnaast heeft de ECOWAS
eenvoudigweg geen mechanisme voor het snel verzamelen van troepen en
het coördineren van vijandelijkheden, en zijn grootmacht Nigeria heeft
zijn handen vol aan het aanpakken van de interne veiligheid. De
Nigeriaanse publieke opinie is huiverig voor een terugslag — Niger is
een groot land en heeft een 1500 kilometer lange poreuze grens met
Nigeria. Een onuitgesproken waarheid is dat Nigeria nauwelijks
geïnteresseerd is in het vergroten van de Franse militaire
aanwezigheid in Niger of om aan dezelfde kant te staan met Frankrijk,
dat buitengewoon impopulair is in de Sahel.
Het meest capabele leger in de regio is dat van Algerije, en Algerije
heeft zijn anti-interventiestandpunt overduidelijk kenbaar gemaakt:
het land heeft gewaarschuwd voor elke externe militaire interventie in
Niger. ''Pronken met militaire interventie in Niger is een directe
bedreiging voor Algerije, en we verwerpen het volledig en categorisch...
Problemen moeten vreedzaam worden opgelost", zei de Algerijnse
president Abdelmadjid Tebboune.
De VS proberen nog steeds hun gewicht in de schaal te leggen, daarbij
passend gebruik makend van de oorlogszuchtige Victoria Nuland. Het zou
maar zo kunnen zijn dat de VS zich uiteindelijk zullen terugtrekken.
Het sturen van Amerikaanse troepen naar Afrika om zwarte mensen te
doden, zal waarschijnlijk niet goed uitwerken voor de Democratische
partij in het thuisland. Het markante deel van het verhaal is dat de
VS de meeste leiders van de staatsgreep in Niger zèlf hebben opgeleid.
Terwijl Niger Frankrijk heeft gevraagd om zijn 1.100 soldaten te
verwijderen, heeft Frankrijk tot nu toe hier niet vaan oldaan.
Amerikaanse troepen hebben geen bevel gekregen om het land te verlaten,
hoewel dat een mogelijkheid blijft als de situatie verder verslechtert.
Officieel is de Amerikaanse militaire aanwezigheid gebaseerd op
10 US Code 127e, die
toestemming geeft voor speciale militaire operaties van de VS om
terrorisme te bestrijden. Het machtigt de Amerikaanse strijdkrachten
evenwel niet om welke rol dan ook te spelen in het interne bestuur van
een gastland. Dit vormt een groot probleem voor Washington, aangezien
het in dat geval een onvoorziene nationale veiligheid zou moeten
afkondigen. Er is geen denkbare onvoorziene gebeurtenis op het gebied
van de nationale veiligheid die men kan bedenken, en Amerikaanse
troepen worden niet bedreigd.
De grootste dronebasis van de VS bevindt zich ook in Niger, wat $ 100
miljoen en bijna $ 30 miljoen per jaar aan onderhoud kost. Het
Amerikaanse leger heeft ongeveer 1.100 troepen gestationeerd in Niger.
De Fransen hebben er 1.500 en een paar duizend in de omringende landen.
De nu Amerikaanse staatssecretaris voor Politieke Zaken (vallend onder
de minister van Buitenlandse Zaken) en Amerika's grootste anti-Russische
havik, Victoria Nuland, heeft een paar dagen geleden een bezoek
gebracht aan Niger en gesproken met leden van de Junta. Ze beschreef
de gesprekken als 'openhartig en moeilijk', wat in gewone-mensen-taal
betekent dat ze vreselijk verliepen.
Nuland, die een belangrijke initiatiefnemer was in de door de VS
gefinancierde en georganiseerde staatsgreep in Oekraïne, werd door de
pers ondervraagd over de omverwerping van de regering van president
Mohamed Bazoum. Washington ziet een groot risico dat Rusland zijn
invloed in West-Afrika uitbreidt.
Nuland zei dat de VS bereid is Niger te helpen terug te keren naar de
'grondwettelijke orde'. "We begrijpen onze wettelijke
verantwoordelijkheden en ik heb die heel duidelijk uitgelegd aan de
jongens die hiervoor verantwoordelijk waren en dat het niet onze wens
is om daarheen te gaan, maar ze kunnen ons naar dat punt duwen, en we
hebben hen gevraagd voorzichtig te zijn in dat opzicht en om ons
aanbod te horen om te proberen met hen samen te werken om dit
diplomatiek op te lossen en terug te keren naar de constitutionele
orde. Dat is alles wat ik op dit moment kan zeggen,"zei ze. "Wat
Wagner betreft, u zult wat opschepperij hebben gezien van Prigozhin in
St. Petersburg. Ik zal zeggen dat ik tijdens mijn vergaderingen
vandaag het gevoel kreeg dat de mensen die deze actie hier hebben
ondernomen heel goed de risico's voor hun soevereiniteit begrijpen
wanneer Wagner wordt uitgenodigd."
Evgeny Prigozhin, de leider van de Russische Wagner-huurlingengroep,
bespotte de waarnemend Amerikaanse onderminister van Buitenlandse
Zaken Victoria Nuland nadat ze de leiders van de staatsgreep in Niger
had gewaarschuwd niet samen te werken met zijn particuliere militaire
bedrijf. "Ik ben trots op de jongens van Wagner", zei Prigozhin
volgens de Russische omroep RT (dat door de Europese Commissie onder
censuur gesteld is - en in de EU formeel niet toegankelijk is via het
internet -
behalve via een omweg).
“Alleen al de gedachte aan hen maakt van ISIS en Al Qaeda kleine,
gehoorzame, zijdezachte jongens. En de VS hebben een regering erkend
die ze gisteren niet erkenden, alleen maar om te voorkómen dat ze de
Wagner PMC in het land zouden ontmoeten. Dit geeft vreugde, mevrouw
Nuland.”
De VS en Duitsland kondigden aan dat ze alle financiële hulp aan het land
zouden stopzetten. De nieuwe permanente regering zei: "Hou je geld
maar." Het Westen oefent economische druk uit, evenals de zeer
reële praktische moeilijkheden die gepaard gaan met een militaire
interventie. Maar er spelen twee zaken. De eerste van de twee is het
Verenigd Koninkrijk dat zijn belangen probeert te beschermen. Hoe?
Door aan te bieden om Afrikaanse legers te trainen. Wij denken denk
dat dat zich vertaalt in het ontwikkelen van banden met de jongens met
wapens die landen omver kunnen werpen (die lastig blijken te zijn voor
de Britse belangen). Het Britse bod concurreerde rechtstreeks met die
van Rusland en China. We vermoeden dat, hoewel sommige Afrikaanse
leiders misschien nog nooit van het paard van Troje hebben gehoord, ze
er toch één kunnen herkennen als ze het zien: na de top tussen Rusland
en Afrika vorige maand was de Britse minister van Buitenlandse Zaken,
James Cleverly, voldoende gealarmeerd om een verklaring af te geven
dat Londen "bereid was alle verzoeken van Afrikaanse leiders met
betrekking tot capaciteitsopbouw en training door de Britse
strijdkrachten serieus in overweging te nemen". Slim er aan toevoegend
dat Britse troepen de professionaliteit van hun leger kunnen
exporteren naar het Afrikaanse continent, en dat Rusland en China
slechts "oppervlakkig aantrekkelijke aanbiedingen" hebben gedaan aan
sommige Afrikaanse landen met betrekking tot veiligheid.
Het is voor de Afrikanen te hopen dat zij gezien hebben hoe goed al
die professionaliteit Oekraïne heeft gediend. Onlangs ging Cleverly op
tournee door Afrikaanse landen en werden Ghana, Nigeria en Zambia
bezocht om de "wederzijds voordelige handelsrelaties" met Afrikaanse
landen te bevestigen. Ook interessant is het feit dat de VS zich in
directe concurrentie bevinden met China voor zaken op het gebied van
kernreactoren. Veel Afrikaanse landen hebben een elektriciteitstekort,
maar hebben wel uranium. Kerncentrales kunnen – tegen de juiste prijs
– veel problemen oplossen. De Chinezen zorgen er voor ter plekke
aanwezig te zijn, voor een prijs die moeilijk te verslaan is. China
kan kerncentrales bouwen voor een vijfde van de prijs die het
Amerikaanse Westinghouse hanteert. En als de Chinezen kernenergie
kunnen aanbieden tegen 20% van de prijs van Westerse energie en het
kunnen financieren zonder IMF-leningen af te dwingen, zonder de
westerse verpletterende "structurele hervormingen", verplichte
LHBTI-indoctrinatie en -parades, en alle andere vernederende onzin,
dan is de strijd al verloren.
Om nog wat meer drama aan de situatie toe te voegen heeft de Junta
contact opgenomen met de Russische Wagner Group voor veiligheidshulp.
De Franse luchtmacht is al begonnen met het schenden van het luchtruim
van Niger, ondanks het feit dat de Junta het heeft gesloten. We zouden
snel een nieuwe oorlog in de regio kunnen zien ontstaan door een door
Frankrijk geleide coalitie.
Als het om staatsgrepen in deze regio gaat, rijst natuurlijk de vraag:
zijn deze staatsgrepen van eigen bodem of zijn ze het resultaat van
machinaties van buitenaf? De aanwezigheid van Franse troepen in de
hele regio door de jaren heen heeft ervoor gezorgd dat eventuele
staatsgrepen van het "juiste soort" zouden zijn - staatsgrepen die de
Franse belangen beschermden. Maar de Franse machtsprojectie is de
laatste tijd sterk verminderd. Ironisch genoeg komen veel van de
problemen in dat opzicht voort uit de zwaar door Frankrijk
geïnitieerde NAVO-aanval op Libië - een eigen doel als er ooit een
was. Het resultaat is een enorme toestroom van wapens vanuit Libië
door de hele Sahel. Frankrijk bevindt zich in de onbekende positie dat
het goed weer moet spelen met Afrikaanse landen om zijn positie te
versterken.
De nieuwe aanpak is niet erg overtuigend: dit was misschien wat Macron
motiveerde om te vragen uitgenodigd te worden voor de BRICS-top in
Zuid-Afrika en waarom zijn regering de leiders van Afrikaanse landen
uitnodigde om op 22/23 juni naar Parijs te komen voor de top voor een
nieuw wereldwijd financieel pact. Het was een charmeoffensief om de
koloniale status quo te behouden in een nieuwe en verbeterde
LHBTI-verpakking, maar altijd onder auspiciën van het door de VS
gedomineerde IMF en de Wereldbank. Het initiatief werkte niet zoals
gehoopt en veel Afrikaanse leiders hekelden president Macron openlijk.
William Ruto uit Kenia zei botweg tegen Macron: "U luistert niet naar
ons!"
De gebeurtenissen rond de militaire muiterij in Niger zijn een verschrikkelijk
drama en vernedering geworden voor de Franse president Emmanuel Macron, die in
deze situatie gedwongen werd het leiderschap af te staan aan de Verenigde
Staten. Dat vertelde Bertrand Badi, een Franse politiek analist, vooraanstaand
professor van het Franse Instituut voor Politieke Studies, in een interview met
de Spaanse krant La Vanguardia. De expert noemde de grote fout van Macron een te
harde reactie die de staatsgreep veroordeelde. "Hij besefte al snel dat het
moeilijker was dan hij dacht", zei Badi. "Dat is wat hij deed."
De politiek analist is van mening dat het onderwerp van Niger voor de Franse
president een "vreselijk drama" is, aangezien hij zijn beste aanhanger in Afrika
verliest en gedwongen wordt het leiderschap in deze situatie af te staan aan de
Verenigde Staten, wat "een zeer belangrijke vernedering is. in de Afrikaanse
context en laat zien dat hij een fout heeft gemaakt in zijn berekeningen". Badi
merkte verder op dat de republiek er niet in slaagt "alle koloniale geschiedenis
kwijt te raken". "Het grote drama van Frankrijk is dat het niet weet hoe het de
pagina moet omslaan, in het onvermogen van Frankrijk om zichzelf opnieuw te
definiëren", concludeerde hij. "Als ik het zou moeten samenvatten, zou ik zeggen
dat Frankrijk sinds de onafhankelijkheid van de Afrikaanse staten een
onderwijzersdiplomatie heeft nagestreefd op basis van de verleiding om les te
geven en straffen uit te delen", zei hij. Volgens de deskundige heeft Frankrijk
waarschijnlijk niet begrepen dat de Afrikaanse samenlevingen sindsdien zijn
veranderd.
In Nigeria, tenslotte, begint de weerstand toe te nemen aangaande militair
ingrijpen door de Ecowas-troepenmacht, omdat die voor grofweg 90% uit
Nigeriaanse militairen zou bestaan. Men zegt er dat er nooit Nigeriaans bloed
mag worden vergoten ter wille van enkele van de Franstalige heersers die hun
ziel aan de duivel en hun volk aan Frankrijk hebben verkocht en die door hun
voormalige koloniale meesters zijn veranderd in boodschappenjongens en kruipende
slaven. Is - zo lezen wij er in dagbladen - "het bijvoorbeeld president Paul
Biya van Kameroen, die al 41 jaar aan de macht is in dat land, die onze soldaten
moeten beschermen en voor moeten sterven? Of is het president Faure Eyadema van
Togo die, in klassieke Noord-Koreaanse stijl, een systeem van dynastieke
heerschappij in zijn land bedient en koestert en die, tussen hem en zijn
overleden vader Gnassibe Eyadema, hun land de afgelopen 61 jaar heeft geregeerd?
En is het president Alhassan Outarra van Ivoorkust die bereid is àlles te doen
voor de Fransen, die zijn tegenstanders onderdrukt en vervolgt en die zijn
ambtsvoorganger president Laurant Gbabo in opdracht van hun voormalige koloniale
meesters bij het Internationaal Gerechtshof in Den Haag afleverde - simpelweg
omdat hij de legitimiteit in twijfel durfde te trekken en probeerde het juk van
de Franse overheersing en gebondenheid te breken en het zelfrespect en de
waardigheid van zijn volk te herstellen door met het nobele en patriottische
concept van "Ivoritie" (wat betekent 'Ivorianen eerst')?"
[Alle links, bronnen, documenten en meer informatie uitsluitend voor abonnee's]
[12 augustus 2023]
Afdrukken
Doorsturen
